21 Сентябр, 2025, 29 Рабиъул аввал, 1447
21 Сентябр, 2025, 29 Рабиъул аввал, 1447
Дунёда шундай ҳудудлар борки, ўғрилик, гиёҳвандлик, қотиллик каби жиноятлар содир этилиши меъёр даражасидан ортиб кетган. Кўчалардаги ўқ овозлари, ноҳақ одам ўлдирилиши ва маҳаллий аҳоли учун оддий ҳолатга айланган.
Дунёнинг энг криминал ҳудудлар асосан Лотин Америкаси, Африка ва Яқин Шарқ минтақаларида жойлашган. Узоқ муддатли ҳарбий қарама-қаршиликлар, ҳокимият учун ички курашлар, террорчилик хавфининг ошиши, гиёҳванд моддалар савдоси ва бошқа жиноятлар жиноий тўдаларни шаклланишига асос бўлган. Бу эса ўз навбатида мазкур давлатларнинг иқтисодий тараққиётга эришишига тўсқинлик қилади.
Шаҳар ва мамлакатларга оид маълумотлар асосидаги рейтингларни эълон қилиб борадиган “Numbeo”портали дунёнинг энг криминал давлатлари рейтингини эълон қилди.
ВЕНЕСУЭЛА – жиноятчилик даражаси юқорилиги бўйича етакчилик мамлакат ҳисобланади. 30 миллионга яқин аҳоли яшайдиган ушбу ҳудудда қотиллик деярли ҳар куни содир этилади. Мамлакат мунтазам равишда полиция назоратига олинган бўлса-да, шавқатсиз тўдалар шаҳар кўчаларида шиддатли жангларни бошлаганларида улар ўз масъулиятидан деярли кечади. Ҳар 100 минг аҳолига ўртача 120-200 та қотиллик нисбати тўғри келади. 1998 йилда мамлакатда содир этилган қотилликлар сони 4500 та бўлиб, 2010 йилга келиб бу кўрсатгич 20 мингга етгани мамлакатда йил сайин криминал ҳаёт ривожланиб бораётганини кўрсатади.
ПАПУА-ЯНГИ ГВИНЕЯ – дунёдаги ишсизлик даражаси юқори бўлган мамлакат (аҳолисининг 4/1 қисми ишсиз) ҳисобланади. Жиноятчилик кўрсатгичи 2020 йил ҳолатига кўра 80 фоизни ташкил этган. Мамлакатда инсон ҳуқуқлари ҳимоясига қаратилган қонунлар мавжуд бўлса-да, улар ижроси таъминланмаган. Мамлакат табиий ресурсларга бой бўлса-да, аҳолининг асосий қисми қашшоқликда яшайди, дейилади БМТ баёнотида.
ЖАНУБИЙ АФРИКА РЕСПУБЛИКАСИ – жиноятлар кўрсатгичи ушбу ҳудудда 1980 йиллардан бошлаб ошди. 2000 йиллар бошида кримиинал тизим авж олди. Жиноятчиликнинг доимий ўсиб бориши ҳудудда уюшга жиноятчиларнинг кўпайишига сабаб бўлиб, демографик ўзгаришларга, мамлакат адлия тизимига салбий таъсирини кўрсатди. Ҳудудда талончилик, зўравонлик ва қотиллик кенг тарқалган бўлиб, республика бўйлаб кунлик қотиллик сони 50 тадан ошади.
МЕКСИКА – жиноятчилик даражаси юқори бўлган давлатлар рейтингининг кейинги ўрнини эгаллаган. Мамлакатнинг энг криминал туман Сьюдад-Хуарес айнан АҚШ билан чегара ҳудудида жойлашган. 2009 йилда бу туман қотилликлар бўйича дунёда биринчи ўринга чиққан. Гиёҳванд савдоси ўчоғига айланган ҳудудда бир неча йиллар аввал автоматдан отилган ўқлар ва жиноий тўдалар шовқини тинчликни бузган бўлса, ҳозирда эса жиноятчилар анча тинч ҳаракатланмоқда. Ўтган йилларда жиноят оламида “Эл чапо” номи билан танилган мексикалик жиноятчи Хоакин Гусман АҚШга экстрадиция қилинган. Бунга сабаб Мексика қамоқхоналаридаги хавфсизлик тизими ишончсиз эканлиги бўлди.
СУРИЯ – 2011 йил давлат тўнтарилиши бошлангунга қадар сайёҳлар учун хавфсиз мамлакат ҳисобланган. Ҳукумат ва президент бошқарувига қарши норозилик ҳаракатларида мамлакатнинг бир қисми “Ислом давлати” терор гуруҳи томонидан вайронага айлантирилган. Бугунги кунда мамлакатнинг катта қисми террор гуруҳларидан холи қилинган бўлса-да, тўлиқ бехавотир деб бўлмайди.
“Syrian Observatory for Human Rights” ташкилоти ҳисоботига кўра, мамлакатда 2011 йил бошланган нотинчликлар оқибатида 100 мингдан ортиқ аҳоли ҳалок бўлган. Минглаб одамлар ўз юртини ташлаб кетган. 2018 йил Сурия тарихида энг кўп аҳоли қурбон бўлган. 2012 йилдан буён мамлакатда ҳар ой 5 мингтадан ортиқ одам ҳалок бўлмоқда.
“Numbeo” порталининг жиноятчилик, қотиллик энг авж олган нотинч мамлакатлари рўйхатининг кейинги поғоналаридан Ироқ, Ливия, Бразилия, Эрон, Россия, Буюк Британия каби номдор мамлакатлар ўрин олган.
