Ulamolarning mavlid borasidagi fikrlari xakida ma’lumot axtarish davomida birinchi bulib Ahmad ibn Muhammad ibn Ali ibn Hajar Haytamiyning mashhur «Tuhfatul muhtoj fi sharhil minhoj» kitobidagi matn e’tiborimni tortdi. Uni o‘qib chikkach, mazkur ma’lumotlarni maqsadni bayon qilish uchun yetarli deb bilib, boshqalarini axtarishdan voz kechdim. Mazkur matnni siz muhtaramlarning e’tiboringizga havola qilishni ma’qul deb topdim. Chunki mazkur matndan ko‘p narsalarni anglab olish imkoni bor ekan. Jumladan, mavlid haqida bahs yuritgan ulamolarning vakillari haqida ham ma’lumot olish mumkin.
Mazkur matn boshidan-oxirigacha mashhur alloma, hofiz Jaloliddin Suyutiy rahmatullohi alayhga oid bo‘lib, biz nomini aytib o‘tgan kitob egasi Ibn Hajar Haytamiy u kishidan to‘liq kuchirgan.
Matnni e’tiboringizga havola qilishdan oldin unda nomi zikr qilingan va mavlidni qo‘llab-quvvatlagan ulamolar haqida qisqacha ma’lumot berib o‘tsak, masalani anglab yetishga yordam berar, degan umiddamiz.
Hofiz Jaloliddin Abu Fazl Abdurrahmon ibn Abu Bakr ibn Muhammad Suyutiy Shofe’iy. Muhaqqiq va mashhur olim. G‘oyatda mashhur va foydali kitoblar muallifi. Hijriy 849 sananing rajab oyida tavallud topgan. Sakkiz yoshligida Qur’onni xatm qilgan. Ko‘plab matnlarni yod olgan. Yozgan kitoblarining soni besh yuztadan oshgan. Kitoblarining shuhrati haqida gapirishning hojati ham yo‘q.
Bu zot o‘z zamonasining hadisga oid barcha ilmlarida ham peshqadam bo‘lgan. U kishi ikki yuz ming hadisni yoddan bilgan va «Yana boshqalarini topsam, yodlar edim», degan. Qo‘shimcha tarzda aytadigan bo‘lsak, hammaga ma’lum va mashhur «Jalolayn» tafsirining ikki muallifidan biri huddi shu imom Jaloliddin Suyutiy bo‘ladilar.
Endi Ahmad ibn Muhammad ibn Aliy ibn Hajar Haytamiyning mashhur «Tuhfatulmuhtoj fi sharhil-minhoj» kitobidagi matnni sharhlashga o‘taylik. Sharhdan ajrab turishi uchun matnning ostiga chiziq qo‘ydik.
«Hofiz Suyutiyning fatvolarida, «Valiyma» bobida rabi’ul-avval oyida mavlidun-Nabiy qilish haqida, uning shar’iy hukmi, bu ish yaxshimi, yomonmi, qilgan odamga savob bo‘ladimi, yo‘qmi, shu haqda so‘raldi.
U kishi quyidagi javobni berdi:
«Mening javobim shuki, aslida odamlar jamlanib, muyassar bo‘lganicha Qur’on tilovat qilinsa, Nabiy sollallohu alayhi vasallam ishlarining avvalida bo‘lgan xabarlar, u zotning tug‘ilishlarida sodir bo‘lgan mo‘jizalar rivoyat qilinsa va oxirida ularga yegulik ulashilib, bunga boshqa narsalar ziyoda qilinmay tarqalib ketiladigan bo‘lsa, bu ish bid’ati hasanadir.
Uni qilgan odamga Nabiy sollallohu alayhi vasallamni ulug‘lagani, u zotning mavlidlari munosabati ila xursandchilik izhor qilgani uchun savob beriladi».
Hofiz Jaloliddin Abu Fazl Abdurrahmon ibn Abu Bakr ibn Muhammad Suyutiy Shofe’iy rahmatullohi alayhning mavlid haqidagi bu fatvolaridan bir necha xulosalar chiqarib olamiz.
