UNING INSONIYaTNI QUTQARISh VA SAODATMAND QILIShDAGI O'RNI. ANBIYoLAR AMALINING TABIATI
Nubuvvatning vazifasini va anbiyolar amalining tabiatini bayon qilish uchun bir misol keltiraman. Undan falsafiy dalillarsiz ham nubuvvatning vazifasini va o'rnini tushunib olamiz.
Hikoya qilinishicha, bir guruh talabalar dengizda sayr qilish uchun kemaga minibdilar. Ularning o'zlari tetik, vaqtlari ko'p edi. Umrida dars o'qimagan ummiy kemachi hazil-mutoyiba, qochirim gap qilib kulish uchun yaxshi hadaf (nishon) edi.
Talabalardan biri unga: «Amaki, qaysi ilmlarni o'rgangansiz?» dedi.
«Hech narsa o'rgana olmadim, bolam», dedi kemachi.
«Tabiiy ilmlarni o'rganmaganmisiz?» dedi tolib.
«Yo'q. Ular haqida eshitmaganman ham», dedi kemachi.
Shunda boshqa bir tolib gapga aralashib: «Matematika, algebralarni o'qigandirsiz?» dedi.
«To'g'risi, bu g'alati nomlarni birinchi marta eshitib turibman», deb javob berdi kemachi.
Uchinchi bir sho'xroq tolib: «Ishonchim komilki, jo'g'rofiya bilan tarixni ham qotirib o'qib qo'ygansiz-a?» dedi.
Kemachi unga qarab: «Bu shaharning nomimi, odamning-mi?» dedi. Shu erga kelganda yoshlar o'zlarini tuta olmay, kulib yuborishdi. Ularning qahqahasi atrofga tarqaldi.
«Yoshingiz nechada?» deyishdi kulib bo'lib.
«Qirqqa kirib qoldim», dedi u.
«Umringizning teng yarmini zoye qilibsiz-da, amaki!» deyishdi yoshlar. Savodsiz kemachi ma'yus holda jim qoldi. U o'z navbatini kutardi.
Birdan dengiz to'lqinlanib, dovul boshlandi. Kuchli to'lqin kelib, kemaga urila boshladi. Kema qattiq chayqalib, to'lqinlar uni yutib yuborgudek bo'lib, og'izlarini ochib hamla qila boshladi. Yoshlar iztirobga tushdilar. Ular dengizga birinchi marta chiqqan edilar. Kema g'arq bo'lishi muqarrar bo'lib qoldi.
Endi savodsiz kemachining navbati kelgan edi. U xotirjamlik va viqor bilan: «Ha, bolalar! Qanday ilmlarni o'rgangan edingiz?» dedi.
Yoshlar o'zlari o'rgangan ilmlarning uzundan-uzoq ro'yxatini ayta ketishdi. Ammo ular kemachining maqsadini anglashmas edi. Ular ko'plab nomi ulug' ilmlarning ismlarini sanab bo'lishganidan keyin kemachi viqor bilan g'olibona gerdayib shunday dedi: «Bolalarim, bu ilmlarni-ku o'rganibsiz. Lekin suzishni ham o'rgandingizmi? Hudo ko'rsatmasin, agar kema ag'darilib ketadigan bo'lsa, sohilgacha qanday qilib suzib borishni bilasizmi?»
«Yo'q! Biz o'rganmagan yagona ilm shu ekan», deyishdi toliblar.
Bu gapni eshitib, kemachi maza qilib kuldi-da: «Agar men umrimning yarmini zoye ketkazgan bo'lsam, sizlar umringizning hammasini qo'ldan beribsizlar, chunki mana bu to'fonda o'sha ilmlaringiz sizga yordam bera olmaydi. Sizlarga foyda beradigan yagona ilm suzish ilmidir. Uni esa sizlar bilmaisizlar», dedi.
G'arq bo'lish holiga kelib qolgan insoniyatni qutqarishda nubuvvatning vazifasi va o'rni ana shundan iborat. Anbiyo va rasullar amalidagi tabiatning boshqa ta'lim-tarbiyalardan farq qiladigan joyi ham shunda. Ular bashariyatga «najot ilmi»ni berurlar. Ular bashariyatga suzishni va hayot kemasini boshqarishni o'rgaturlar.
Insoniyat tarixi ko'rsatadiki, odamlar axloqining buzilishi va yomon ishlari tufayli hayot kemasi g'arq bo'lganda, u bilan qo'shilib barcha bashariyat, tsivilizatsiya, fikriy, ilmiy, falsafiy mahsullar, shuningdek, barcha she'riy, adabiy va bayoniy durdonalar ham birgalikda g'arq bo'ladi. Ushbu kema hech qachon adabiy tushkunlik tufayli g'arq bo'lgan emas. Madrasa yoki dorilfununlarning ozligidan g'arq bo'lgan emas. Oliy ta'limning yo'qligidan g'arq bo'lgan emas. Yoki molu dunyoning ozligidan, turmush saviyasining pastligidan g'arq bo'lgan emas. Bu kema inson o'zini o'zi o'ldirishga tayyorlangani uchun, o'zi yashayotgan uyni buzuvchi cho'qmorga aylangani uchun g'arq bo'lgan. Tarix inson aqlining ko'pincha asabiy xurujlarga uchrab, yaratuvchilik o'rniga buzg'unchilik, barpo qilish o'rniga yo'q qilish yo'liga kirib ketganiga dalolat qiladi.
G'arbparastlarning hayrat va dahshatga tushganlarini ko'rdik. Biz holatning xunukligi va ishning yomonligidan ishongimiz kelmasa ham, odamlarning shavqu zavq bilan o'z asoslarini buzayotganlarini o'z ko'zimiz bilan ko'rdik. Holbuki, xuddi o'sha asosga ularning ulug' fikriy va madaniy qasrlari bino qilingan edi. O'sha nobakorlar bu ahmoqona ishlarini xuddi olamshumul yaxshilik qilayotgandek, ajoyib xizmat ado etayotgandek ixlos bilan bajarar edilar. Bu bilan ular o'zlarini o'zlari o'lim chohiga tortar edilar.
JOHILIYaT ASRI VA UNING AG'DARILIShGA HAMDA O'Z-O'ZINI O'LDIRIShGA TAYYoRLANIShI TASVIRI
Milodiy oltinchi asrda olamda ana shunday holat hukm surar edi. Biz unda o'zini o'zi o'ldirishga ommaviy tayyorgarlik ko'rilganini mulohaza qilamiz. O'sha davrda insoniyat o'zini o'zi o'ldirishga rozi bo'libgina qolmay, balki bu ishga oshiqar edi. Go'yoki u bu ishni qilish uchun nazr atagan yoki qasam ichgan-u, atagan nazriyu ichgan qasamini amalga oshirishga tirishayotganga o'xshar edi.
Qur'oni Karim ushbu manzarani hech bir rassom, adib, rivoyatchi yoki tarixchi tasvirlay olmaydigan darajada aniq tasvirlab bergan:
«...va Allohning sizga bergan ne'matini eslang: bir vaqtlar dushman edingiz, qalblaringizni ulfat qildi. Uning ne'mati ila birodar bo'ldingiz. Olovli jar yoqasida edingiz, undan sizni qutqardi»(Oli Imron surasi, 103-oyat).
