Bugun qaysi shifokorga bormang, turnaqator navbatlarga duch kelasiz. Hamma shu kasalga yo'liqqanmi, degan fikr o'tadi xayolingizdan. Yon-atrofga nazar tashlasak, keyingi yillarda kasalliklar turi va unga chalinayotgan insonlar ham ko'payib borayotganiga guvoh bo'lamiz.
Yoshi ulug'lar bilan suhbatlashsangiz ular, oldin “davleniye”, “saxar”, “grija”, “rak” kabi xastalik bo'lmaganini, faqat tish, bosh, qorin og'rig'i engil shamollashlar bo'lgani va oddiy dori yoki biror tabiiy yo'l bilan tezda shifo topganini aytishadi. Afsuski, bugun kasalliklar ham uning bedavolari ham bisyor. Ularga qo'llaniluvchi dori-darmonni-ku qo'yavering.
Ko'pchilik oldinlari eguliklar tabiiy, ekologiya ham toza bo'lgan, deyishadi. Bu gaplarda jon bor. Lekin bu omillarning o'zi etarlimikin?! Insonlarning ma'naviy jihatiga, ya'ni botiniga bog'liq jihatlari ham bo'lishi mumkinmi?
Agar ota-bobolarimiz yashagan davrlarga nazar tashlasak, ular hozirgidek farovon yashashmagan. Biroq jamiyatda birovning haqidan qo'rqish, harom-halol, insoniylik, mehr-oqibat ustun bo'lgan. Fahsh, yolg'on, ikkiyuzlamachilik kabi illatlar bugungidek keng ildiz otmagan.
Bugun-chi? Dunyoda xiyonat, sudxo'rlik, harom eyish, ichish va haromdan rizq topish, qo'shniga ozor berish, dayuslik, ota-onaga oq bo'lish, qarindoshlar bilan aloqani uzish, odam o'ldirish, o'z joniga qasd qilish, folbin va munajjimni tasdiqlash, zulm, bachchabozlik, o'g'rilik, yolg'on qasam ichish, nohaq hukm qilish, poraxo'rlik, yolg'on gapirish kabi ulkan gunohlar tobora ko'payib bormayaptimi? Shuncha gunohu ma'siyatlarni ko'rib, gohida er ko'tarib turganiga shukr deb qo'yamiz.
Shu o'rinda Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning quyidagi hadislari yodga keladi. Nabiiy sollallohu alayhi vasallam: “Besh ish besh ishga bog'liqdir”, dedilar. Sahobalar: “Yo Rasululloh, biri ikkinchisiga bog'liq bo'lgan besh ish qaysi?” deb so'rashdi. “Qaysi qavm ahdini buzsa, Alloh ularga dushmanlarini hukmron qilib qo'yadi. Alloh nozil etgan narsadan boshqasi bilan hukm qilsa, ularda faqirlik yoyiladi. Fahsh ishlari avj olsa, Alloh ularga o'lat yuboradi, ya'ni o'lim ko'payadi. O'lchov va tarozidan urib qolsa, nabototlar o'smay, bir necha yil qurg'oqchilikka duchor bo'ladilar. Zakot bermasalar, yomg'ir yog'may qo'yadi”, dedilar (Imom Tabaroniy rivoyati).
Bu hadis kasalliklarning ham, pandemiya sabab nima uchun o'limlarning ham ko'payib borayotganini anglatgandek, go'yo.
Ulamolarimiz insoniyat boshiga tushayotgan bu balolarga ularning gunohu ma'siyati sababchidir, deyishadi. Bunga Alloh taoloning: «Sizlarga neki musibat etgan bo'lsa, u ham bo'lsa, o'z qo'llaringiz qilgan narsa (gunohlaringiz) tufaylidir. Yana U ko'p (gunohlaringiz)ni kechib yuboradi» (Sho'ro surasi, 30) oyatini misol keltiradilar.
Shunisi e'tiborliki, inson qilgan gunohlari uchun nafaqat o'ziga, balki yaqinlariga, yashab turgan jamiyatiga ham katta zarar berishi mumkin. Hayotda bunga ko'p guvoh bo'lganmiz. Biror nojo'ya ish qilsak, biror zarar etsa “kasri urdi” deymiz. Yoki boshqalarning “gunohi bolasiga urdi” degan so'zlarini ham eshitib qolamiz.
Lekin tarixda butun bir jamiyatlar katta gunohu ma'siyatlarda bardavom bo'lganki, oxir-oqibat Allohning g'azabiga duchor bo'lishgan. Nuh alayhissalom qavmining to'fonga yo'liqishi, Samud qavmini dahshatli qichqiriq tutishi, Lut alayhissalom qavmini er yutishi, Fir'avn va ahlining suvga g'arq bo'lishi, Shuayb alayhissalom qavmining qattiq chinqiriqdan to'kilishi, Ashobul Aykatni qattiq shamol sovurib, titilib ketishi kabi halokatli voqealar Qur'oni karimda zikr qilingan.
