Маҳмудхўжа Беҳбудий таваллудининг 147 йиллиги...
Маърифатпарвар жадидчилик ҳаракатининг асосчиси, драматург, публицист, дин ва жамоат арбоби – Маҳмудхўжа Беҳбудий 1875 йили 19 январда Самарқандда туғилган.
Олимлар фикрича, аллома ўн саккиз ёшидан қозихонада мирзалик қилади, қози, муфтий даражасига кўтарилади. Беҳбудий ҳаж сафарида бўлган чоғида Арабистон, Миср, Туркия каби давлатларда бўлган.
Беҳбудий Туркистонда биринчилардан бўлиб янги усул мактабларини ташкил қилиш ва улар учун дарсликлар ёзган тараққийпарварлардан саналади.
Маҳмудхўжа Беҳбудий "Рисолаи асбоби савод" ("Савод чиқариш китоби", 1904), "Рисолаи жуғрофияи умроний" ("Аҳоли географиясига кириш", 1905), "Мунтаҳаби жуғрофияи умумий" ("Қисқача умумий география", 1906), "Амалиёти ислом" (1908), (1909) каби китобларни чоп эттиради.
Маҳмудхўжа Беҳбудий 1917 йил ноябрь ойида ташкил топган Туркистон Мухторияти асосчиларидан бири, ўлка халқларининг истиқлоли йўлида маънавий йўлбошчиларидан бўлди. Аллома шўролар, коммунистик мафкура тизимининг қинғирликлари, кирдикорларини кўра билган. Миллатни таназзулга етакловчи иллатларни рўй-рост фош этган. Маърифат йўлида эл-улус кўзини очишни умр мазмуни, деб билган.
Мамлакатимиз етакчиси ғояси асосида 2020 йилда Маҳмудхўжа Беҳбудий таваллудининг 145 йиллиги юртимизда кенг нишонланди. Маърифатпарвар жадид бобомиз ҳаёти, фаолиятига оид ҳужжатли фильм суратга олинди. Унинг асарлари чоп этилмоқда.
ЎзА хабарига кўра, пойтахтимиздаги "Адиблар хиёбони"да Маҳмудхўжа Беҳбудий ҳайкали ўрнатилди. Айни пайтда олимларимиз Беҳбудий фаолиятига оид ҳали кўплаб тадқиқотлар олиб борилиши зарурлигини таъкидламоқдалар. Бу эса маърифатпарвар жадид боболаримиз ҳаётига оид янги маълумотларга эга бўлишга замин яратиши, шубҳасиз.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
1. Бомдод намозининг суннатини енгил ўқиш.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Бомдод намозида азон ва иқомат орасида енгил икки ракат ўқир эдилар” (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).
2. Биринчи ракатда Кафирун, иккинчи ракатда Ихлос сурасини ўқиш.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади. «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Бомдоднинг икки ракатида “Қул йаа айюҳал каафирун” ва “Қул ҳуваллоҳу аҳад”ни ўқирдилар» (Имом Муслим ривояти).
3. Суннатдан сўнг озгина ёнбошлаш.
“Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Бомдод намозининг суннатидан кейин ўнг тарафлари билан озгина ёнбошлаб ётар эдилар” (Имом Бухорий ривояти).
4. Ёсин сурасини ва Ҳашр сурасининг охирги уч оятини тиловат қилиш.
Маъқил ибн Ясор розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «“Ёсин” Қуръоннинг қалбидир. Ким уни Аллоҳни ва охират кунини умид қилиб ўқиса, албатта, мағфират қилинади. Уни ўликларингизга ўқинглар», дедилар (Имом Аҳмад, Имом Байҳақий ривояти).
Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Ҳар бир нарсанинг қалби бор. Қуръоннинг қалби “Ёсин”дир. Ким “Ёсин”ни қироат қилса, Аллоҳ унга бу қироати учун Қуръонни ўн марта қироат қилган(савоби)ни ёзади» дедилар (Имом Термизий, Имом Байҳақий ривояти).
Маъқил ибн Ясор розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким субҳ чоғида уч марта “Аъузу бисмиллаҳис самийъил алийм, минаш шайтонир рожийм” деб, Ҳашр сураси охиридан уч оятни тиловат қилса, Аллоҳ унга етмиш минг фариштани вакил қилиб қўяди. Улар унга кеч киргунча салавот айтадилар. Агар у ўша куни ўлса, шаҳид ҳолида ўлади. Ким ўшаларни кеч кирганда айтса, худди ўшандоқ бўлади», дедилар (Имом Термизий ривояти).
5. Бомдод намозидан кейин ўша жойда ўтириш.
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Бомдод намозини ўқиб бўлганидан кейин намоз ўқиган жойида то чошгоҳ намозини ўқигунча ўтирса, фақат яхшиликдан бошқани гапирмаган бўлса, унинг хатолари, агар денгиз кўпигидан кўп бўлса ҳам, мағфират қилинади”, дедилар (Имом Абу Довуд, Имом Термизий ривояти).
“Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Бомдод намозидан сўнг намоз ўқиган жойларида то қуёш яхши чиқиб олгунича ўтирар эдилар” (Имом Муслим ривояти).
6. Қуёш чиққанидан сўнг икки ракат ишроқ (қуёш чиқиши) намозини ўқиш.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Бомдодни жамоат билан ўқиса, сўнгра қуёш чиққунича Аллоҳни зикр қилиб ўтирса, кейин икки ракат намоз ўқиса, унинг учун ҳаж ва умранинг ажридек бўлур. Тўлиқ, тўлиқ, тўлиқ”, деганлар (Имом Термизий ривояти).
7.Сўнгра зуҳо (чошгоҳ) намозини ўқиш.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким чошгоҳ намозини муҳофаза (бардавом) қилса, унинг гуноҳлари агар денгиз кўпигича бўлса ҳам мағфират қилинади”, дедилар (Имом Термизий ривояти).
Даврон НУРМУҲАММАД