Tarixchilarni Alloh rahmat aylasin. Ular bizga risolai Muhammadiya voqealarini tasvirlab berayotganlarida johiliyatni to'g'ri va daqiq tasvirlab bermaganlar. Ular ma'zurlar, ajru savob egasidirlar. Ularga tashakkur, chunki adabiyot va lug'at zaxirasi ularga yordam bera olmagan. Aslida bu narsa nihoyatda bahaybat, ulkan, ammo daqiq va mavhum bir narsadir. Uni qalam bilan, lug'aviy qudrat bilan va bayoniy salohiyat bilan vasf qilib bo'lmaydi.
Muhammad sollallohu alayxi vasallam payg'ambar etib yuborilgan asr ijtimoiy va axloqiy tushkunlik muammosi asri edimi? Yeki butparastlik muammosi asri edimi? Yoki u aroqxo'rlik, qimorbozlik, bema'nilik, zulmu istibdod muammosi asri edimi? Yoki zolimona iqtisodiy qonunlar va sitamkor hokimlar muammosi asri edimi? Yoki qizlarni tiriklay ko'mish muammosi asri edimi? Yo'q! U asr butun boshli insoniyatni tiriklay ko'mish muammosi asri edi!
Bu bosqich tugab bitdi. U avlod inqirozga uchradi. Mazkur xunuk ko'rinish kishilar tasavvuridan g'oyib bo'ldi. Endi uni qanday tasavvur qila olamiz? Qanday qilib uni ko'z bilan ko'rib, qo'l bilan ushlaydigan qilamiz? Bu hakda «O'sha johiliyat asrida bo'lib, uni to'la tushunish uchun unda yashash va uning o'tida kuyish kerak», deya olamiz, xolos.
Agar biror suratchi o'sha payt insonini tasvirlamoqchi bo'lsa, g'oyatda chiroyli, salomat, xushbichim va sarviqomat bir odam suratini chizar edi. Inson hamma narsani yaxshi lab yaratuvchi Allohning san'ati namunasidir. Unga farishtalar ham havas qilganlar. Alloh uni O'zining xalifasi qilgan. U butun mavjudotning ziynatidir. U haqiqat va irfonning mag'zidir. Uning sababidan ushbu er xarobadan obodga aylangandir. Haligi suratda ana o'sha inson o'zini ichida olov lovullab turgan katta xandaqqa tashlamoqchi bo'lib turgani tasvirlangan bo'lardi. U o'zining bor kuchini yig'ib, kiyimlarini yig'ishtirib, bir oyog'ini xandaq tomon ko'tarib turibdi. Bir necha lahzadan so'ng o'lim zulmatiga o'zini uradi. Ushbu tasvir Muhammad sollallohu alayhi vasallam payg'ambar etib yuborilgan paytdagi insoniyatning holini biroz tasvirlagan bo'ladi. Qur'on bu holatga ishora qilib: «Olovli jar yoqasida edingiz, undan sizni qutqardi», deydi.
Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam ushbu holatni tasvirlab, shunday deganlar: «Men va mening ummatim xuddi olov yoqib o'tirgan odam hamda unga kelib tushayotgan hasharot va kapalaklarga o'xshaymiz. Men sizning belbog'ingizdan tutib turibman, sizlar esa o'zingizni olovga urasiz».
Ushbu qissadagi katta muammo insoniyat kemasi Allohning hifzu himoyasida najot qirg'og'iga sog'-salomat chyqib olmog'i edi, chunki inson risoladagidek bo'lib, uning tabiati mo''tadil, hayoti muvozanatli bo'lganda uning barcha bunyodkorlik va taraqqiyotga oid rejalari, adabiy va ilmiy rejalari amalga oshadi.
Shundan kelib chiqib, «Butun insoniyat anbiyo alayhissalomlar oldida qarzdordir», deymiz, chunki ular insoniyatni bo'ynida qilichdek osilib turgan turli xatarlardan qutqarganlar. Barcha ilmiy rejalar, ijtimoiy loyihalar, fikriy yoki falsafiy maktablar ularning fazlidan xoli emas. Shuningdek, hozirgi olam ham ularning oldida o'zining boqiy qolgani, bardavom bo'lgani va hayot haqqiga erishgani uchun qarzdordir.
Chunki insoniyat tili bilan e'tirof qilmasa ham, holi bilan ko'p marta bu haqiqatni e'tirof qilgandir. U ko'p marta o'zida hayot haqqi qolmaganini, rahm-shafqat qolmaganini, fayzu baraka, yaxshilik qolmaganini tan olgan.
Insoniyat ilohiy mahkamada bir necha bor o'ziga qarshi o'zi da'vo ochgan va o'ziga qarshi guvohlik ham bergan. Uning ishi bo'yicha to'lgan daftarlar oxirgi va odil hukm chiqishi uchun tayyor ham bo'lgan edi. Inson o'zini tasavvur qilish mumkin bo'lgan eng katta uqubatga tutgan edi. Balki o'lim hukmiga sazovor bo'lgan edi. Buning ajablanadigan joyi ham yo'q. Madaniyat o'zining tabiiy chegarasidan, o'z qobig'idan chiqqanda, axloqiy qadriyatlarni butunlay unutganda yoki ularga ochiq-oydin kufr keltirganda va inson barcha go'zal g'oyalardan, sharafli maqsadlardan g'ofil bo'lganda, moddiy manfaatlardan boshqa hamma manfaatlarni yoddan chiqarganda, uning qalbi bo'rining, qoplonning yoki yo'lbarsning qalbiga aylanib qoladi. Ana o'shanda uning jismida bir xayoliy yoki sun'iy qorin paydo bo'ladi. Uni yomonlikka amr qiladigan nafs paydo bo'ladi. U beqaror bo'lib qoladi. Hech bir narsa uning yo'lini to'smay qo'yadi. Insoniyatni jununning shiddatli xuruji tutganda, Alloh unga bir guruh jarrohlarni yoki bir to'p qonxo'rlarni yuboradi. Pichoqlar ishga tushib, shish va yaralarni kesib tozalay boshlaydi.
Albatta, madaniyatning buzilishi, uning quturishi va jinni bo'lishi podshohlik va diktaturaning jinniligidan ko'ra ashaddiyroq, yomonligi undan ko'ra xunukroqdir, chunki bir kishining jinni bo'lishi bir mahallaning tinchini buzishi mumkin. Ammo insoniyatning barchasi jinni bo'lganda, madaniyat ifloslanganda, insoniy tabiat buzilganda nima bo'lishini tasavvur qilib ko'ring-a! Uning davosi bo'lishi mumkinmi?
Johiliyat davrida madaniyat buzilibgina qolmay, balki uning butun vujudi sasib ketgan edi. Inson o'z birodari insonni ovlar, uni o'ldirishdan, o'limi oldidagi qiynalishidan huzurlanar edi. Bu xuddi bizlardan birortamizning bog'u rog'larni, gulzorlarni ko'rib, huzurlachganimiz kabi edi. Usha davr insoni azoblanayotgan insonning ingrashidan, dod-voyidan va zorlanishidan yoqimli sharob, lazzatli taom yoki go'zal manzaradan huzurlangandek huzurlanar edi.
Ovrupo qahramonliklari, ulug'vorligi, qonunlari va madaniyatini qo'shiq qilib kuylaydigan Rim tarixiga nazar solib ko'ring. Unda inson bemehrligining jonli misolini ko'rasiz.