E'tibor bersak, kishi ko'pincha o'z nafsiga ergashib, gunoh ishlarga qo'l uradi. Dastlab, kichik gunohlardan boshlaydi va oxiri ko'nikmaga aylanib, tubanlikka olib boradi. Ulamolarimiz esa har qanday mayda gunohlardan ham yiroq bo'lishni tayinlab, nafsni qattiq jilovlashga buyuradilar. Aks holda, “Nafsim mening balodur, o'qqa – cho'qqa soladur” deganlaridek, turli balolalarga yo'liqishimiz hech gap emas.
Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhu bunday deganlar:“Iblis oldingda, nafs o'ng tomoningda, havoyi nafs chap tomoningda, dunyo ortingda, a'zolar atrofingda, Alloh ustingda (qudrati bilan, makonda emas) turadi. Bas, Alloh la'natlagan iblis dinni tark qilishga, nafs gunoh havoyi nafs shahvatga, dunyo oxirat o'rniga o'zini tanlashga, a'zolar gunohlarga chaqiradi, Jabbor sifatli Zot – Alloh jannatga va mag'firatga chorlaydi. Alloh taolo: «Alloh jannatga va mag'firatga chaqiradi», dedi. Kim iblisga itoat qilsa, undan din ketadi, kim nafsga itoat qilsa, undan ruhoniyat ketadi, kim havoyi nafsga itoat qilsa, undan aql ketadi, kim dunyoga itoat qilsa, undan oxirat ketadi, kim a'zolarga itoat qilsa, undan jannat ketadi, kim Alloh taologa itoat qilsa, undan yomonliklar ketadi va barcha yaxshiliklarga erishadi”.
Qisqasi, bizga bugun biror zarar etib qayg'uga botgan bo'lsak, ortimizga bir qaraylik. Nimani noto'g'ri qildigu qayerlarda adashdik. Yoki nafsimizga ergashib, gunohu ma'siyatlarda davom etyapmizmi?! Buning javobi tez kunlarda bo'lishini unutmaylik. Yoxud bemorlik bo'lgan bo'lsa, Alloh shifosidan umid qilib, tavba eshiklarini ochib, gunohlarimiz o'chirilishidan umid qilaylik. Zero, Nabiy sollallohu alayhi va sallam: «Musulmonga biror horg'inlikmi, bemorlikmi, tashvishmi, qayg'umi, ozormi, g'ammi etsa, hatto tikan kirsa ham, albatta Alloh bular tufayli uning xatolarini o'chiradi», dedilar.
Bobur MUHAMMAD
O‘zbekiston musulmonlari idorasi Ta’lim va ilmiy-tadqiqot bo‘limi joriy yilda oliy va o‘rta maxsus islom ta’lim muassasalariga o‘qishga kirish uchun abituriyentlar qaysi fanlar bo‘yicha ijodiy imtihon va test sinovlari topshirishini ma’lum qiladi:
Toshkent islom instituti, Mir Arab oliy madrasasi va Imom Termiziy nomidagi islom institutida:
Arab tili (test sinovi) 30 x 3,1 – 93 ball;
Fiqh va aqoid (test sinovi) 30 x 2,1 – 63 ball;
O‘zbekiston tarixi (test sinovi) 30 x 1,1 – 33 ball.
Hadis ilmi maktabida:
Arab tili (test sinovi) 30 X 3,1 – 93 ball;
Hadis va Mustalahul hadis (og‘zaki, ijodiy imtihon) – 63 ball;
O‘zbekiston tarixi (test sinovi) 30 X 1,1 – 33 ball.
O‘rta maxsus diniy ta’lim muassasalarida:
Xorijiy til (test sinovi) 30 x 3,1 – 93 ball;
O‘zbekiston tarixi (test sinovi) 30 x 2,1 – 63 ball;
Ma’naviyat va ma’rifat (test sinovi) 30 x 1,1 – 33 ball.
Toshkent islom instituti magistratura bosqichida:
Teologiya (Islom ilohiyoti, falsafasi va Moturidiylik ta’limoti):
Aqoid, Islom falsafasi (ijodiy imtihon) – 100 ball;
Xorijiy til (arab yoki ingliz tilidan test sinovi) – 25 x 2 – 50 ball.
Teologiya (Hadis ilmlari):
Hadis, Mustalahul-hadis (ijodiy imtihon) – 100 ball
Xorijiy til (arab yoki ingliz tilidan test sinovi) – 25 x 2 – 50 ball
Toshkent islom instituti Modul ta’lim tizimida:
Tanlov test sinovi shaklida o‘tkaziladi:
- ixtisoslik fanlar majmuasi (Qur’oni karim va tajvid, hadis, fiqh, aqoid) 35 x 2,1 – 73,5 ball.
- ijtimoiy-gumanitar fanlar majmuasi (O‘zbekiston tarixi, Ma’naviyat asoslari, Milliy g‘oya) 25 x 1,1 – 27,5 ball.
Imtihon o‘tkaziladigan vaqt va hududlar bo‘yicha qo‘shimcha ma’lumot beriladi.
2025-2026 o‘quv yili qabul jarayonlari haqidagi so‘nggi yangiliklarni @qabulmuslimuz telegram sahifasida kuzatib boring.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati