Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги давлат бошқаруви академиясида турли мамлакат диншунос олимлари ва амалиётчи мутахассислари иштирокида ўтаётган “Декларациялар мулоқоти” халқаро форумида кўплаб халқаро экспертлар фикр-мулоҳаза билдиришмоқда, хабар бермоқда ЎзА.
Крис Сайпл, АҚШ Глобал ҳамкорлик институти президенти:
— Диний эътиқод эркинлиги мавзусини муҳокама қилиш, мавжуд барча анъаналарга муносабат билдириш мақсадида Тошкентда йиғилдик. Дарвоқе, мен AҚШ ва Ўзбекистон муносабати ҳақида диссертация ёзганман. Шавкат Мирзиёев президент бўлганидан сўнг амалга оширилаётган ислоҳотлар ақл бовар қилмас даражада тез ва самарали тус олди.
Бутун дунё ана шу тараққиётни, мамлакатнинг БМТ фаолиятидаги етакчилигини, масалан, маърифат ва бағрикенглик резолюцияси қабул қилинганини эътироф этмоқда. Эндиликда биз қонунчилик соҳасида, кишилар вақтида ўз фикрини билдира олишини таъминлаш йўлида ишлаяпмиз. Бу галги халқаро форум давомида алоҳида аҳамиятга эга муҳим халқаро ҳужжат – “Бухоро декларацияси” қабул қилиниши кутиляпти.
Мазкур ҳужжат аввалги Марокаш, Макка, Жакарта, Потомак ва Пунто-дел-Эстеда декларацияларини тўлдиради, деган умиддаман. Анжуман диний бағрикенглик ва миллатлараро тотувлик ғояларини халқаро даражада қарор топтиришга Ўзбекистоннинг салмоқли ҳиссаси бўлиб қўшилиши аниқ.
Умар Санд Аҳмад, Гана қуролли кучлари бош имоми, мамлакатнинг Мисрдаги собиқ элчиси:
– Ўзбекистонда эканимдан жуда мамнунман. Умуман, республикада амалга оширилаётган ислоҳотлардан ҳайратдаман. Аминманки, нуфузли халқаро форумнинг асосий натижаси бўлиши кутилаётган “Бухоро декларацияси” Ўзбекистонда яшаётган турли дин вакиллари эътиқод эркинлигини янада мустаҳкамлайди. Бу заминдан жаҳонга машҳур Ал-Бухорий, Ат-Термизий, Мотуридий каби буюк зотларни етишиб чиққан. Юртимга қайтгач, ҳаммага “Ислом дини маркази”да бўлганимни айтиб бераман.
Жеймс Чен, АҚШ Глобал жалб қилиш институти вице-президенти:
– Ўзбекистонда 3-марта бўлишим. Илк бор 2018 йил келганман. Ҳар ташрифим давомида мамлакатда эътироф этса арзигулик ишлар амалга оширилаётганига гувоҳ бўляпман. Юртингизда маданиятлараро диний саводхонлик борасида улкан ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Айниқса, диний қатламга эътибор йилдан-йилга ортмоқда. Мазкур форум турли дин вакиллари эътиқод эркинлигини таъминлаш, инсон ҳуқуқ ва эркинлигини халқаро миқёсда фаол тарғиб этишга ёрдам бериши шубҳасиз.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Авваламбор, биз бу мавзуда гап бошлар эканмиз, Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг “Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш – юрт тараққиёти ва халқ фаровонлигининг гарови” мавзусидаги маърузасида айтган: “Мамлакатимизда ёшларнинг маънавий қиёфасини мустақиллик мафкураси, унинг инсоний тамойиллари асосида шакллантиришга бош вазифа сифатида қаралаётгани бежиз эмас. Ёшлар жамиятда содир бўладиган ҳар қандай воқеликларга ўзгача, руҳий ҳис кечинмалар доирасида муносабат билдирадилар. Қийинчиликлар вужудга келганда эса эҳтиросларга бериладилар. Шунинг учун бизнинг олдимизда турган муҳим масала — ёшларни тўғри йўлга бошлашдир” - дея таъкидлаган ушбу нутқларига эътиборимизни қаратишимиз ўринлидир.
Демак, мафкуравий таҳдид тушунчаси нималиги ҳақида бир мулоҳаза: мафкуравий таҳдид - ижтимоий-сиёсий ҳаракат, оқим ёки сиёсий куч ўз манфаатини ифодаловчи мафкурасини қўрқитув, зўрлик йўли билан бошқаларга сингдиришдир. Мафкуравий таҳдид жамият, давлат ёки халқ тақдирига хавф солувчи, оқибати фожеали оқибатларга олиб келиши мумкин бўлган хатар ҳисобланади. Ҳа, бу каби таҳдидларнинг айрим кўринишлари бугун минтақамиздаги тинчлик ва барқарорлик учун катта хавф хатар сифатида намоён бўлиб турибди.
Мафкуравий таҳдид ўз моҳиятидан келиб чиқиб, энг аввало, инсон онгига, тафаккури ва хулқ-атворига хавф-хатар солмоқда. Инсон онги ва қалбини вайронкор ва бузғунчи ғоялар билан издан чиқаришга ҳаракат қилиш мафкуравий таҳдиднинг энг асосий белгиларидан ҳисобланади. Мафкуравий таҳдиднинг ўта хавфли жиҳати шундан иборатки, у, биринчи навбатда, жамиятнинг маънавий соҳасини барбод этишга йўналтирилган бўлади. Чунки, айнан маънавий соҳа ҳар қандай жамиятнинг мавжудлигини, унинг яшовчанлигини таъминлайдиган асосий ўзаги ҳисобланади. Бугун мафкуравий таҳдидларнинг турли хил усул ва воситалари ишлаб чиқилмоқда. Жумладан: оммавий ахборот воситаларидаги турли хилдаги миллий минталитетимизга тўғри келмайдиган кино ва мультфилимлар, кўрсатув ва клиплар қўйиш билан халқимизнинг онгини секин асталик билан бузишга қаратилган ҳаракатлар шулар жумласидандир.
Бугунги кунда бизлар мафкуравий таҳдидларга қарши курашишлигимизда нималарга алоҳида эътибор қаратишлигимиз керак:
Шу ва шунга ўхшаган бир қанча усуллар билан маънавий-маърифий ишларни кенг қамровли, изчил тартибда олиб боришимиз лозим. Бу каби маънавият ва маърифат ишларини ҳаётга татбиқ этиш жараёнида нафақат таълим-тарбия соҳа вакиллари, балки, барча бошқарув тизимида ўтирган мутасаддилар ҳам масалага ниҳоятда юксак масъулият билан ёндашишлари лозим.
Ҳа, мен юқорида тарбия қисмига алохила тўхталиб ўтдим. Чунки биз келажак авлодларимизни бугун гўзал тарбия билан тарбиялай олсак, эртанги кунимиздан хавотир олмасак ҳам бўлади. Агарда лоқайд, порахўр, эртаси билан қизиқмайдиган, фақатгина бугуни билан яшайдиган, мустақил фикри бўлмаган, ўзгалар нима деса, уларнинг фикрига кўра иш қилиб кетаверадиган манқурт кимсалар кўпайса, эртамизни ўзгалар қўлига бериб қўямиз. Биз бунга буткул қаршимиз, асло бунга рози бўлолмаймиз. Шунинг учун ҳам биз барчамиз бу йўлда бирлашишимиз керак бўлади.
Раҳмонқул Алиқулов,
Мир Араб олий мадрасаси ўқитувчиси