Likiy «Ovrupo axloqi tarixi» nomli kitobida insonning nodir vahshiyligidan bir ko'rinishni quyidagicha tasvirlaydi:
«Rim ahlini sehrlagan manzaralardan eng oliysi, ular uchun eng yaxshi va huzurbaxsh narsalarning biri o'z jinsidan birining gladiatorlar olishuvida qonga belanib, yiqilishi edi. Ana o'shanda odamlar o'zlarini tuta olmay qolar edilar. Mazkur vaxdshyona manzarani yaqinroqdan ko'rish uchun yoshu qari, erkagu ayol, hatto bolalar ham bir-birini turtib, oldinga tashlanishar edi. Ular o'z qavmidan, yurtidan bo'lgan bir kishining qiynalib o'lishini shunchalik shodlik bilan olqishlar edilar. Uning o'limi oldidagi ingrashi ular uchun har qanday musiqa, qo'shiq va qushlarning sayrashidan ko'ra yoqimliroq edi. Tartibni saqlashlari lozim bo'lgan mirshablar ham bunday to'polonning oldida ko'llaridan bir narsa kelmay, lol qolar edilar».
Usha paytda johiliyatning poydevori o'z o'rnidan ko'chgan edi. Balki u parchalanib ketgan va uni isloh qilishdan umid yo'q edi. Insoniyat ilohiy mahkama qarshisida turib, o'zining oxirgi hukmini kutar edi. Ana shunday bir paytda Muhammad sollallohu alayhi vasallam yuborildilar va osmondan u zotga: «Biz seni faqat olamlarga rahmat qilib yubordik», deb nido qilindi.
RISOLAI MUHAMMADIYa HISOBIDA YaNGI OLAM
Biz yashab turgan avlod ham, bizdan keyin keladigan avlodlar ham – hamma-hammasi risolai Muhammadiyaning va uning shomil va boqiy da'vatining hamda samarali urinishlarining hisobida borligi inkor etib bo'lmaydigan haqiqatdir, chunki u, eng avvalo, insoniyatga taxdid solib turgan qilichni uning boshidan oldi va unga ko'plab yaxshiliklar, hadyalar va atolar armug'on etdi. U insoniyatga yangi ruh, yangi harakat, himmat, orzu, izzat va karomat, to'g'ri maqsad, oliymaqom g'oya berdi. Ushbu armug'onlar tufayli insoniyat yangicha ulug'vorlikka, madaniyatga, dunyoqarashga, ixlosga va boshqa ko'pgina o'zi uchun zarur bo'lgan narsalarga ega bo'ldi.
RISOLAI MUHAMMADIYaNING OLTI ARMUG'ONI VA ULARNING INSONIYaT TARIHIGA TA_''SIRI
Endi risolai Muhammadiyaning bashariyatni isloh qilish, to'g'ri yo'lga boshlash, uyg'otish va rivojlantirish uchun taqdim qilgan ko'plab armug'onlaridan oltitasini misol tariqasida zikr qilamiz. O'lar avvalgi qoloq olamga mutlaqo o'xshamaydigan yangi bir olam barpo qilgandir.
POK VA RAVShAN TAVHID AQIYDASI
U zot eodlallohu alayhi vasallamning birinchi katta xizmatlari – insoniyatga pok va ravshan tavhid aqiydasini armug'on qilganlaridir. Bu aqiyda inqilobiy va mo''jizaviy bir aqiydadir. U quvvat va hayotiylik ila otilib chiqadi. U vaziyatlarni o'zgartirib yuboradi. U botil olihalarni parchalaydi. Insoniyat unga o'xshash narsani ko'rmagan va qiyomatgacha ko'rmaydi ham.
Uzicha bo'lmag'ur da'volarni ko'tarib yurgan, she'r, falsafa, siyosat va jamiyatshunoslikdan iborat puch gaplarni opichlab yurgan inson, xalqlar va yurtlarni qayta-qayta mustamlaka qilgan, toshlardan gul yasagan, tog'lardan anhorlar chiqargan inson, gohida xudolikni da'vo qilgan inson, ha, o'sha inson turli bo'lmag'ur, zarar ham, foyda ham bermaydigan narsalarga sajda qilar edi.
«Agar bir pashsha ulardan biron narsani tortib olsa, undan o'shani xam qutqarib ololmaslar. Talab qiluvchi ham, talab qilingan ham zaif bo'ldi»(Haj surasi, 73-oyat).
U o'zi yasagan narsalarga ta'zim qilar edi. Undan qo'rqar edi. Undan yaxshilikni umid qilar edi. U tog'lar, anhorlar, daraxtlar, hayvonlar, ruhlar, shaytonlar va boshqa tabiiy narsalarga sajda qilibgina qolmasdan, balki hasharot va qurt-qumursqalarga ham sajda qilar edi. U o'z hayotini bor bo'yicha turli vasvasalar, xayollar, vahmlar, xomxayollar va alg'ov-dalg'ov fikrlar bilan o'tkazar edi. Buning tabiiy natijasi o'laroq, u qo'rqoq, zaifhol, fikran tuturiqsiz, nafsan iztirobli, ishonchi va istiqrori yo'q shaxsga aylangan edi.
Muhammad sollallohu alayhi vasallam ana shunday ayanchli holga tushib qolgan insoniyatga pok, daqiq, sodda va osonu ravshan tavhid aqiydasini armug'on etdilar. Bu aqiyda himmatlarni qo'zg'atdi. U hayotning boisidir. U ila insoniyat barcha xavf va qo'rqinchlardan xalos bo'ldi. Alloxdan boshqa hech kimdan qo'rqmaydigan bo'ldi. Inson Allohning O'zigina foyda va zarar keltiruvchi, beruvchi va oluvchi ekaniga hamda U Zotning yagona O'zigina bashariyatning hojatlarini chiqaruvchi ekaniga aniq ishondi. Ushbu yangi ma'rifat tufayli uning nazarida butun olam o'zgacha bo'ldi. U barcha qullik va qaramlikdan ozod bo'ldi. U maxlukdardan umidvor bo'lish yoki qo'rqish hissidan ham ozod bo'ldi. Hayolni uchirib, fikrni chalg'itadigan barcha narsalardan ham qutildi. U o'zining Allohning eng sharafli xalqi, er yuzining ulug'i, Allohning xalifasi ekanini anglab etdi. U o'z Robbi va Holiqiga itoat qilib, Uning amrlarini bajarishga o'tdi. U shu bilan insoniylikning ulug' sharafini yuzaga chiqardi.
Ha, risolai Muhammadiya insoniyatga «tavhid aqiydasi» nomli ulkan tuhfani armug'on etdi. Bu aqiyda avvallari boshqa aqiydalar oldida majhul va mazlum edi. Endi uning sadosi butun olamga tarqaldi. Dunyodagi olamshumul falsafalar va da'vatlar undan ta'sirlandilar.
Ba'zi shirk va ko'pxudolik asosida paydo bo'lgan va bu narsalar qon-qoniga singib ketgan katta diyonatlar oxiri kelib, past ovoz bilan bo'lsa ham, quloqqa shivirlash ila bo'lsa ham, Allohning birligini, Uning sherigi yo'qligini tan olishga majbur bo'ldilar. Ular o'zlarining shiryusa oid e'tiqodlarini falsafiy ta'vil qilib, shirk va bid'atlardan o'zlarini olib qocha boshladilar. Ular o'zlarining e'tiqodlarini Islomdagi tavhid aqiydasiga o'xshata boshladilar. O'sha diyonatlarning boshliqlari shirkni zikr qilishdan xijolat bo'ladigan bo'lib qolishdi. Ushbu tuhfa risolai Muhammadiya insoniyatga hadya qilgan tuhfalarning eng qimmatlisi bo'ldi.
INSONIYaTNING BIRLIGI VA BAShARIYaTNING TYeNGLIGI ASOSI
Muhammad sollallohu alayhi vasallamning olamga taqdim qilgan ulkan xizmatlaridan ikkinchisi insoniyat birligi va bashariyat tengligi tasavvuridir.
Avvallari iysonlar turli xalqlar, qabilalar, irqlar va tabaqalarga bo'linar edi. Ulardan ba'zilari oliy, yuqori tabaqa, boshqalari past, quyi tabaqa hisoblanardi. Mazkur tabaqalar orasidagi tafovut juda ham ulkan bo'lib, ba'zan inson bilan hayvon, hur bilan qul va obid bilan ma'bud orasidagi tafovutga teng kelar edi. Bu erda insoniyat birligi va bashariyat tengligi haqida hatto fikr ham yuritilmas edi. Muhammad sollallohu alayhi vasallam uzoq davom etgan sukunatdan va zulmatdan so'ng mazkur inqilobiy, aqllarni dahshatga soluvchi va vaziyatlarni o'zgartiruvchi e'lonni qildilar:
«Ey odamlar! Sizlarning Robbingiz birdir. Otangiz birdir. Hammangiz Odam Atodansiz. Odam esa tuproqdandir. Allohning huzurida mukarramrog'ingiz taqvodorrog'ingizdir. Arabning ajamdan taqvodan boshqa fazli yo'qdir», dedilar.
Ushbu e'lon o'zida ikki haqiqatni mujassam qilgan. Ikkisi ham eminlik va tinchlikning asosiy tayanchlaridir. Barcha zamonlar va makonlarda shu ikkisi asosida tinchlik bo'lgan. Ularning biri Robbning birligidir. Ikkinchisi bashariyatning birligidir. Inson insonga ikki tarafla-ma birodardir. Inson insonga ikki marta birodardir. Birinchi marta – Robbning birligi tufayli. Ikkinchi marta – otaning birligi tufayli.
«Ey odamlar! Sizlarni bir jondan yaratgan va undan uning juftini yaratib, ikkovlaridan ko'plab erkagu ayollar taratgan Robbingizdan qo'rqinglar! U bilan o'zaro so'rovda bo'ladiganingiz Alloxdan va qarindoshlik (aloqalarini uzish)dan qo'rqing. Albatta, Alloh ustingizdan kuzatib turuvchidir»(Niso surasi, 1-oyat).
«Ey odamlar! Biz sizlarni bir erkak va ayoldan yaratdik, sizlarni o'zaro tanishishingiz uchun xalqlar va qabilalar qilib qo'ydik. Albatta, Allohning xuzurida eng hurmatliyingiz eng taqvodoringizdir. Albatta, Alloh biluvchidir, xabardor»(Hujurot surasi, 13-oyat).
Albatta, bu boqiy kalimalarni Payg'ambar sollallohu alayhi vasallam vidolashuv hajida o'z tillari ila e'lon qildilar. Payg'ambar sollallohu alayhi vasallam ushbu kalimalarni e'lon qilgan paytda olam ulardagi jur'at va oshkoralikni hazm qila oladigan holatda emas edi. Bu e'lon o'sha paytdagi olam uchun katta va shiddatli zilziladan o'zga narsa emas edi.
Bugungi kunda insoniyat bosib o'tgan ilm, fahm va insoniy fikr yo'lidagi uzoq va mashaqqatli yo'l Islom da'vati, islomiy jamiyat paydo bo'lishi, da'vatchilar, islohchilar, murabbiylarning harakati ila ushbu ulkan va olamshumul e'lonni oddiy kundalik haqiqatga aylantirdi. Bugungi kunda mazkur e'lonni dunyodagi barcha siyosiy va ijtimoiy muassasalar o'zining shiori qilib olganlar. Jumladan, BMT bayrog'ini ko'targan «Inson huquqlari xartiyasi» ham. Har bir davlat, har bir tashkilot inson huquqlari va tengligi to'g'risida qiladigan bayonotlar ham Islom ta'limotlaridan ko'chirmadir. Ammo avvalgi vaqtlarda – ba'zi xalqlar va oilalar ichida ashroflik e'tiqodi davr surgan, o'zlarini basharlik saviyasidan yuqori tutgan, ba'zi oila va sulolalar o'z nasabini oy, quyosh yoki Alloxg'a «Alloh zolimlar aytadigan narsadan juda ham oliy bo'ldi» deb nisbat bergan paytda insoniyat qayerda edi?! Qur'oni Karim bizlarga yahudiy va nasorolarning gapini hikoya qilib bergan:
«Yahudiy va nasorolar: «Biz Allohning o'g'illarimiz va Uning mahbublarimiz», deyishdi»(Moida surasi, 18-oyat).
Misr fir'avnlari o'zlarini quyosh xudosi Raning bir ko'rinishi deb da'vo qilar edilar.
Hindistonda esa «Surj bansi» – quyosh o'g'illari va «Jundur bansi» – oy o'g'illari nomli ikki mashhur oila bor edi. Eronning kisrolari (podshohlari) o'z tomirlarida ilohning qoni oqishini da'vo qilar edilar. Aholi ularga muqaddas va ilohiy shaxslar sifatida qarar edi. Milodiy 590-628 yillarda hukmronlik qilgan kisro Abravezning vasfida «Olihalarda foniy bo'lmas insondir. Basharda ikkinchisi yo'q ilohdir. Kalimasi oliydir. Shon-sharafi, shavkati yuksakdir. Quyosh ila, o'z yog'dusi ila chiqadi. Qorong'i kechalarni o'z nuri ila munavvar qiladi», deyilardi.
Qaysarlarning (Rum imperatorlarining) ham olihalari bor edi. Kim yurtni boshqarishni o'z qo'liga olsa, uning o'z ilohi bo'lardi. Ularning laqabi «avgust», ya'ni «mahobatli va buyuk» edi.
Hitoyliklar imperatorni «osmonning o'g'li» deb e'tiqod qilishardi. Ularning aqiydasi bo'yicha, osmon erkak, er ayol bo'lib, ikkisining birlashishidan borliq tug'ilgan emish. Imperator esa ushbu er-xotinning birinchi o'g'illari ekan.
Arablar esa o'zlaridan boshqalarni ajam hisoblashar edi. Quraysh qabilasi o'zini arab qabilalarining eng sharaflisi deb bilardi. Haj mavsumida o'zini imtiyozli tutardi. U odamlardan boshqa joyda turib, boshqa alohida bir joyda yurardi. Hojilarga qo'shilib Arafotda turmas, balki Haramda qolib, Muzdalifada turar edi. Ular: «Biz Allohning yurtidagi ahlimiz, Uning Baytining ahlimiz», der edilar.
