Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
07 Июл, 2025   |   12 Муҳаррам, 1447

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:14
Қуёш
04:57
Пешин
12:33
Аср
17:41
Шом
20:03
Хуфтон
21:38
Bismillah
07 Июл, 2025, 12 Муҳаррам, 1447

Соф эътиқод ҳимоячилари

12.02.2021   2085   4 min.
Соф эътиқод ҳимоячилари

Маънавий тарбияни тўғри йўналтириш, мафкуравий иммунитетни ошириш, халқни турли бузғунчи ғоялардан ҳимоя қилиш ва диний билимларни ўзлаштиришда эътиқод ҳал этувчи вазифани бажаради. Ақида инсоннинг ўй-фикр ва ҳаракатларининг натижасини бегилаб беради. Бир сўз билан айтганда, жамиятнинг тараққиёти соф ақида билан чамбарчас боғлиқ.

Бу борада мотуридийлик ақидаси бизга намуна бўла олади. Зеро, юртимизнинг минг йиллик тарихи мотуридийлик таълимотининг соф ақида ва мусаффо исломий кўрсатмаларга асосланганини исботлаб берди.

Абу Мансур Мотуридий ва Абул Ҳасан Ашъарий асос солган мотуридийлик ва ашъарийлик таълимотлари қадимдан аҳли сунна вал жамоанинг икки йўналиши сифатида талқин қилиниб, ҳадисда зикр қилинган “Дўзахдан нажот топувчи” ақидавий мазҳаб дея қабул қилиб келинган.

Олимларнинг мотуридийлик таълимоти ҳақида билдирган қуйидаги таърифлари фикримизни тасдиқлайди: Кафавий Имом Мотуридий ҳақида бундай ёзади: “У мутакаллимлар имоми, мусулмонлар ақидасини тўғриловчи шахс бўлиб, Аллоҳ уни “тўғри йўл” билан қўллаб-қувватлаган. У бор кучини дин ҳимояси учун сарфлаган ва буюк асарлар ёзган ҳамда ботил ақида соҳибларига раддиялар берган”.

Ибн Ҳажар Ҳайтамий бундай ёзади: “Аҳли суннадан мурод аҳли сунна вал жамоанинг икки имоми – Абул Ҳасан Ашъарий ва Абу Мансур Мотуридийлар тутган йўлдир”. Муртазо Забидий “Итҳаф ассада ал-муттақин би шарҳ Иҳё улум аддин” асарида “Аҳли сунна вал жамоа ибораси ишлатилганда ашъарийлар ва мотуридийлар назарда тутилади” номли алоҳида фасл ажратган.

Соф эътиқод ҳимоячилари шуни билиш лозимки, Абул Ҳасан Ашъарий ва Абу Мансур Мотуридий (Аллоҳ иккисидан рози бўлсин ва Ислом дини учун қилган хизматларини яхши мукофотлар билан тақдирласин) янгича фикр-ғояни ўйлаб топмадилар ва янги мазҳаб яратмадилар, балки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ва у зотнинг саҳобалари тутган йўлни ботил эътиқодлардан тозалашди.

Ҳар икки аллома бидъатчи ва адашган фирқалар билан баҳсмунозара қилиб, уларни мағлуб қилишган. Ашъарий ва Мотуридий салафи солиҳларнинг тутган йўлини ҳужжат ва далиллар билан мустаҳкамлаб, унинг бардавомлигини сақлаб қолишган. Шу боис салафи солиҳларнинг мазкур мазҳабига эргашганлар ашъарий ёки мотуридий деб аталади.

Шунингдек, Ҳаким Самарқандий, Рустуғфаний, Абдулкарим Паздавий, Иёзий, Абул Лайс Самарқандий, Абу Муин Насафий, Умар Насафий, Алоуддин Самарқандий, Алоуддин Косоний, Саъдуддин Тафтазоний, Мулла Али Қорий, Нуриддин Собуний Бухорий ва бошқа кўплаб машҳур олимлар мотуридийлик таълимотида ижод қилиб, унинг ривожига катта ҳисса қўшганлар.

Бир сўз билан айтганда, мотуридийлик аҳли сунна вал жамоа ақидасининг асл ўзаги экани барча олимлар томонидан бирдек эътироф этилган. Аммо ҳозирда сохта салафийлик ва мазҳабсизлик руҳидаги баъзи адашган фирқалар мотуридийлик ақидасига нисбатан салбий ёндашаётгани айни ҳақиқат.

