Давоми
Муҳожирлар кўп икромларга ноил бўлиб, Нажоший ҳимоясида яшадилар. Уларга истаганларидай ҳаракат ва ибодат эркинлиги берилган эди. Кунларнинг бирида Макка мушрикларининг мусулмон бўлгани ҳақида ёлғон хабар келди. Буни эшитиб, ҳасрат чекаётган баъзи муҳожирлар, оилаларига қовушиш орзуси билан орқага қайтмоқчи бўлдилар. Бир қисми эса Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам қайтишга рухсат бергунларига қадар шу ерда қолишга қарор қилдилар. Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳу ва Руқайя розияллоҳу анҳо ҳам Маккага кайтганлар билан бирга эдилар. Ватан тупроқларига қадамлари етар-етмас, болалик ва ёшлик йиллари ўтган ерларни кўриб, уларнинг кўзлари севинч ёшларига тўлди. Руқайя розияллоҳу анҳо узоқ айрилиқдан сўнг онасини зиёрат қилиш учун ота уйига ташриф буюрди. Бироқ онасини кўролмади. Ҳамма жим эди, ҳеч ким жавоб бермасди. Аммо кўз ёшларини тутиб туролмадилар. Оқаётган кўзёшлар унга энг тўғри жавобни берган эди. Руқайя розияллоҳу анҳо ҳам йиғлади. Бу мусибат ҳам Аллоҳ таолонинг қазо ва қадари эди. Бу аламга ҳам бир мўмина каби сабр этди. Руқайя розияллоҳу анҳонинг Маккада қолиши узоққа чўзилмади. Мушрикларнинг тазйиқи кундан-кун ортиб борарди. Мусулмонлар Мадинага ҳижрат этдилар. Ҳазрати Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам улар билан бирга эдилар. Руқайя розияллоҳу анҳога олам-олам қувонч келтирган ўғли Абдуллоҳ Мадинада туғилди. Руқайя бу фарзандни ўтган кунлардаги мусибат, озор ва исканжалар бадалига берилган мукофот дея қабул этди. Лекин мўмин киши доимо имтиҳон қилинади, унга балолар юборилиб, синалади.
«У сизларнипг қайсиларингиз чиройлироқ — яхшироқ амал қилгувчи эканингизни имтиҳон қилиш учун ўлим ва ҳаётни яратган Зотдир. У қудратли ва мағфиратлидир» (Мулк, 2).
Гўдак беланчакда ухлаётганида бир хўроз юзини чўқиб олди. Яраси оғирлиги учун бир неча кундан сўнг ўлди. Руқайя розияллоҳу анҳо бу мусибатнинг оғирлигига чидай олмади, ҳушидан кетди. Иситмаси кўтарилиб, безгакка чалинди. Суюкли эри Усмон розияллоҳу анҳу унинг ёнидан ҳеч айрилмади. Ғам-қайғуни енгиллатиши учун Аллоҳ таолога тинмай дуолар қилди. Мадинада ансор ва муҳожирлар Шомдан қайтаётан қурайшийларга қарши ҳужумга тайёрланаётган эдилар. Усмон розияллоҳу анҳу ҳам жангга чиқмоқчи бўлди. Лекин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам унга хаста завжаси Руқайя розияллоҳу анҳонинг ёнида қолишни буюрдилар.
Руқайя розияллоҳу анҳонинг аҳволи оғирлашиб борарди. Касаллик кучайди. Ниҳоят, дудоқлар орасидан чиқаётган нафас узилиб қолди. Руҳ танни тарк этган эди.
Севимли ёридан айрилиб қолган Усмон розияллоҳу анҳу унинг пешона ва қўлларидан ўпиб, аста юзини ёпар экан, Бадрдан келган чопар мусулмонларнинг зафарини эълон қилди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Усмон розияллоҳу анҳунинг уйига кирдилар. Руқайя розияллоҳу анҳонинг ўлими ҳақидаги хабар қаттиқ таъсир этган эди. Руқайя розияллоҳу анҳонинг хонасида йиғлаб ўтирган неваралари Фотимани шафқат ила охиста ўрнидан турғазиб, енглари билан кўз ёшларини артдилар.