KYeYINGI MAVZULAR:
Insonning mukarramligi va ulug'ligi e'loni;
Umidsizlik va shumlanishga qarshi kurash. Insonda orzu-umidni va o'ziga ishonch ruhini tiriltirish;
Din va dunyoni jamlash hamda tarqoq saflarni va tijoriy jamoatlarni birlashtirish;
Maqsadu g'oya, amal va kurash maydonini tayin qilish;
Yangi olam va insonning tug'ilishi;
Hulosa.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 26 dekabr kuni Oliy Majlis va O‘zbekiston xalqiga Murojaatnomani taqdim etdi.
– So‘nggi to‘qqiz yilda biz sizlar bilan, el-yurtimiz bilan birgalikda katta taraqqiyot yo‘lini bosib o‘tdik. Iqtisodiyotimiz yangidan shakllandi, bozor munosabatlari, ijtimoiy himoyani kengaytirdik, qonun ustuvorligini mustahkamladik. Eng muhimi, islohotlarimiz samarasini har bir mahalla, har bir xonadon va har bir inson kundalik hayotida his qilmoqda, – dedi davlatimiz rahbari so‘zining avvalida.
Qanchalik og‘ir bo‘lmasin, boshlangan demokratik islohotlar qat’iy davom ettirilgani, xalqimizning qo‘llab-quvvatlashi va yoshlarimizning g‘ayrat-shijoati, hamjihatlik asosi bo‘lgan mahallaning hayotimizdagi o‘rni va ta’siri kuchaytirilgani, odamlarning ongi va dunyoqarashi o‘zgarib, el-yurtimiz yanada jipslashgani, tadbirkor, dehqon va fermerlarning tashabbuskorligi va mardona mehnati, o‘zaro manfaatli hamkorlikka asoslangan do‘stona tashqi siyosat hisobiga 2025 yilda barcha sohalarda ulkan yutuqlarga erishildi.
Bu yil tariximizda birinchi marta yalpi ichki mahsulotimiz 145 milliard dollardan oshdi. Joriy yil eksportimiz 23 foizga oshib, 33,4 milliard dollarga yetkazilishi ta’kidlandi. Eng muhimi, oltin-valyuta zaxiralarimiz ilk bor 60 milliard dollardan oshdi.
Iqtisodiyotimizga jalb qilingan xorijiy investitsiyalar hajmi 43,1 milliard dollarga yetdi. Jami investitsiyalarning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 31,9 foizni tashkil etmoqda. Yetakchi xalqaro reyting agentliklari mamlakatimizning suveren reytingini “BB-”dan “BB” pog‘onasiga ko‘tardi.
Energetika sohasida tub burilish yasalgani hisobiga elektr ishlab chiqarish hajmi 85 milliard kilovatt-soatga yetkazildi.
Bu yil 188 ta mahalladagi 715 ming aholi yashaydigan xonadonlarga birinchi marta toza ichimlik suvi kirib bordi, yana 2 million 300 mingga yaqin aholining suv ta’minoti yaxshilandi.
Joriy yilda 5 million aholi daromadli bo‘lib, ishsizlik darajasi 5,5 foizdan 4,9 foizga tushdi. Qariyb 1,5 million ehtiyojmand aholi kambag‘allikdan chiqdi, ilk bor 1 ming 435 ta mahalla “kambag‘allikdan xoli” hududga aylandi.
Kambag‘al oilalarga mansub 168 ming nafar bola davlat bog‘chalariga imtiyozli asosda qabul qilindi. Bu yildan boshlab 208 ta bog‘chada birinchi marta inklyuziv ta’lim tizimi joriy etildi.
Yurtimizda kambag‘allik darajasi yil boshidagi 8,9 foizdan 5,8 foizga tushdi.
– Bu ishlarni boshlaganimizda aholining uchdan bir qismi kambag‘allik chegarasida yashardi. Kredit, subsidiya, kompensatsiya kabi 100 dan ziyod xizmatlar orqali ijtimoiy himoyaning mutlaqo yangi tizimini yo‘lga qo‘yganimiz va bularni mahalladagi “yettilik”ning o‘ziga berganimiz natijasida 8,5 milliondan ziyod odam kambag‘allikdan chiqdi, ishsizlik 2 karra qisqardi.
Natijada uch yil oldin kambag‘allikni 2026 yil yakuni bilan 2 karra qisqartirish bo‘yicha olgan marramizni shu yilning o‘zida uddaladik, – dedi Prezidentimiz.
Iste’dodli o‘g‘il-qizlarimiz ta’lim, ilm-fan, madaniyat, san’at, sport va boshqa sohalarda erishayotgan katta yutuqlari bilan ham Yangi O‘zbekistonimiz ravnaqiga munosib hissa qo‘shayotgani ta’kidlandi.
Keyingi paytda yurtimiz global masalalar muhokama qilinadigan xalqaro muloqot maydoniga aylanib bormoqda.
Xususan, bu yil Parlamentlararo Ittifoqning 150-yubiley Assambleyasi, YUNЕSKO Bosh konferensiyasining sessiyasi, “Markaziy Osiyo – Yevropa Ittifoqi” sammiti va xalqaro Iqlim forumiga mezbonlik qilindi.
Shuningdek, O‘zbekiston, Tojikiston va Qirg‘iziston yetakchilarining mart oyida Xo‘jandda bo‘lib o‘tgan uchrashuvida birinchi marta uch mamlakat davlat chegaralarining tutash nuqtasi to‘g‘risida tarixiy shartnoma imzolandi hamda “Abadiy do‘stlik to‘g‘risidagi deklaratsiya” qabul qilindi.
Mintaqamiz davlat rahbarlarining yaqinda Toshkentdagi Maslahat uchrashuvi chog‘ida integratsiya jarayonlarini yangi sifat bosqichiga ko‘tarish uchun Markaziy Osiyo hamjamiyati strategik formatini tashkil qilish g‘oyasi ilgari surildi. Ozarbayjonni Markaziy Osiyo formatiga to‘la huquqli a’zo sifatida qabul qilish to‘g‘risidagi qaror tarixiy ahamiyatga ega bo‘ldi.
Prezidentimiz ta’kidlaganidek, ushbu qadam Markaziy Osiyo va Janubiy Kavkaz o‘rtasida strategik bog‘liqlik hamda barqarorlikni kuchaytirishi shubhasiz.
Oktyabr oyida Bryusselda O‘zbekiston va Yevropa Ittifoqi o‘rtasida Kengaytirilgan sheriklik va hamkorlik to‘g‘risidagi bitim imzolandi. Noyabr oyida bo‘lib o‘tgan Markaziy Osiyo va AQSH sammiti ko‘p tomonlama va uzoq muddatli sheriklikni sifat jihatidan mutlaqo yangi bosqichga olib chiqishga xizmat qildi. O‘tgan haftada Tokioda Markaziy Osiyo va Yaponiya yetakchilarining uchrashuvida ta’lim, tibbiyot, raqamli texnologiyalar, infratuzilma va sanoat sohalari bo‘yicha muhim kelishuvlarga erishildi.
Shu haftaning boshida esa Sankt-Peterburgda Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi rahbarlari bilan bo‘lib o‘tgan uchrashuv ham hamkorlikning yangi yo‘nalishlarini belgilab berdi.
– Bularning barchasi xalqaro aloqalarimizni mazmun jihatidan yangi bosqichga olib chiqmoqda. Biz dunyodagi uzoq-yaqin mamlakatlar bilan Sharq va G‘arb, Shimol va Janub bilan hamkorlik ko‘priklarini qurishda davom etamiz, – dedi Prezidentimiz.
