Хуросоннинг машҳур шаҳарларидан бири – Марвда Абдуллоҳ ибн Муборак туғилиб ўсдилар. У катта Марв бўлиб, Шоҳижон деб аталган. Қиёсга зид бўлсада, унга марвазий дея нисбат берилган. Аслида марвий бўлиши керак. Арабчада ҳам марв сўзи мавжуд, у олов чиқариладиган оқ тошдир. Марв эса ажамий сўздир. “Мўъжамул булдон” соҳиби Ёқут Марвни зиёрат қилган эканлар ва ҳеч қанақа бундай тошни кўрмаган эканлар.

“Шоҳижон” эса форсий сўз бўлиб, “султон жони” деган маънодадир. Яъни “жон” нафс, руҳ, “шоҳ” султон дегани. Бундай аталишининг боиси, уларнинг наздида султоннинг улуғворлиги сабабидан.

Бу Марв илм ва уламолар шаҳридир. У ерда ҳеч жойда топилмайдиган кутубхоналар, ҳеч қайси шаҳардан чиқмаган буюк алломалар, дин олимлари бор.

Аҳли сунна имоми Имом Аҳмад ибн Муҳаммад ибн Ҳанбал, муҳаддис, фақиҳ, тақво ва зуҳд соҳиби Суфён ибн Саид Саврий, яна Исҳоқ ибн Роҳавайҳни билишимиз кифоя қилади. Марв шаҳрига ўз замонасининг илм ва фиқҳда яккаю ягонаси бўлган, Шофеъий мазҳабининг асосий устунларидан бири бўлмий Абу Бакр Қаффол, шофеъий фақиҳларидан Исҳоқ Марвазий нисбат берилади.

Абдуллоҳ ибн Муборак яшаган шаҳар – Марв аҳли гўзал сифат ва олий хулқ эгалари бўлишган. У ерда узоқ муддат яшаган аллома Ёқут айтади: “У ерда 3 йил турган бўлсам, бирорта айб кўрмадим. Фақат “ирқи мадиний”[1]ни кўрдим. Агар татар гулидан ҳайратга тушмаганимда, бу шаҳарни аҳлининг меҳмондўстлиги, хушмуомалалиги, гўзал турмуши ҳамда ишончли усул китоблари кўплигидан вафотимга қадар асло тарк этмаган бўлардим. Мен у ерни тарк этганимда вақф учун берилган 10 та жавон бор эди. Улар орасида икки жавон бўлиб, бири “Азизийя” дейилиб, 12 минг ёки шунга яқин мужаллад бор эди. Иккинчиси “Камолийя” бўлиб, фойдаланиш жуда осон эди. 200 мужаллад борлиги учун у ердан кетмасдим. Китобларнинг кўпи гаровсиз шундай бериларди. Нархи 200 динор бўлари. Ўша китоблардан ҳузурланиб, керакли жойларидан иқтибослар олар эдим.

Аҳлим ва фарзандларимдан чалғитган бу шаҳар муҳаббатини бошқа шаҳарлар унуттирди. “Мўъжамул булдан” китобининг кўп жойлари, мен жамлаган нарсаларнинг аксари ўша жавонлардан олингандир. У ердан кетганимда Марвни мадҳ этувчи сўзлар битиб қўйдим”.

Н.Саидакбарова,

Тошкент Ислом институти

“Ҳадис ва Ислом тарихи” кафедраси ўқитувчиси.

[1] Мадинайи мунавварага нисбат бериладиган, тери юзасига тошадиган тошма бўлиб, тердан сизиб-сизиб чиқади ва йўқ бўлиб кетади.