1. Mavlid bid’ati hasanadir.
Mavlidda quyidagi ishlarni qilishga ruxsat beriladi:
2. Qur’on tilovati.
Iloji bo‘lsa, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam haqlaridagi oyatlarni o‘qib, har qavm o‘z tilida tafsir qilsa, juda ham yaxshi bo‘ladi.
3. Nabiy sollallohu alayhi vasallam ishlarining avvalida bo‘lgan xabarlarni rivoyat qilish.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning tug‘ilish davrlaridagi jaholat holatini, u zotning xayr-baraka bo‘lib tug‘ilganlariga oid sahih rivoyatlarni o‘qib, tarjima va sharh qilib berilsa, xalq ommasi kerakli ma’lumotni olgan bo‘ladi.
4. U zotning tug‘ilishlarida sodir bo‘lgan mo‘jizalarni rivoyat qilish.
Bunda asossiz, mubolag‘ali va to‘qima xabarlardan ehtiyot bo‘lish lozim. Ba’zi kitoblarda ana shunday narsalar aralashib qolganini unutmaslik kerak. Hadis va ishonchli siyrat kitoblarida kelgan xabarlarning o‘zi yetarli.
5. Oxirida yegulik ulashish.
Bunda ham haddan oshmaslik, isrof va noshar’iy narsalarga yo‘l qo‘ymaslik lozim.
6. Boshqa narsalarni ziyoda qilmay tarqalib ketish.
Ya’ni yuqorida zikr qilingan narsalardan ortiqcha ish qilmaslik kerak. Ba’zilar «Bundan boshqa nima bo‘lishi mumkin», deyishlari mumkin. Boshqa yerlarda, xususan, arablarda mavlid marosimlarida turli bid’at va xurofot ishlar paydo bo‘lgan. Shuning uchun ham imom Jaloliddin Suyutiy bu shartni alohida ta’kidlamoqdalar.
7. Mavlid qilgan odamga savob berilishi.
Bu savob mavlid qilgan odam Nabiy sollallohu alayhi vasallamni ulug‘lagani, u zotning mavlidlari munosabati ila xursandchilik izhor qilgani uchun beriladi.
Keyin yana quyidagilarni zikr qilgan:
«Buni birinchi bo‘lib qilgan shaxs Irbil hukmdori Malik Muzaffar bo‘lgan. Uning huzuridagi mavlidga ulamo va so‘filarning a’yonlari hozir bo‘lar edi. So‘ngra Hofiz Abul Xattob ibn Dihya unga (Malik Muzaffarga) atab mavlidun-Nabiy haqida bir kitob tasnif qildi va «Tanvir fii mavlidi bashirin-nazir» deb nomladi».
Imom Jaloliddin Suyutiyning ma’lumotlari bo‘yicha birinchi bo‘lib mavlid marosimini tashkil qilgan odam Irbil hukmdori Malik Muzaffar bo‘lgan.
Bu gapni boshqa ulamolar ham qo‘llab-quvvatlaydilar. Shayx Muhammad Zakiy Ibrohim «Abjadiyyatu tasavvufil islomiy» nomli kitobda quyidagilarni aytadi:
«Mavlidun-Nabiyni birinchi bo‘lib nishonlagan shaxs Malik Muzaffar (Tog‘ril) Iroqdagi Irbilning podshohi bo‘lgan. U bu ishni imom Abu Shoma va boshqa ulamolarning roziligi bilan qilgan».
Dastlabki mavlid marosimlari katta ulamolar va so‘fiylar huzurida bo‘lgani alohida e’tiborga sazovordir.
Yana mavlid haqida kitoblar yozilgani ham bejiz emas.
«So‘ngra molikiylarning keyingilaridan Fokihoniy nomi bilan mashhur bo‘lgan shayx Tojiddin Umar ibn Ali Lahmiy Sakandariy mavlidun-Nabiyning yomon bid’at ekanini da’vo qilib chiqdi va bu haqda «Al-Mavrid fil kalami ’ala amalil-mavlid» degan kitob yozdi».
Demak, o‘sha vaqtda oz bo‘lsa-da, mavlidga qarshi chiqqanlar va hatto bu masalada kitob yozganlar bo‘lgan ekan.
«Hofiz Abu Xattob o‘sha kitobni avval to‘liq ko‘chira turib, keyin birma-bir chiroyli tanqid qildi va balog‘atli raddiyalar berdi. Alloh bunday Hofizning xayrini bersin!»
Mavlidga qarshi bo‘lganlarga o‘z o‘rnida va qoyillatib ilmiy javob hamda raddiyalar berilgan ekan.
«Asrning hofizi bo‘lmish shayxulislom Abu Fazl Ahmad ibn Hajardan mavlid haqida so‘raldi. U kishi quyidagi javobni berdi:
«Mavlidning asli bid’at bo‘lib, u haqda birinchi uch asrdagi salafi solihlardan hech narsa naql qilinmagan. Lekin, shu bilan birga, bu ish yaxshiliklarni ham, unga zid bo‘lgan narsalarni ham o‘z ichiga olgan. Bas, kim yaxshiliklarini olib, yomonliklaridan chetda bo‘lsa, bid’ati hasana bo‘ladi. Kim bunday qilmasa, aksi bo‘ladi».
Avvalo, butun boshli bir asrning hofizi bo‘lmish shayxulislom Abu Fazl Ahmad ibn Hajar kimligini bilib olaylik.
Bu zot hofiz, shayxulislom Abu Fazl Shahobiddin Ahmad ibn Aliy ibn Muhammad ibn Muhammad ibn Aliy ibn Ahmad ibn Hajar Asqaloniy bo‘lib, hijriy 773–852, milodiy 1372–1449 yillarda yashab o‘tgan. Hofiz Ibn Hajar Asqaloniyning hadis, tarix, fiqh, adabiyot, usulud-din va usulul fiqh bo‘yicha yozgan kitoblari bir yuz ellikdan ziyoddir. Jumladan, butun dunyoga mashhur «Fathul Boriy sharhu sahihil Buxoriy» kitobi ham Hofiz Ibn Hajar Asqaloniyning qalamiga mansubdir. U kishining «Isoba fi tamyizis-sahoba» kitobi ham o‘z bobida tengi yo‘q kitoblardan hisoblanadi.
Hofiz Ibn Hajar Asqaloniyning mavlid haqidagi gaplari ham bu borada asos bo‘ladigan gaplardandir. Ulardan quyidagi foydalarni olamiz:
1. Dastlabki uch asrda mavlid bo‘lmagani.
2. O‘sha vaqtdagi mavlidlarda yaxshi va yomon narsalar aralash bo‘lgani.
3. Mavlidning yaxshiliklarini olib, yomonliklaridan chetda bo‘linsa, bid’ati hasana bo‘lishi.
4. Mavliddan ko‘zlangan yaxshi maqsadlardan boshqa narsani aralashtirib bo‘lmasligi.
Imom Jaloliddin Suyutiy gaplarining davomida yana quyidagilarni aytadi:
«Shu bilan birga, bu ishning sobit asosi menga ravshan bo‘ldi:
Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi:
«Nabiy sollallohu alayhi vasallam Madinaga kelib, yahudiylarning Ashuro kuni ro‘zasini tutayotganini ko‘rdilar va: «Bu nima?» deb so‘radilar.
«Bu solih kundir. Bu – Alloh Banu Isroilni dushmanidan qutqargan kun. O‘shanda Muso uning ro‘zasini tutgan», deyishdi. U zot sollallohu alayhi vasallam: «Men Musoga sizlardan ko‘ra haqliroqman», dedilar va uning ro‘zasini tutdilar, (boshqalarga ham) tutishni buyurdilar».
Buxoriy va Muslim rivoyat qilishgan.
Mana shundan muayyan kunda bergan ne’mati va baloni rad qilgani uchun Allohga shukr qilish hamda buni har yili o‘sha kunda takrorlab turish joizligi istifoda qilinadi. Allohga shukr bajo keltirish sajda, ro‘za, sadaqa va tilovat kabi turli ibodatlar bilan ado etiladi. Rahmat nabiysi bo‘lmish Nabiyimizning dunyoga kelishlaridan ham ulug‘ ne’mat bormi? Ashuro kunini Muso alayhissalomga ne’mat ato etilgan kun sifatida nishonlanganidek, mavlid uchun ham tayinli bir kunni ixtiyor qilish joiz bo‘ladi. Kim aynan buni mulohaza qilmasa, oyning qaysi kunida bo‘lsa ham mavlid qilaveradi. Ba’zi birlar bundan ham keng olib, yil bo‘yi qiladilar. Bular mavlidning asliga tegishli gaplardir.
Endi o‘sha kunda qilinadigan amallarga keladigan bo‘lsak, ular shukr ma’nosini anglatadigan, avval aytib o‘tganimiz tilovat, sadaqa, taom ulashish, Nabiyni madh etuvchi va qalblarni junbushga keltiradigan zohidona she’rlar o‘qish, yaxshilik va oxirat uchun zarur ishlarni qilishdan iborat bo‘lishi lozim.
Ammo samo’ va lahv narsalar haqida shuni aytish lozimki, hursandchilikka sabab bo‘ladigan muboh narsalar bo‘lsa, hech qisi yo‘q. Lekin harom va makruh narsalardan va yaxshilikka xilof bo‘lganlaridan tiyilish kerak.
Imom Jaloliddin Suyutiy mavlidning savobli ish ekaniga, uni qilish joiz ekanligiga hadisi sharifdan dalil keltirmoqdalar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning yahudiylar nishonlab kelgan Ashuro kunini «Biz ham kelasi yili shu kuni ro‘za tutamiz», deb qabul qilishlarini mavlid kabi amallarni joriy qilish joizligiga asos qilish mumkinligini aytmoqdalar.
Shu bilan birga, Imom Jaloliddin Suyutiy mavlidning asli, uni qachon qilish mumkinligi va unda qilinadigan va qilinmaydigan amallar bo‘yicha ham umumiy qoida bo‘ladigan iboralarni keltirmoqdalar. Mavlid qilish tarafdorlari bu iboralarni yaxshilab o‘rganishlari va ularga amal qilishlari lozim.
So‘ngra zikr qilindiki, Hofiz Ibn Nosiriddin o‘zining «Virdis-sodiy fii mavlidil hodiy» nomli kitobida quyidagilarni aytadi:
«Sahih qavlda aytilishicha, har dushanba kuni Abu Lahabning do‘zahdagi azobi yengillatiladi, chunki u shu kuni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning tug‘ilganlaridan quvonib, cho‘risi Suvaybani ozod qilgan.
She’r:
Ikki qo‘li qurisin deb qarg‘ish olgan bir kofir
Jahannamda abadul abad qoladgan bo‘lsa ham,
Ahmad tug‘ilganidan shod bo‘lgandi baribir,
Shunga har dushanbada azobi bo‘larkan kam.
Endi o‘zing bilaver, Mustafo deb bir umr
Shod bo‘lgan mo‘minga ne ajru sharaf bo‘lar jam?»
Yukorida keltirilgan ma’noni imom Buxoriyning «Sahih»larida ham topamiz:
«Urva aytadi: «Suvayba Abu Lahabning cho‘risi bo‘lgan. Abu Lahab uni ozod qilgan. Shunda u Nabiy sollallohu alayhi vasallamni emizgan. Abu Lahab o‘lganidan keyin uning ahllaridan biri uni tushida juda yomon holda ko‘rib, «Senga nima bo‘ldi?» deb so‘ragan. Abu Lahab unga «Sizlardan ajralganimdan keyin Suvaybani ozod qilganim uchun tashnaligim biroz qondirilganidan boshqa yaxshilik ko‘rmadim», degan.
Imom Badriddin Ayniy ushbu rivoyatning sharhida: «Suhayliyning zikr qilishicha, Abbos roziyallohu anhu shunday degan:
«Abu Lahab o‘lganidan bir yil o‘tib, tushimda uni juda ham yomon ahvolda ko‘rdim. U menga «Sizlardan ajralganimdan keyin hech bir rohat ko‘rmadim. Faqatgina har dushanba kuni azobim yengillatilmoqda», dedi. Buning sababi shuki, Nabiy sollallohu alayhi vasallam dushanba kuni tug‘ilganlar, Suvayba Abu Lahabga u zotning mavlidlarini suyunchilagan, shuning uchun Abu Lahab uni ozod qilgan».
Boshqa ulamolar ham mavlid qilish joizligiga turli dalillar keltirganlar. Ammo biz yuqorida zikr qilinganlari bilan kifoyalanamiz. Xulosa shuki, ummatning ulkan ulamolari mavlidning joizligini ta’kidlaganlar hamda kerakli hujjat-dalillarni taqdim qilganlar.
Xo‘sh, unday bo‘lsa nima uchun biz ushbu masalada hilof qilamiz?
Mavlidga ruxsat bergan ulug‘ ulamolarning dalil-hujjatlariga qaramay, mavlidga qarshilarning gaplari ba’zi noshar’iy ishlarni ro‘kach qilishdan boshqa narsa emasligiga qaramay, bir toifa vatandoshlarimiz mavlidga ashaddiy ravishda qarshi chiqishni o‘zlarining asosiy mas’uliyatlari deb biladilar. Ular «Mavlid bid’atdir, u Rasululloh sollallohu alayhi vasallam va salafi solihlarning davrida yo‘q edi, keyin paydo bo‘lgan yangi narsa, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Ishlarning eng yomoni yangi paydo bo‘lganlaridir. Har bir yangi chiqqan ish bid’atdir. Har bir bid’at zalolatdir. Barcha zalolat do‘zahdadir», deganlar. Kim mavlid qilsa, u bo‘ladi, bu bo‘ladi», deb takrorlashdan charchamaydilar.
O‘z-o‘zidan «Bundan nima foyda bor?» degan savol paydo bo‘ladi. Xilofchi toifa bu savolga nima deb javob beradi, bilmaymiz. Ammo o‘zimiz bu haqda o‘ylab ko‘raylik.
Mavlid masalasida xilofchi toifaning barcha gaplarini qabul qildik, deb faraz qilaylik. Bid’atning yaxshisi yo‘q, hammasi zalolat, deylik. Musulmon ummatining barchasi qadimdan hozirgacha ittifoq qilib kelgan buyuk haqiqatni inkor qilib, shariatga Qur’on va Sunnatdan boshqa manba yo‘q ham deylik. Shunga binoan, mavlidni ham hech narsaga arzimaydigan narsa deylik.
Ammo «Ummatning e’tiborli ulamolari ixtilof qilgan masalada talashib-tortishish mumkin emas», degan qoidaga nima deymiz?
«Ittifoq qilgan narsamizda hamkorlik qilamiz. Ixtilof qilgan narsamizda bir-birimizning uzrimizni qabul qilamiz», degan buyuk qoida nima bo‘ladi?!
Axir Allohga da’vat qilish, amri ma’ruf va nahiy munkarning bosh odoblaridan biri ummat munkarligiga ijmo’ qilgan narsaga qarshi birgalikda kurashib, musulmonlar ixtilof qilgan ijtihodiy masalalarga sho‘ng‘imaslik emasmidi?!
Yoki hayotimizda mavliddan boshqa e’tibor beradigan narsa qolmadimi?
Hech bo‘lmaganda ochig‘ini tan olaylik, «Bu masalada musulmonlar jumhuri bilan bir guruh orasida ixtilof bor», deylik. «Bu kabi masalalarda bir-birini malomat qilib bo‘lmaydi», deylik.
Eslatma:
Hijriy 1430, milodiy 2009 yili o‘tkazilgan halqaro anjumanda Afrika qit’asida joylashgan Ruanda davlatining ichki ishlar vaziri so‘zga chiqdi. Bu davlatda musulmonlar oz bo‘lsalar ham, tinchliksevar va bag‘rikeng bo‘lganlari uchun e’tibor va ehtirom qozonibdilar. Ruandada bo‘lib o‘tgan qonli to‘qnashuvda ishtirok etmabdilar. Boshqa dindagi kishilarga insoniy yordamlar beribdilar. Boshqa dindagi vatandoshlarini tinchlikka, yarashuvga, ixtilofni tark qilib, tinch-totuv bo‘lib yashashga chaqiribdilar. Vaqti-soati kelib, ularning vakili bo‘lgan yosh yigit ichki ishlar vaziri bo‘libdi.
Ruanda ichki ishlar vaziri o‘z so‘zida hozirda boshqa dindagilar bilan muloqotda bo‘lish, ular bilan kelishuv asosida ish yuritish haqida ko‘p gapirilayotgani va ish olib borilayotgani to‘g‘risida eslab o‘tib, huddi shu ishni musulmonlar orasida ham qilish kerakligini ta’kidladi. U musulmonlarning arzimagan narsalarda ham bir-birlari bilan ixtilofga berilib ketishlarini afsus bilan ta’kidladi. Vazir o‘z so‘zining dalili sifatida vatanida bo‘lib o‘tgan bir hodisani misol qilib keltirdi.
Musulmonlar o‘rtasida qattiq xilof chiqibdi. Hilof hukumatgacha yetib kelibdn. Hukumat masalani musulmon vazirga havola qilib, o‘z dindoshlarnni tinchitishni iltimos qilibdi. Ixtilof mavlid to‘g‘risida ekan. Bir guruh musulmonlar mavlid o‘tkazishmoqchi bo‘libdi. Boshqa bir guruh ularga «Mavlid qilmaysizlar», deya qarshi chiqibdi. Ixtilof kuchayib, kechagina hammani ixtilofni tark qilishga chaqirib turgan musulmonlarni kechagina qirg‘inbarot urush qilib, bir-birining qonini to‘kib turgan g‘ayrimusulmon vatandoshlar tinchlikka va kelishuvga chaqirishi kerak bo‘lib qolibdi. Ammo hukumat hikmat bilan ish yuritib, musulmonlar orasida ixtilofga barham berishni musulmon vazirga topshiribdi.
Vazir ixtilofchi ikki tarafdan masalaning tafsilotini eshitibdi. Bir taraf mavlid qilmoqchi bo‘lgan. Ikkinchi taraf bu ishga qarshi chiqib, mavlid qilmaysan, degan. Orada nima bo‘lsa-bo‘lgan. Ish hukumatgacha yetib kelgan. Vazir ixtilofchilarga: «Sizlar ham musulmon, men ham musulmon. Ishni musulmon banda sifatida hal qilishga urinaman. Agar ko‘nmasangiz, ichki ishlar vaziri sifatida qonun bo‘yicha ish tutaman», debdi. So‘ngra hukmni e’lon qilib, «Mavlid qilaman deganlar qilaversin, qarshi bo‘lganlar qatnashmasin. Eng muhimi, orada ixtilof bo‘lmasin!» debdi.
Mavlidchilarga
Mavlid tarafdorlari e’tibor berishlari lozim ishlar ham anchagina. Avvalo, mavlidning haqiqatini va undan ko‘zlangan maqsadlarni ravshan bilib olishi kerak. Bu haqiqatni boshqalarga ham yetkazish lozim.
Eng muhiimi, mavlid marosimlari haqidagi mayda ixtiloflarga barham berish zarur. Ming afsuslar bo‘lsinki, bu xildagi noqulay holatlar ko‘pchilikni tashvishlantirishiga qaramay, davom etib kelmoqda.
Ayniqsa, «mahalli qiyom» (mavlid o‘qilayotganda o‘rindan turiladigan payt) haqidagi va unda o‘qiladigan matn haqidagi ixtiloflar ko‘pchilikning afsusiga sabab bo‘lmoqda. Mavlid yaxshi niyat bilan boshlangan ish bo‘lganidan keyin unda bu kabi noqulay holatlarning yuzaga kelishi tamoman maqsadga nomuvofiq ishdir.
Mahalli qiyomda, ya’ni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning tug‘ilishlari haqidagi xabar o‘qilganda mavlid ishtirokchilarining o‘rindan turishlari juda ham tortishadigan masala emas. Turishni istaganlar tursin, istamaganlar turmasin. Ammo eng muhimi, ixtilof qilmasin, bir-biri bilan janjal qilmasin.
O‘sha o‘rindan turiladigan paytda mavlidning qaysi baytlari o‘qiladi – «muhayyan» deb boshlangan matn o‘qiladimi yoki «tola’albadru»mi, degan tortishuv ham xuddi avvalgisiga o‘xshash. Tortishishning o‘rniga ikkisini ham o‘qib qo‘ysa, ayb bo‘ladimi? Agar kimning aytganini avval o‘qish to‘g‘risida talashuv bo‘lsa, qur’a tashlab aniqlasa bo‘lmaydimi?
Nima qilib bo‘lsa ham, bu masalada musulmonlar orasida ixtilof qo‘zg‘almasligi uchun chora ko‘rish kerak. Mandub bid’at narsani qilaman deb, harom ishga qo‘l urmaslik lozim.
Mavlid o‘tkazishdan maqsad Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning siyratlarini odamlarga tanishtirish ekani aslo yoddan chiqmasin. Mavlidda albatta Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga bag‘ishlangan qasidalarni o‘qish shart emas. Xususan, davradagilar tushunmaydigan tilda o‘qilgan qasida ko‘zlangan natijani bermasligi aniq. Agar kimdir: «Mavlidda albatta ma’lum bir qasidani arab tilida o‘qish shart», deb aytsa, bu o‘sha kimsaning johilligi, xolos.
Bugungi kun odamlarning ongi ancha yuksak. Ma’lumotni qabul qilish imkoniyatlari ham keng. Shuning uchun mavlidlarni bugungi kun odamlarining ongiga, saviyasiga moslab o‘tkazishni yo‘lga qo‘yish zarur. Buni hatto «Mavlidin-Nabiy» deb emas, «Siyrat va risolat haqida suhbatlar» deb atash ham mumkin. Va eng muhimi, «Ushbu suhbatlarni faqat bir kunda yoki mavlid oyida o‘tkazish shart», deya yangi bid’at paydo qilmaslik kerak.
Ammo o‘rganishni istasak, o‘rgansa arzigulik darajada o‘tayotgan mavlidlar ham bor.
Avvalo, bunday mavlidlar davradagilar tushunadigan tilda o‘tkaziladi. Qur’oni Karimdan oyatlar o‘qiladi. So‘ng Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga bag‘ishlangan qasida davradagilar tushunadigan tilda o‘qilib, yana sharh ham qilinadi. Salavotlar, duolar so‘ngida yana Qur’oni Karimdan oyatlar tilovat qilib, suhbatga yakun yasaladi.
Mavlidda nimaga e’tibor berish kerak?
E’tibor berish lozim bo‘lgan eng muhim narsa shuki, mavlid marosimiga kelganlar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam haqlarida kerakli ma’lumotlarni olsinlar, o‘zlarida lozim bo‘lgan ma’rifat hosil qilsinlar. Bid’at-xurofotlarga mutlaqo yo‘l qo‘yilmasin! Barcha yaxshiliklar targ‘ib qilinsin!
Mavridi kelganda, bir necha yil avval mavlid haqida e’lon qilingan, ammo ko‘pchilikka yetib bormagan bir maqolamni ham e’tiboringizga havola etishga ijozat bergaysiz.
Keyingi mavzular:
Nabiyimiz alayhissalomning mavlidlari – nurning tug‘ilishi;
Ilova.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 26 dekabr kuni Oliy Majlis va O‘zbekiston xalqiga Murojaatnomani taqdim etdi.