Mahalla va yaxshi qo‘shnichilik o‘zaro uyg‘un qadriyatlardir. Ular jamiyatda ijtimoiy kapitalni yanada boyitishga beqiyos hissa qo‘shadi.
Mamlakatimizda o‘tkazilgan ijtimoiy so‘rovlarda ishtirok etganlarning 90 foizi o‘zini mahalla jamoasining bir qismi deb hisoblashi ham shundan dalolat beradi. Mahallaga shu asosda Vatan taqdiriga daxldorlik tuyg‘usining yuqoriligi ushbu institut, avvalo, ijtimoiy birdamlik manbai ekanini ko‘rsatadi.
– Tarix davomida qanday og‘ir sinovlarga duch kelmaylik, biz avvalo birdamlikdan kuch oldik. Mashaqqatli kunlarda odamlarimiz, mahalla ahli yelkadosh bo‘lib qiyinchiliklarni yenggan. Oila – oilaga, qo‘shni – qo‘shniga ko‘mak berib yashagan. Biz mana shunday o‘ta noyob qadriyatimizga doimo sodiq qolishimiz, yosh avlodimizni ayni shu ruhda tarbiyalashimiz kerak.
Bugungi kunda jamiyatimizda turli xil fikr va qarashlar bo‘lishi tabiiy. Bu – demokratiyaning birlamchi talabi.
Ammo millati, tili va dinidan qat’i nazar, 38 millionli el-yurtimizni birlashtiradigan ulug‘ bir g‘oya bor. U ham bo‘lsa, Vatan manfaati, xalqimiz manfaatidir.
Mana shunday buyuk maqsadga erishishda mahalla tizimining o‘rni va ta’siri beqiyos. Chunki mahalla tinch va ahil bo‘lsa, jamiyatimiz tinch va hamjihat bo‘ladi. Mahalla rivojlansa, butun mamlakatimiz yuksaladi, – dedi Prezidentimiz.
Shularning barchasini hisobga olib, Prezidentimiz 2026 yilni yurtimizda “Mahallani rivojlantirish va jamiyatni yuksaltirish yili”, deb e’lon qilishni taklif qildi.
Bu tashabbusni yig‘ilganlar qizg‘in qo‘llab-quvvatladi.
Yangi yil dasturida yurtimizdagi 9 mingdan ziyod mahallani, avvalo, mehr-oqibat, hamjihatlik, adolat va tarbiya maskaniga aylantirish kabi dolzarb masalalar o‘z ifodasini topadi.
– Biz Yangi O‘zbekistonni barpo etishda hal qiluvchi bosqichga qadam qo‘ymoqdamiz. Bu yo‘ldagi ishlarimiz har bir soha va tarmoqda chuqur transformatsiyani talab qiladi.
Maqsadimiz aniq: yaqin yillarda daromadi o‘rtadan yuqori mamlakatlar qatoriga kirish.
Farg‘ona vodiysidan Orolbo‘yigacha, Zarafshon vohasidan Qashqadaryo va Surxondaryogacha, Toshkentdan tortib, Jizzax va Sirdaryogacha – yurtimizning qaysi hududida yashamasin, har bir fuqaromiz bugundan boshlab islohotlar natijasini kundalik hayotida yanada ko‘proq his qilishi kerak.
Shuning uchun kirib kelayotgan 2026 yil davlat boshqaruvi, sud-huquq tizimi, iqtisodiyot tarmoqlari, ta’lim, ilm-fan, tibbiyot, madaniyat, sport, ekologiya tizimini – barcha-barcha sohalarni rivojlantirishda tub burilish yili bo‘ladi, – dedi Prezidentimiz.
Davlatimiz rahbari 2026 yilda amalga oshiriladigan eng muhim ustuvor yo‘nalishlarga alohida to‘xtalib o‘tdi.
Birinchi ustuvor yo‘nalish mahalla infratuzilmasini yanada yaxshilash, ularga Yangi O‘zbekiston qiyofasini olib kirishdan iborat.
Mahalla infratuzilmasini tubdan yaxshilash orqali mamlakatimizni har tomonlama rivojlantirish, uning qiyofasini yanada go‘zal va obod qilish ishlari davom ettiriladi.
Kelgusi yildan mahallani rivojlantirish bo‘yicha kompleks yondashuv joriy etiladi. Urbanizatsiya va shaharlarni barqaror rivojlantirish bo‘yicha yangi islohotlar boshlanadi.
Tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha siyosat davom ettirilib, 2026 yilda asosiy soliq stavkalari o‘zgarishsiz qoldiriladi, tadbirkorlik infratuzilmasi loyihalariga 10 trillion so‘mdan ziyod mablag‘ ajratiladi. Kichik va o‘rta biznesni rivojlantirish uchun 140 trillion so‘m resurs beriladi. Shundan 43 trillion so‘mi xotin-qizlar va yoshlar tadbirkorligini qo‘llab-quvvatlashga yo‘naltiriladi.
Ikkinchi ustuvor yo‘nalish – iqtisodiyotni texnologik va innovatsion o‘sish modeliga o‘tkazish.
Bundan buyon har bir dollar investitsiya, eng avvalo, ilg‘or texnologiyalar transferi, tashqarida bozori aniq, yuqori qo‘shilgan qiymatli mahsulotlar ishlab chiqarishga, energiya, suv, yer va boshqa tabiiy resurslardan foydalanishda samaradorlikni oshirishga, mahalliy ishchilarni yangi texnologiyalar bilan ishlashga o‘qitish va mehnat unumdorligini oshirishga xizmat qilishi kerakligi ta’kidlandi.
Yangi texnologik bosqichga o‘tish va qo‘shilgan qiymat zanjirini kengaytirish bo‘yicha sanoatni rivojlantirish dasturi boshlanadi. 2026 yilda 52 milliard dollarlik 782 ta yangi sanoat va infratuzilma loyihasiga start beriladi. Kelgusi yilning o‘zida 14 milliard dollarlik 228 ta yangi yirik quvvatlar ishga tushiriladi.
Kelgusi yilda iqtisodiyotda 6,6 foiz o‘sishni ta’minlab, yalpi ichki mahsulotni 167 milliard dollarga yetkazish prognoz qilinmoqda.
Innovatsiya asosida yuqori texnologik mahsulot ishlab chiqarayotgan korxonalar rag‘batlantiriladi. Korxona mutaxassislarining ilmiy-tadqiqot va konstruktorlik ishlanmalaridan olgan daromadi soliqdan ozod qilinadi.
Kelgusi yilda Toshkent shahri, Buxoro, Farg‘ona va Toshkent viloyatida 4 ta data-markaz, 2 ta super kompyuter va 15 ta oliygohda sun’iy intellekt laboratoriyasi faoliyati yo‘lga qo‘yiladi. Bu tibbiyot, transport, qishloq xo‘jaligi, geologiya, bank-moliya, jamoat xavfsizligi kabi muhim sohalarda 100 dan ortiq sun’iy intellekt loyihalarini amalga oshirishga xizmat qiladi.
– Bugun sizlarga yana bir muhim yangilikni aytmoqchiman. Mustaqil O‘zbekiston tarixida ilk bor kosmik sohada sun’iy yo‘ldosh va mamlakatimiz fuqarosi bo‘lgan birinchi o‘zbek kosmonavtini fazoga uchirish bo‘yicha ishlarni boshladik, – dedi Prezidentimiz.
