Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
20 Сентябр, 2024   |   17 Рабиъул аввал, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
04:50
Қуёш
06:09
Пешин
12:21
Аср
16:35
Шом
18:26
Хуфтон
19:40
Bismillah
20 Сентябр, 2024, 17 Рабиъул аввал, 1446

Виждон эркинлигини таъминлашнинг ҳуқуқий асослари мустаҳкамланди

15.07.2021   1559   5 min.
Виждон эркинлигини таъминлашнинг ҳуқуқий асослари мустаҳкамланди

МУНОСАБАТ

Дин ва эътиқод масалалари инсон маънавиятининг узвий қисмидир. Мазкур масалаларнинг мазмун-моҳияти ҳақида чуқур ва асосланган билимларга эга бўлиш ҳаётий-амалий фаолиятни тўғри ташкил этишга хизмат қилади. Шу билан бирга, виждон эркинлиги ҳар бир шахснинг табиий ҳуқуқ ва эркинликлар сирасига кирувчи ажралмас ҳуқуқларидан биридир. Виждон эркинлиги инсоннинг энг муҳим ҳақларидан бўлса-да, қонунда ўз ифодасини топиб, муҳофаза остига олингандагина чин маънода ҳуқуқ даражасига кўтарилади. Акс ҳолда шахснинг қалб кечинмаларини ифодаловчи бу ҳуқуқ ҳақиқий маъносини йўқотади.

Конституциямиздаги норма асосида виждон эркинлиги уч жиҳатни англатадиган ҳуқуқий категория сифатида намоён бўлади:

— муайян шахс худога ишониши, хоҳлаган динига эътиқод қилиши мумкин;

— худога ва динга ишонмаслиги, уларга нисбатан бетараф бўлиши мумкин;

— даҳрий, яъни ҳеч бир динга эътиқод қилмайгина қолмасдан, балки уларни инкор этиши мумкин.

Бу виждон эркинлиги ҳуқуқи айнан шу масалалар билан чекланади, дегани эмас. Одатда конституция давлатнинг асосий қонуни ҳисобланиб, ёритиладиган норманинг умумий жиҳатларини ўзида қамраб олади. Конституция асосида қабул қилинган қонун ва қонун ости ҳужжатларда норма кенгроқ ёритилади ва шарҳланади. Конституциядаги 31-модда янги таҳрирда қабул қилинган “Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида”ги қонуннинг 4-моддаси биринчи ва иккинчи бандларида кенгроқ очиб берилган. Унда айтилишича, “Виждон эркинлиги — бу фуқароларнинг хоҳлаган динга эътиқод қилиш ёки ҳеч қайси динга эътиқод қилмаслик бўйича кафолатланган конституциявий ҳуқуқидир.

Фуқаро динга эътиқод қилишга ёки эътиқод қилмасликка, ибодатларда, диний расм-русумлар ва маросимларда иштирок этишга ёки иштирок этмасликка, диний таълим олишга нисбатан ўз муносабатини белгилаётганда уни у ёки бу тарзда мажбурлашга йўл қўйилмайди”.

Демак, виждон эркинлиги фақат худога ишониш ёки ишонмасликдан ташқари, ибодат қилиш, диний расм-русумлар ва маросимларда иштирок этиш ёки этмаслик эркини, шунингдек, диний таъ лим олиш ёки олмасликни ўз ихтиёри асосида белгилаш ҳуқуқларини ҳам ўз ичига олади.

Шу билан бирга, Ўзбекистон Республикаси демократик принципларга содиқлиги ифодаси сифатда виждон эркинлигини таъминлашнинг асосий устуворликлари қуйидагилардан иборат деб белгиланди:

— фуқароларнинг динга муносабатидан қатъи назар, диний қарашларни мажбуран сингдиришга йўл қўймаган ҳолда, уларнинг виждон эркинлигига бўлган ўз ҳуқуқларини амалга ошириши учун тенг шарт-шароитлар яратиш;

— конфессиялар ўртасидаги тинчлик ва тотувликни мустаҳкамлаш, жамиятда диний бағрикенгликни таъминлаш;

— виждон эркинлигини таъминлашда дунёвий давлат қурилишини сақлаб қолиш;

— виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисидаги қонунчиликка фуқаролар ҳамда диний ташкилотлар томонидан риоя этилишини таъминлаш;

— жамоат тартибига, Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг соғлиғи ва ахлоқига, ҳуқуқ ва эркинликларига таҳдид солувчи диний ғоялар ҳамда қарашларнинг сингдирилиши ва тарқатилишига қарши курашиш;

— Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита виждон эркинлигини, шунингдек, виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисидаги қонунчиликнинг амалда изчил ҳамда бир хил тарзда қўлланилишини таъминлашга доир чораларнинг амалга оширилиши учун масъул бўлган ваколатли давлат органидир.

Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисидаги нормаларнинг қонунчиликка киритилиши натижасида диёримизда расмий фао лият юритаётган барча дин вакилларига катта имкониятлар яратилди.