Ҳозир бўлган аёллар ўзларини тутолмай, йиғлаб юбордилар. Умар розияллоҳу анҳу қамчиси билан уларни урмоқчи бўлди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам унинг қўлидан ушлаб: «Кўздан ва қалбдан нима келса, Аллоҳдан, Унинг марҳаматидандир. Қўл ва тилдан бўлса, шайтондандир», деб уни қайтардилар.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Бақиъ қабристонига бориб қизлари Руқайя розияллоҳу анҳонинг ҳаққига дуо қилдилар. Қабр устига ўз қўллари билан тоза тупроқ ташладилар. Сўнг яна ортга қайтдилар. Расулуллоҳнинг соллаллоҳу алайҳи ва саллам икки ҳижрат соҳиби бўлган қизлари Руқайя розияллоҳу анҳодан Аллоҳ таоло рози бўлсин. Иймони, ҳижрати ва ҳаёти давомида кўрган мусибатлари учун энг гўзал шаклда ажр-мукофотлар берсин. Муслима опа-сингиллармиз эса Руқайя розияллоҳу анҳо каби оналаримиздан ибрат олиб яшасин!
Саидаброр Умаров
Савол: Биз томонларда ўғил фарзанд учун қилинадиган суннат (хатна) тўйига келиннинг отаси ёки ака-укалари сўқим (сўйиладиган қорамол) олиб боришлари шартдек бўлиб қолган. Ҳатто бу нарса келин тарафдагиларнинг бурчи деган тушунча ҳам бор. Шунинг учун айрим ҳолларда баъзи оталар неварасини суннат тўйига ерини сотиш ёки катта қарзларни олишгача мажбур бўлаяпти. Шу ишлар динимизда борми?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Динимизда хатнани бор эканлиги барчага маълум ва бу учун зиёфат қилиб бериш ҳам бор. Аммо бу нарса фарз ёки вожиб, ҳатто суннат ҳам эмас, балки у айрим саҳобийларнинг шунчаки одати бўлган. Лекин у ҳозирги кунда авж олгандек бемаъни дабдабозлик билан эмас, балки тор доирада камтарона дастурхон ёзиб ўтказилган.
Демак, аслида суннат ҳам бўлмаган ушбу “тўй”га сўқим олиб келиш қиз томоннинг бурчи дейиш мантиқсиз экани кўриниб турибди. Буни жоҳилона ҳою ҳавас ортидан пайдо бўлган хурофот десак, тўғрироқ бўлади. Айнан мана шунақа тайини йўқ “мажбурият”лар туфайли қанчадан-қанча оилалар жабр кўряпти ва ҳатто айрим оилалар “сўқим қилинмагани ёки олиб келинган сўқимнинг кичкиналиги” сабабидан бузилиб кетишгача ҳам бормоқда.
Динимизда ҳадя улашишга тарғиб қилинган. Аммо бу чин юракдан ҳамда берувчига малол келмасдан амалга оширилиши керак.
Шундай экан, куёв томонга юбориладиган новвосларни ҳадя деб бўлмайди. Чунки бу нарса ошкора ёки зимдан қилинган талаб ёки келин томоннинг одамлардан уялиб ёхуд “қизим хижолат бўлмасин”, деб қиладиган “совғаси” бўлади. Куёв томоннинг келин томонга бундай талаблар қўйиши катта хато ва гуноҳ саналади. Қолаверса, чин кўнгилдан берилмаган нарсани ейиш ҳам шубҳали ҳисобланади. Зеро Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:
لا يحل مال امرئ مسلم الا عن طيب نفسه رواه احمد
“Мусулмон кишининг моли бошқага ҳалол эмас, фақатгина ўзи рози бўлиб, кўнглидан чиқариб берсагина, ҳалол бўлади” (Имом Аҳмад ривояти).
Шундай экан, бундай ишга чек қўйиш лозим. Агар қилмоқчи бўлсалар, куёв томон имкони даражасида ўзлари қилсинлар. Агар имконлари бўлмаса, қайнотани зиммасига юкламасликлари лозим. Имкон бўлмагани учун бу каби эҳсонни қила олмаса, гуноҳкор бўлмайди. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.