Davlatimiz rahbari uchinchi ustuvor yo‘nalish – ichki bozorda talabni rag‘batlantirish masalasiga to‘xtaldi.
To‘qqiz yilda qulay biznes muhiti yaratilib, tovar va xizmatlar hajmi va turi ko‘paytirilgani, kam daromadli oilalar uchun yiliga kamida 1 milliard dollar arzon kredit berilayotgani, inflyatsiya darajasi “bir xonali” raqamga tushirilgani natijasida aholining xarid qobiliyati 2 karra o‘sdi.
Aholi ehtiyojidan kelib chiqib, iqtisodiyotda eng katta talab yaratadigan uy-joy ipotekasiga 2026 yilda 23 trillion so‘m resurs ajratiladi. Uy-joy sotib olishda boshlang‘ich to‘lov va foiz to‘lovlarining bir qismini qoplash uchun 2 trillion 700 milliard so‘m subsidiya beriladi. Shuningdek, bitta kvartira uchun ajratiladigan imtiyozli ipoteka kreditining miqdori 15 foizga oshiriladi.
Xizmatlarga bo‘lgan talabni rag‘batlantirish uchun 2026 yilda sohaga 85 trillion so‘m kredit, 9 trillion so‘m subsidiya ajratiladi. Xususan, ta’lim xizmatlari uchun budjetdan 7 trillion so‘m beriladi.
Keyingi besh yilda xorijiy turistlar sonini 2 karra oshirish, turizm xizmatlari hajmini esa 20 milliard dollarga yetkazish bo‘yicha katta marra olinmoqda. Shu maqsadda turizm infratuzilmasini rivojlantirishga alohida e’tibor qaratiladi.
Turistlar oqimi tobora oshayotgani aviatsiya va temir yo‘lda yo‘lovchi tashish quvvatini 2 barobar ko‘paytirishni taqozo etmoqda. Shu bois, 2026 yilda aviaparkdagi havo kemalarining soni 120 taga yetkaziladi.
Ichki temir yo‘llarni rivojlantirish bo‘yicha besh yillik dastur qabul qilinadi. Shaharlarni tezyurar poyezdlar qatnovi bilan bog‘lash uchun 2026 yildan yana 500 kilometr temir yo‘l qurilishi boshlanadi. Avtomobil yo‘llarining sifatini yaxshilash, tranzit salohiyatini yanada oshirish maqsadida besh yillik dastur amalga oshiriladi.
Kasblarni rivojlantirish va yangi mehnat bozori arxitekturasini yaratish kelgusi yil uchun dasturning to‘rtinchi ustuvor yo‘nalishidir.
Hozirgi vaqtda yangi texnologiyalar, raqamlashtirish va sun’iy intellekt ta’sirida dunyoda ish o‘rinlarining soni, shakli va mazmuni keskin o‘zgarmoqda. Yaqin besh yilda mavjud kasblarning 30 foizi to‘liq avtomatlashtiriladi, 50 foizi bo‘yicha esa yangi malakalar talab qilinadi.
– Endilikda mamlakatimiz mehnat bozori mutlaqo yangi arxitektura asosida – kasb, malaka, texnologiya va ta’limni birlashtiradigan yagona mexanizm sifatida ishlashi zarur, – dedi Prezidentimiz.
2026 yildan boshlab har yili kamida 100 tadan texnikum to‘liq ta’mirlanib, texnologik va talab yuqori bo‘lgan kasblarga mos holda jihozlab boriladi. Germaniya, Shveysariya, Buyuk Britaniya, Xitoy, Koreya kabi davlatlarning ilg‘or ta’lim dasturlari joriy qilingan texnikumlar soni 100 taga yetkaziladi.
2026 yilda 7 ta viloyatda, 2027 yilda esa qolgan hududlarda Ilg‘or kasbiy mahorat texnikumi va “Kasblar shaharchasi” faoliyati yo‘lga qo‘yiladi.
Tibbiyot tizimida ham kasbiy ta’limni rivojlantirish uchun Angliyaning “Pirson” kompaniyasi bilan har bir hududdagi bittadan texnikumda xalqaro standart asosida hamshiralar tayyorlash boshlandi. Endi ana shu texnikumlarga Germaniya, Shveysariya, AQSH, Yaponiya kabi davlatlarning ta’lim dasturlari ham joriy etiladi.
Shu asosda xalqaro talablarga javob beradigan, xorijiy tillarni biladigan hamshiralar tarkibi shakllantiriladi.
Beshinchi ustuvor yo‘nalish – ekologik muvozanatni ta’minlash, “yashil” energetika va suv resurslaridan oqilona foydalanish.
Yirik korxonalarga filtr, tozalash inshooti va havoga chiqariladigan zararli moddalar tashlanmalarini monitoring qilish stansiyasi o‘rnatish uchun 100 million dollarlik kredit liniyasi ochiladi.
Shaharlardagi tirbandliklar nafaqat odamlar hayotini qiyinlashtirmoqda, balki ekologiyaga ham jiddiy zarar yetkazayotgani qayd etildi. Shu bois, dunyo tajribasidan kelib chiqib, avtomobillar chiqarayotgan zararli moddalar darajasiga qarab ekologik stikerlar berish tizimi joriy etiladi.
Katta miqdorda zararli moddalar chiqaradigan avtomashinalarning poytaxt va viloyat markazlari hamda shaharlarga kirishi cheklanadi. Bunday transport vositalarini yangisiga almashtirish yoki ularga filtr o‘rnatish uchun davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash choralari ko‘riladi.
Eski mashinasini almashtiraman deganlarga avtokredit foizining bir qismi qoplab beriladi. Filtr o‘rnatib, zararni kamaytirishga tayyor bo‘lgan haydovchilar uchun xarajatlarining bir qismi bo‘yicha subsidiya ajratiladi.
Poytaxtimiz va yirik shaharlarda jamoat transportini rivojlantirish ustuvor vazifa bo‘ladi.
Ekologik avtomobillarni ko‘paytirish bo‘yicha besh yillik dastur amalga oshiriladi. Bunda mahalliy elektromobillarga 12 foizli, xorijiy elektromobillarga esa 16 foizli avtokreditlar ajratiladi.
Elektromobillarni quvvatlash stansiyalarini tashkil qilish uchun tadbirkorlarga 10 foizli imtiyozli kreditlar beriladi, yerlarni auksiondan 2 karra arzon narxda sotib olish imkoniyati yaratiladi.
Elektromobillarni quvvatlash stansiyalarida avtomobillarni zaryadlashda 1 kilovatt-soat elektr energiyasi narxining 300 so‘mdan oshgan qismi davlat budjetidan qoplab beriladi. Elektromobilda taksi xizmati ko‘rsatadigan fuqarolarga ham bir qator imtiyozlar beriladi.
Chang-to‘zonlarning oldini olish uchun Surxondaryoda 10 ming gektarda “yashil makon” va Sirdaryoda 84 kilometrli “yashil devor” barpo etiladi. Qoraqalpog‘iston, Xorazm, Buxoro va Navoiyda jami 250 ming gektar, jumladan, Orolning qurigan tubida 115 ming gektar yerda daraxt va butalar ekiladi. Har bir hududda botanika va dendrologiya bog‘lari hamda 20 tadan soya-salqin sayr ko‘chalari barpo qilinadi.