Айрим мусулмон тадқиқотчилар мотуридийлик йўналишини аҳли сунна вал жамоа таркибида санашга очиқ-ойдин қаршилик кўрсатмоқдалар. Мотуридия таълимотига бўлган мазкур салбий ёндашувлар нафақат адабиёт ва матбуотда, балки интернет саҳифаларида ҳам кенг ёритилмоқда.

Сохта салафийлик руҳида ёзилган ушбу адабиёт ва мақолаларга юксак дид билан безак берилгани ўқувчилар сонининг ортишига хизмат қилмоқда. Аҳли суннанинг асл соф ақидасига хавф солиб турган бу каби омиллар юртимиз ижтимоий ва маънавий барқарорлигига салбий таъсир кўрсатиши табиий ҳол.

Мамлакатимизда Имом Мотуридий ва унинг таълимоти борасида бир қатор тадқиқотлар амалга оширилганига қарамай, мотуридийлик таълимотининг асл моҳияти чуқур тадқиқ қилинмаган, қолаверса, Имом Мотуридий асарларининг таржималари ҳануз амалга оширилмаган.

Мазкур омиллар Имом Мотуридий асарларини кенг оммага етказиш учун ўзбек тилига ўгириш ҳамда мотуридийлик таълимотининг асл моҳиятини содда тилда баён қилиб бериш каби ишларнинг амалга оширилишини тақозо этади.

Мотуридийлик ақидаси матнлари таржимаси ва шарҳларини яратишда жумлаларнинг қисқалиги ва осон ёдланишига алоҳида эътибор қаратиш лозим.

Минг йилдан зиёд давр мобайнида халқимиз эътиқод қилиб келган аҳли суннанинг соф ақидаси – мотуридийлик таълимоти матнларини янгича талқинда тадқиқ қилиш ва ҳозирги замон талабларига мос услублар билан бойитиш бугунги куннинг энг долзарб масалаларидан биридир.

Бурҳониддин АҲМЕДОВ,

Ўзбекистон халқаро ислом академияси

Манбалар хазинаси мутахассиси

 

МАҚОЛА
Бошқа мақолалар
Мақолалар

Олти ҳақнинг бири 

07.07.2025   261   2 min.
Олти ҳақнинг бири 

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай деганлар: “Мусулмоннинг (бошқа) мусулмон зиммасидаги ҳаққи олтитадир: “Унга рўбарў келсанг, салом бер, сен (бирор нарсага) таклиф этса, уни қабул қил, сендан насиҳат сўраса, унга насиҳат қил, агар аксириб, Аллоҳга ҳамд айтса, унга ташмит айт, бетоб бўлса, уни зиёрат қил, вафот этса, (жанозасига) эргаш (яъни қатнаш)” дедилар” ( Имом Муслим ривояти). Бу олти ҳақнинг бири насиҳат беришдир. Агар мусулмон бошқа мусулмондан насиҳат сўраб келса, унга холис насиҳат бериши лозим. Зеро, насиҳат қилиш ҳар бир мўъмин-мусулмоннинг бошқа мўъмин-мусулмондаги ҳақларидан биридир.

 

Насиҳат қилишнинг қуйидаги одоблари бор: 

 

  1. Насиҳат сўраб келган кишини очиқ юз билан қарши олиш.
  2. Насиҳат сўраб келган кишидан ҳол-аҳвол сўраш.
  3. Насиҳат сўраб келган кишининг фикрини охиригача тинглаш.
  4. Насиҳат беришни яхши ният билан бошлаш.
  5. Насиҳат сўраб келган кишининг кўнглига тегмасдан унга чиройли насиҳат қилиш.
  6. Насиҳат ўзида дунё ва охират манфаатларини қамраб олиши.
  7. Насиҳатда  ишонарли нақлий ва ақлий далиллар келтириш.
  8. Кишининг хато ва камчиликлари бўлса, ётиғи билан тушунтириш;
  9. Насиҳатда кишининг ижобий томонларини кўрсатиб ўтиш.
  10. Насиҳатнинг ўрни ва вақтини топа билиш.
  11. Кўпчилик орасида насиҳат қилишдан тийилиш.
  12. “Худо хоҳласа, ҳаммаси яхши бўлади”, деб яхши умид бериш.

 

Хулоса қилиб айтамизки, ҳар томонлама яхши ниятда, таъсирчан услубда, самимият билан қилинган насиҳат катта ажр-савобларга сабаб бўлади. У инсонлар ўртасида ёмонликни мавҳ қилиб, яхшиликни бардавом бўлиши учун хизмат қилади. 

 

Руҳиддин Акбаров,

Ўзбекистон мусулмонлар идорасининг

Қашқадарё вилояти вакиллиги ходими

Мақолалар