Ҳукуматимиз томонидан турли диний ташкилотларнинг ўз фаолиятини амалга ошириш ва мамлакат ҳаётида фаол иштирок этиши учун барча шарт-шароитлар яратиб берилди. Жумладан, Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг марказий телевидение орқали маънавий-маърифий кўрсатувларни бериб бориши, машҳур диний арбобларнинг таваллудига бағишланган анжуманларнинг кенг кўламда нишонланиши каби тадбирларни айтиб ўтиш ўринлидир.

Афсуски, яратилган имкониятларга қарамай, халқимизнинг бағрикенглигини суиистеъмол қилган айрим тоифалар сиёсий ва экстремистик мақсадларни кўзлаб, халқимиз учун ёт ғоя ва қарашларни ёқлаб чиқишлари баробарида уламоларни ҳақоратлаш, имомлар билан масала талашиш, уларни обрўсизлантириш ҳамда бошқа мазҳаб вакилларига шаклан тақлид қилиш каби ҳолатлар кузатилмоқда.

Ўз навбатида, амалдаги қонунчиликда бундай ҳуқуқбузарликларга нисбатан муайян жазо чоралари ҳам назарда тутилган. Хусусан, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекс ва Жиноят кодексининг бир қатор моддаларида виждон эркинлиги борасидаги қонунчиликни бузганлик учун жазо санкциялари белгиланган.

Хулоса қилиб айтганда, янги таҳрирдаги “Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида”ги қонунни ҳаётга татбиқ этиш ва соҳага оид амалга оширилаётган ҳуқуқий ислоҳотлар натижасида диний ташкилотларни рўйхатга олиш ҳамда уларга раҳбарлик қилиш, ноанъанавий диний оқимлар ёйилиб кетишининг олдини олиш, диний таълим тизимини такомиллаштириш, шунингдек, диний адабиётларни чоп этиш ва тарқатиш каби диний ҳаёт барқарорлигини таъминлашга қаратилган вазифаларни бажариш учун замон талабларига мос ҳуқуқий механизм яратилди.

 

Содиқ ТОШБОЕВ,

Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги

Дин ишлари бўйича қўмита раиси

Манба: “Янги Ўзбекистон” газетаси

2021-йил 13-июл, №141

Мақолалар
Бошқа мақолалар
Мақолалар

Қарзни узмаслик зулмдир (2-қисм)

20.09.2024   245   2 min.
Қарзни узмаслик зулмдир (2-қисм)

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Агар қарздор бўлсангиз, уни узишга шошилинг!

Агар бир инсон қарз олишга ўта мажбур бўлиб қолса, қарз олаётганида узиш ниятида бўлиши шарт. Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки бировдан қайтариб бериш ниятида қарз олса, Аллоҳ унга қарзини узишга ёрдам беради. Кимки молига талофат етказиш мақсадида олса, Аллоҳ унинг ўзига талофат етказади”, деганлар.

Шунинг учун, қарздор қарзни яхши ниятда олиши лозим.

Зиммасида қарзи бор одам Исломнинг рукни бўлган – ҳаж амалини адо этишга қарз олиб, эътибор беринг, ҳатто фарз ибодатни бажаришга динимиз буюрмаган. Балки қарзни узиш ёки қарз олган одамдан рухсат сўраш талаб этилади.


Бой одамнинг қарзни узмаслиги зулмдир

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бой (қодир) бўлатуриб қарзни кечиктириш зулмдир”, деганлар.

Ким қарзни қайтаришга имкони бўла туриб, қарзини узмасдан, қарз берган одамни “Худа хоҳласа бераман” деб сарсон қилса, унга зулм қилган бўлади. Бундай ҳолатлар бугунги кунда нафақат инсонлар, балки йирик ташкилот ва муассасалар ўртасида ҳам кўп кузатилмоқда.


Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қарз олганларми?

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам жуда зарур бўлган ҳолатдагина қарз олганлар. Масалан, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам сафарда бўлганларида саҳобаларнинг биридан қарз олганлар. Мадинадага қайтганларида дарҳол қарзларини қайтариб, саҳобанинг ҳаққига: “Аллоҳ молингга ва ақлингга барака берсин”, дуо қилганлар ва “Қарзнинг ҳаққи – уни қайтариш ва Аллоҳга ҳамд айтиш”, деганлар.

Бугунги кундачи? Қарз олган одамдан ялиниб ўз қарзингизни сўрайсиз, гўёки ундан ўз ҳаққингизни эмас, эҳсон сўраётгандек бўласиз. Борди-ю, қарзингизни қайтарса ҳам, худди сизга яхшилик қилаётгандек, қовоғини солган ҳолатда, сиздан раҳмат айтишни талаб қилгандек ўзини тутади. Аслида қарздор одам сизга ташаккур айтиши, ҳаққингизга дуо қилиши керак. Зеро, қарздор одамнинг одоби шундай бўлади.

Қолаверса, шуни ҳам айтиб ўтиш керакки, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қарзни гўзал ҳолатда узиш билан бирга, зиёдаси билан қайтарганлар.

Давоми бор...

1-қисм

Даврон НУРМУҲАММАД

Мақолалар