Umuman, ekologiya sohasiga 2026 yilda 1 trillion 900 milliard so‘m yo‘naltiriladi.
Suvni tejaydigan texnologiyalarni joriy qilish tadbirlariga 2026 yilda jami 3 trillion 300 milliard so‘m yo‘naltiriladi.
Shuningdek, 1 ming 300 kilometr yirik magistral kanallar beton bilan qoplanadi. Bu qo‘shimcha ravishda yiliga 500 million kub metr suvni iqtisod qilish imkonini beradi. Bundan tashqari, joylardagi ochiq drenaj va kollektorlarni yopiq tizimga o‘tkazish bo‘yicha alohida dastur qabul qilinadi. Kanallarni yopiq tizimga o‘tkazish bo‘yicha ham katta loyihalar boshlanadi.
160 million dollarlik katta dastur doirasida Toshkent shahrida 150 kilometr yopiq drenaj tizimi barpo etiladi, 197 kilometr kanal va kollektorlar ta’mirlanadi, 63 kilometr yangi kanallar barpo qilinib, shaharda salqin mikroiqlim yaratiladi.
Oltinchi ustuvor yo‘nalish – zamonaviy davlat boshqaruvi va adolatli sud-huquq tizimi borasidagi islohotlar davom ettiriladi.
Avvalo, 2026 yildan boshlab Elektron hukumat platformasi tubdan yangilanadi.
Endi barcha davlat idoralarining 1 mingdan ziyod davlat xizmatlari, 5 mingdan ortiq funksiya va vazifalari, 240 ta ma’lumot bazasi va axborot tizimi, 100 mingdan ziyod davlat xizmatchisining mahalla, tuman, viloyat, respublika darajasidagi vakolatlari Yagona raqamli platformaga integratsiya qilinadi.
– Eng muhimi, davlat xizmatlarini ko‘rsatishda inson omilisiz, korrupsiya va ortiqcha byurokratiyadan xoli ekotizim yaratamiz. Davlat xizmatlarini proaktiv va jamlanma shaklda ko‘rsatish tizimini rivojlantiramiz, – dedi davlatimiz rahbari.
Bundan buyon davlat xaridlarida tovar, ish va xizmatlarni to‘g‘ridan to‘g‘ri sotib olish mumkin bo‘lgan holatlar faqat qonun bilan belgilanadi.
Konstitutsiyaviy islohotlar doirasida viloyat hokimlari va mahalliy kengashlar raislari lavozimlari bir-biridan ajratilgan edi. Endi bu tizim 2026 yildan 208 ta tuman va shaharda ham yo‘lga qo‘yiladi.
Davlatimiz rahbari islohotlar samaradorligini ta’minlashda fuqarolik jamiyati institutlarining roli muhim ekanini ta’kidladi. Shu bois, ularni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha siyosat kelgusida ham izchil davom ettiriladi. Xususan, fuqarolik jamiyatini rivojlantirish bo‘yicha besh yillik strategiya ishlab chiqiladi.
– Takror aytaman, yurtimizdagi keng ko‘lamli yangilanishlar davrida ochiqlik siyosatidan hech qachon ortga qaytmaymiz. So‘z va matbuot erkinligini ta’minlash ustuvor vazifamiz bo‘lib qoladi, – dedi Prezidentimiz.
Sud-huquq tizimini xalqqa yaqinlashtirishga qaratilgan ishlar izchil davom ettiriladi.
Odil sudlovni amalga oshirishda jamoatchilik ishtiroki va roli oshirib borilishi ta’kidlandi. Endi jinoyat protsessiga ingliz huquqidagi davlatlarda ijobiy natija bergan “Xalq vakillari hay’ati” instituti bosqichma-bosqich joriy etiladi.
Narkojinoyatlarga qarshi kurashish umummilliy harakatga aylantirilib, jamiyatda bu illatga murosasiz muhit yaratiladi.
Ayollar va bolalarga nisbatan zo‘ravonlikning oldini olishda barcha davlat idoralari va keng jamoatchilikni safarbar qilgan holda bunday salbiy holatlarga barham berish bo‘yicha samarali ishlaydigan tizim yaratish topshirildi.
– Korrupsiya – davlat taraqqiyotiga to‘siq bo‘ladigan, adolat va qonun ustuvorligini izdan chiqaradigan, jamiyatda ishonch muhitini zaiflashtiradigan eng jiddiy tahdid. Korrupsiyaga yo‘l qo‘yish esa islohotlarimizga xiyonatdir!
Bu illatga qarshi kurashish bo‘yicha 2026 yilda “favqulodda holat” e’lon qilamiz, – dedi davlatimiz rahbari.
Barcha idoralarda komplayens va korrupsiyaga qarshi ichki nazoratga mas’ul o‘rinbosar lavozimi joriy etiladi. Hisob palatasining vakili faoliyati yo‘lga qo‘yiladi. Davlatning har bir so‘m mablag‘i, resursi bo‘yicha shaxsiy javobgarlik kuchaytiriladi.
Jahonda murakkab geosiyosiy va iqtisodiy muammolar tobora avj olib bormoqda. Bunday murakkab vaziyatda barcha davlatlar bilan teng huquqli va konstruktiv munosabatlarni yanada mustahkamlash, mutanosib ochiq tashqi siyosat olib borishga qaratilgan faoliyat davom ettiriladi. Nufuzli xalqaro va mintaqaviy tashkilotlar, iqtisodiy institutlar bilan yaqin hamkorlik yangi bosqichga olib chiqiladi.
– Erishilgan ulkan natijalar, yangi ustuvor vazifalar “O‘zbekiston – 2030” strategiyasini qayta ko‘rib chiqishni taqozo etmoqda.
Yurtimizning kelgusi besh yillik taraqqiyotiga daxldor bo‘lgan ushbu hujjat keng jamoatchilik muhokamasidan o‘tkazilib, aholining fikr-mulohazalari asosida takomillashtiriladi, – dedi Prezidentimiz.
Kelgusi yilda ijtimoiy-madaniy hayotimizdagi muhim sanalar keng nishonlanishi ta’kidlandi. Jumladan, Vatanimiz mustaqilligining shonli 35 yilligi katta bayram sifatida o‘tkaziladi. Sohibqiron Amir Temur, Mir Alisher Navoiy bobolarimizning qutlug‘ tavallud ayyomlariga tayyorgarlikni hozirdan boshlash kerakligi qayd etildi.
– Bugun tarixning o‘zi, hayotning o‘zi zimmamizga buyuk bir mas’uliyatni yuklamoqda. Jonajon Vatanimiz bugun yangicha siyosiy-huquqiy, ijtimoiy, ma’naviy munosabatlar asosida yashab, mehnat qilayotgan, mustaqil fikrlaydigan, ozod va erkin insonlar diyoriga aylanmoqda.
Bir bo‘lsak, yagona xalq, yagona millat bo‘lib harakat qilsak, ko‘zlagan ulkan maqsadlarimizga albatta yetamiz! Men bu yo‘lda mard va olijanob xalqimizga ishonaman! O‘zbekistonning beqiyos kuchi va imkoniyatlariga, aziz yoshlarimizning azmu shijoatiga ishonaman! – dedi Prezidentimiz Murojaatnoma yakunida.
https://president.uz/uz/lists/view/8833