Маълумот ўрнида, ушбу рўйхатда 137 та мамлакат киритилган бўлиб, Ўзбекистон 101-ўринда, қўшни давлатлар – Қозоғистон 40-ўринда, Қирғизистон – 30-ўринда, Афғонистон эса 4-ўринда қайд этилган.
Зуҳра МИРЗАБОЕВА, ЎзА
Бошқаларга қалбингиз, ақлингиз, молингиз ила ёрдам беринг. Ёрдамингиз, амалингиз фақат Аллоҳ таолонинг ризолиги учун бўлсин. Қилган яхшилигингизни эслаб юришдан сақланинг. Аксинча, биров сизга яхшилик қилса, уни доим ёдингизда тутинг. Зеро, Аллоҳ таоло Бақара сурасининг 264-ояти каримасида: «Эй иймон келтирганлар! Молини одамлар кўрсин деб берадиган, Аллоҳга ва охират кунига ишонмайдиган кимсага ўхшаб, (берган) садақаларингизни миннат ва озор билан йўққа чиқарманг!..» деб марҳамат қилди.
Қаршингиздан чиқадиган ҳар қандай кўнгилсизликни муваффақият келтирадиган ҳаёт тажрибаларидан бири деб билинг. Зеро, тун нақадар узун бўлмасин, албатта, қуёш чиқиши бордир. Айтишади-ку, муваффақият нарвондир, икки қўлинг чўнтакда бўла туриб, унга кўтарила олмайсан, деб.
Бир бурда нонга ҳам Аллоҳга ҳамд айтинг, шукр қилинг. Доим ҳам тўкин-сочинлик бўлавермайди. Ўтаётган кунингиздан нолийверманг, қаноатли бўлинг. Ҳасад қилишдан сақланинг. Зеро, Аллоҳ таоло бандаларини Ўзи сийлаган неъматлар билан хослаб қўйган. Бошқаларнинг ўша неъматлардан маҳрум бўлишларига орзуманд бўлманг, аксинча, Аллоҳ сизни ҳам неъматлантиришини, баракотини сўранг.
Ҳар куни Аллоҳ азза ва жалладан афв ва офият сўрашни унутманг. Имом Термизий ривоят қилган ҳадисда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳдан афв ва офият сўранглар. Чунки бирор кишига иймондан кейин офиятдан-да яхшироғи берилмаган”[1], дея марҳамат қилганлар.
Аллоҳ таолодан фойдали илм ва кенг ризқ сўранг. Боиси, илм ўзгалар тортиб ололмайдиган хазинадир. Жоҳилнинг қўлидаги минг динор бир ҳовуч тупроққа айланади, илм талабидаги кимсанинг қўлидаги бир сиқим тупроқ эса, минг динорга.
Алий ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳу илмнинг фазли борасида: “Эй Кумайл, илм мол-дунёдан яхшироқдир. Илм сени муҳофаза қилади, молни эса сен қўриқлайсан. Илм – ҳоким, мол эса маҳкумдир. Молни берганинг сари камаяверади. Илм эса тарқатиш орқали кўпайиб боради”, деганлар.
Илм мағрурликни сўндиради. Ғурур гўё бананнинг пўстлоғига ўхшайди. Муваффақият чўққисига кўтарилаётганингизда, у сабаб тойиб кетасиз. Фойдали илм сўраш борасида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ таолодан манфаатли илм сўранглар ва фойда бермайдиган илмдан паноҳ тиланглар”, деганлар.
Ўзингиз ва атрофингиздагилар бирдек бахтли бўлиши учун уларнинг ҳар бирини бахтиёр қилишга ҳаракат қилинг. Йиғи орасида кула олмаганингиздек, атрофингиздагилар зулмат қаърида бўлган бир ҳолда, сиз тонг ёғдуси ичра тура олмайсиз. Ахир, инсоннинг бахти унинг кўмаги сабаб муваффақиятга эришганларнинг адади билан белгиланади. Ўзига тўқ кишилардан бўлсангиз давлатингиздан озроқ бериш ила бошқаларнинг саодатига ҳиссангизни қўшинг. Борди-ю, қўлингиз калталик қилса, бир оғиз ширин сўз билан бўлса-да, бу жараёнда иштирок этинг.
Қора кунингизда сизга ёрдам қўлини чўзган, дунё тўнини тескари кийганида сиз билан бирга елкадош бўлган, баъзан яқинларингиз ташлаб кетиб ёлғиз қолганингизда сизни жарликдан олиб чиққан кишиларни унутманг...
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам миннатдорчилик билдириш мўминларнинг сифати эканини таъкидлаб: “Одамларга ташаккур айтмаган киши, Аллоҳ азза ва жаллага ҳам шукр қилмайди”, деганлар ва яна бошқа бир ҳадисларида яхшиликни мукофотлашни ўргатиб, шундай дея марҳамат қилганлар: “Ким сизларга бир яхшилик қилса, уни мукофотлаб қўйинглар. Тақдирлашга арзирли бирор нарса топа олмасангиз, ҳаққи адо бўлди деб ўйлагунингизгача унинг ҳаққига дуо қилиб қўйинг” (Имом Абу Довуд ривояти).
Сиз билмай хафа қилган инсонларингизни исмини ёдингизда тутинг ва, албатта, узрингизни айтинг. Одамларни ҳисоб-китоб қилманг, одамларни муҳокама қилиш вақтни беҳуда кетказишдан бошқа нарса эмас.
Ҳассон Шамсий Пошонинг "Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар" номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.
[1] Имом Термизий ривояти.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа