Садақа беришнинг фазилатларини савоб ва ажрларини келтириб ўтишдан олдин садақа сўзини яхшилаб тушуниб олишимиз лозим. “Садақа” сўзи луғатда “Яхшилик, эҳсон” маъноларини билдиради. Истилоҳда эса, Аллоҳ таоло розилиги учун бериладиган ҳар қандай нарса ёки бажариладиган амал садақа саналади. Одатда “Садақа” дейилса, фақат муҳтожларга, фақир кишиларга бериладиган ҳар қандай нарса тушунилади. Аслида, хайр-эҳсоннинг барча турларини шу сўз билан атаса бўлаверади. Садақа мажбурий ва ихтиёрий бўлади. Мажбурий бўлган садақа турига фарз ва вожиб бўлган закот, ушр, фитр, каффорот кабилар киради. Фарзу вожибдан кейинги ўринда турадиган ихтиёрий садақага эса ҳар қандай хайр-эҳсон, худойи (таом тариқасида беришлик), хайрия ташкилотларига, жамғармаларга, етимхона ва қариялар уйларига, эҳтиёжманд оилаларга моддий ёрдам кабилар киради. Баъзи тушунмаган кишилар орасида фарз, яъни, мажбурий садақа билан нафл (ихтиёрий) садақани аралаштириб юбориш ҳоллари учрайди. Бундайлар фарз бўлган закотни беришмайди-ю, аммо садақа деб, турли зиёфат, турли маросимлар ўтказиб, ўзларича садақа қилган бўлишади. Аслида эса, ҳожатларидан ташқари тижорий (савдо айланмаси учун) мол-мулклари нисобга (маълум белгиланган миқдорга) етган кишилар, ўша моллари (бойликлари)нинг қирқдан бир (40/1) улушини (қисмини) ҳақдорларга (закот олишга лойиқ бўлган инсонларга) беришлари мажбурий садақа, яъни “Закот”дир. Закот ибодати исломнинг бешта фарзидан бири ва бу закот ибодатини адо қилишлик айни муборак Рамазони шариф ойларида амалга оширилса, савоби, ажри, янада кўпайишлигига олиб келади. Энди эса, садақа беришнинг фазилатлари ҳақида ҳадиси шарифларни келтирамиз.
Садақа беришнинг фазилатлари жуда кўп ва машҳурдир.
Имом Бухорий Абдуллоҳ ибн Масъуддан (разияллоҳу анҳу) ривоят этишларича, Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Сизларнинг қай бирингизга ўз мол-мулкингиздан кўра меросхўрларнинг мол-мулки севимли?” деб сўрадилар. Шунда асҳоби киром: “Бизларга ўз мол-мулкларимиз маҳбуброқ, ё Расууллоҳ”, деб жавоб беришди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): марҳамат қилдилар: “ Унинг олдин юборгани ҳақиқий мол-мулкдир. Меросхўрларнинг мол-дунёси эса кейинда қолганидир.” Яъни Аллоҳ таоло йўлида ўзи нафақа қилган мол-дунёси ҳақиқий эҳсон ҳисобланади”.
Ҳадисда айтилади: “Садақа қилинглар, зеро садақа сизларни дўзахдан қутқаради “(Имом Табароний “Авсат “ларида Абу Нуайм эса “Хуля “да ривоят этишган)
Яна бир ҳадиси шарифда бундай ривоят этилади: ”Садақа қилинглар, бас, садақа жасадингизни дўзах оташидан сақлайди”. (Имом Табароний “Авсат” китобларида ва Абу Нуайм “Хуля”да ривоят эшитган.)
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): ”Кишининг топган молини ўз оиласига сарфлаши ҳам садақа ва эҳсондир”, деганлар.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам : “Бетобларингингизни (касалларингизни) садақа бериш билан даволанглар”, яъни дори-дармон қилиш баробарида хайру-эҳсон ва садақа қилиш, иншааллоҳ дардлардан шифо топишда ёрдам қилади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривоят қилинади. “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Садақа бериш билан мол-дунё камайиб қолмайди. Аллоҳ таоло кечиримли бўлган бандасининг иззат-шарафини зиёда қилади. Киши Аллоҳ учун ўзини ҳокисор тутса, Аллоҳ таоло унинг мартабасини баланд қилади”, дедилар”. (Имом Бухорий ва Муслим ривояти).
Сарвари Коинот (соллаллоҳу алайҳи васаллам) Муоз ибн Жабалга (розияллоҳу анҳу) садақа яхшилик эшикларидан бири эканини таъкидлаб, дедилар:
“Сени хайр (яхшилик) эшикларига далолат қилайми?” (яъни, яхшилик эшиклари қандай амаллар билан очилишини айтиб берайми) дея, ушбу уч нарсани санаб бердилар: 1) Рўза тўсиқ бўлади; 2) Садақа худди сув оловни ўчиргандек хатоларни ўчиради; 3) Кишининг ярим кечада ўқиган намози солиҳларнинг шиори бўлади”. Ҳадисда ворид бўлганидек, садақа хатоларни ўчирса, албатта у (садақа) Аллоҳ субҳанаҳу ва таолонинг ғазабини ҳам ўчиради. Бошқа бир ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай марҳамат қилганлар: “Садақа аллоҳнинг ғазабини ўчириб, ёмонликни қайтаради” (Имом Термизий ва Ибн Ҳиббон ривояти). Шунинг учун ҳам Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам садақа беришга тарғиб қилиб, унга одамларни қизиқтирганлар.
Ҳадиси муборакларида бу борада бундай марҳамат қиладилар:
Абу Барзадан (розияллоҳу анҳа) ривоят қилинади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Бир банда бир парча нон садақа қилса, Аллоҳ жалла ва аъло уни Уҳуд тоғи баробарида кўпайтиради”, дедилар”. (Табароний ривояти).
Юқорида келтирилган Ҳадиси шарифлар мазмунига кўра, ихлос билан қилинган озгина садақа (эҳсон) Аллоҳнинг ҳузурида жуда катта мукофотга сазовор бўлишлиги, билиб-билмай қилган хато-камчиликларимиз ўчирлиши, касалларимизга даво бўлишлигини, бало-офатлардан омон бўлишлигимизни, биз учун яхшилик эшиклари очилишлигини, мартабаларимиз баланд бўлишлигини ва садақа сабабли сизу-бизнинг жасадимизни дўзах оташидан Аллоҳ таоло сақлашлигини, ва озгина қилган садақамизни ҳам Аллоҳ таоло уни (садақамизни) (савобини) кўпайтириб беришлигини англаймиз.
(Муфтий Усмонхон Алимов ҳазратларининг “Хай-эҳсон фазилатлари” китоби асосида тайёрланди).
Жумамуратов Яқуб,
Тахиатош тумани “Муҳаммад Мурод эшон” масжиди имом-хатиби.
