Ислом илм, маърифат ва инсоннинг манфаатларини ҳимоя қилувчи дин эканини барча яхши англаши лозим. Чунки Қуръон карим ва ҳадис шариф Исломнинг асосий манбалари бўлиш билан бирга, мусулмонлар ҳаётини ташкил этиш учун муҳим қўлланма ҳам ҳисобланади. Айнан мана шу жиҳатдан, мусулмонларнинг манфаатларидан келиб чиқиб, инсон камолоти ва жамият фаровонлиги, ижтимоий барқарорлик ва тараққиётни кўзлаб Қуръон ва суннатга асосланган ҳолда ҳукм чиқариш алоҳида билим ва малакани талаб этади.
Мўътабар манбаларимизда, шариатга мувофиқ деб, эътироф этиладиган даражадаги ҳукмни чиқариш ҳамда фатво бериш ҳуқуқига эга бўлиш, кишига аввало араб тили, Қуръон ва қуръоншунослик илмлари ҳадис ва ҳадисшунослик илмлари, усулул-фиқҳ ва ислом тарихи каби бир қанча илмларни жуда чуқур ва мукаммал эгаллашликни вазифа қилиб қўйилади.
Аллоҳ таоло Қуръони каримда “Оли Имрон” сурасининг 7-оятида: “У Сизга Китобни (Қуръонни) нозил қилган зотдир. Унда шу Китобнинг «онаси» саналмиш (маъноси) аниқ оятлар ва (шу билан бирга) яна муташобиҳ (маъноси Ўзидан бошқага номаълум) оятлар ҳам бор. Аммо дилларида оғиш бор кимсалар одамларни фитнага солиш ва ўз талқинига мувофиқ маънолар бериш учун унинг (Қуръоннинг) муташобиҳ оятларига эргашадилар. Ҳолбуки, ундай оятлар таъвилини (асл маъносини) фақат Аллоҳнинг Ўзигина билур. Илмда мустаҳкам (ҳаққоний олим)лар эса: «Унга имон келтирдик. Ҳамма (оятлари) Раббимиз ҳузуридандир», дейдилар. (Бундан) фақат ақл эгаларигина эслатма олурлар”, деб марҳамат қилади.
Имом Термизий раҳматуллоҳи алайҳдан ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз соллалоҳу алайҳи васаллам: “Ким Қуръон (оятлари) ҳақида ўз раъйи билан гапирса (тафсир қилса), тўғри қилган бўлса ҳам хато қилибди” деганлар.
Яъни, бундан шундай ҳикмат топамизки, кимки эътироф этилган устоздан илм олмай ва Қуръон тафсирига оид илмларни ўрганмай, ўзича Қуръонни тафсир қилишга киришиб, натижада Қуръонни тўғри тафсир қилган тақдирда ҳам, барибир хатога йўл қўйган ва оғир гуноҳни содир этган бўлади.
Бундан эса, устоз кўрмасдан, илмсиз равишда Қуръонни тафсир қилиш ва шунинг баробарида илмсиз равишда фатво бериш ўта хатарли иш экани яна бир бор равшанлашади.
Исро сурасининг 36-оятида эса, Аллоҳ таоло: “(Эй инсон!) Ўзинг (аниқ) билмаган нарсага эргашма! Чунки қулоқ, кўз, дилнинг ҳар бири тўғрисида (ҳар бир инсон) масъул бўлур (жавоб берур)”, деб марҳамат қилган.
Ушбу оят ҳақида Қатода раҳимаҳуллоҳ “Кўрмаган нарсангни “кўрдим”, эшитмаган нарсангни “эшитдим”, билмаган нарсангни “биламан” дема! Чунки, Аллоҳ таборака ва таъоло буларнинг барчаси ҳақида сендан қиёмат куни сўровчидир”, деганлар.
Демак, ҳар бир инсон мусулмонларнинг аксари эътироф этмаган балки, эътироз билдирган ва рад этган шахслар ва тоифаларнинг гап-сўзига қулоқ солишдан, аслиятини кўрмаган нарсалари ҳақида гўёки аслини билгандек сўзлашдан, қалби ҳотиржам бўлмаган нарсалар ҳақида ўзбошимчалик билан тафаккур қилишдан узоқда бўлиши лозим. Аксинча бўлганда эса, бу мусулмон Қиёмат куни ўз ҳисоби ўта оғир бўлишини англаши муҳимдир.
Давоми бор.
Манбалар асосида
Акмалхон Ахмедов тайёрлади