– So‘nggi to‘qqiz yilda biz sizlar bilan, el-yurtimiz bilan birgalikda katta taraqqiyot yo‘lini bosib o‘tdik. Iqtisodiyotimiz yangidan shakllandi, bozor munosabatlari, ijtimoiy himoyani kengaytirdik, qonun ustuvorligini mustahkamladik. Eng muhimi, islohotlarimiz samarasini har bir mahalla, har bir xonadon va har bir inson kundalik hayotida his qilmoqda, – dedi davlatimiz rahbari so‘zining avvalida.
Qanchalik og‘ir bo‘lmasin, boshlangan demokratik islohotlar qat’iy davom ettirilgani, xalqimizning qo‘llab-quvvatlashi va yoshlarimizning g‘ayrat-shijoati, hamjihatlik asosi bo‘lgan mahallaning hayotimizdagi o‘rni va ta’siri kuchaytirilgani, odamlarning ongi va dunyoqarashi o‘zgarib, el-yurtimiz yanada jipslashgani, tadbirkor, dehqon va fermerlarning tashabbuskorligi va mardona mehnati, o‘zaro manfaatli hamkorlikka asoslangan do‘stona tashqi siyosat hisobiga 2025 yilda barcha sohalarda ulkan yutuqlarga erishildi.
Bu yil tariximizda birinchi marta yalpi ichki mahsulotimiz 145 milliard dollardan oshdi. Joriy yil eksportimiz 23 foizga oshib, 33,4 milliard dollarga yetkazilishi ta’kidlandi. Eng muhimi, oltin-valyuta zaxiralarimiz ilk bor 60 milliard dollardan oshdi.
Iqtisodiyotimizga jalb qilingan xorijiy investitsiyalar hajmi 43,1 milliard dollarga yetdi. Jami investitsiyalarning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 31,9 foizni tashkil etmoqda. Yetakchi xalqaro reyting agentliklari mamlakatimizning suveren reytingini “BB-”dan “BB” pog‘onasiga ko‘tardi.
Energetika sohasida tub burilish yasalgani hisobiga elektr ishlab chiqarish hajmi 85 milliard kilovatt-soatga yetkazildi.
Bu yil 188 ta mahalladagi 715 ming aholi yashaydigan xonadonlarga birinchi marta toza ichimlik suvi kirib bordi, yana 2 million 300 mingga yaqin aholining suv ta’minoti yaxshilandi.
Joriy yilda 5 million aholi daromadli bo‘lib, ishsizlik darajasi 5,5 foizdan 4,9 foizga tushdi. Qariyb 1,5 million ehtiyojmand aholi kambag‘allikdan chiqdi, ilk bor 1 ming 435 ta mahalla “kambag‘allikdan xoli” hududga aylandi.
Kambag‘al oilalarga mansub 168 ming nafar bola davlat bog‘chalariga imtiyozli asosda qabul qilindi. Bu yildan boshlab 208 ta bog‘chada birinchi marta inklyuziv ta’lim tizimi joriy etildi.
Yurtimizda kambag‘allik darajasi yil boshidagi 8,9 foizdan 5,8 foizga tushdi.
– Bu ishlarni boshlaganimizda aholining uchdan bir qismi kambag‘allik chegarasida yashardi. Kredit, subsidiya, kompensatsiya kabi 100 dan ziyod xizmatlar orqali ijtimoiy himoyaning mutlaqo yangi tizimini yo‘lga qo‘yganimiz va bularni mahalladagi “yettilik”ning o‘ziga berganimiz natijasida 8,5 milliondan ziyod odam kambag‘allikdan chiqdi, ishsizlik 2 karra qisqardi.
Natijada uch yil oldin kambag‘allikni 2026 yil yakuni bilan 2 karra qisqartirish bo‘yicha olgan marramizni shu yilning o‘zida uddaladik, – dedi Prezidentimiz.
Iste’dodli o‘g‘il-qizlarimiz ta’lim, ilm-fan, madaniyat, san’at, sport va boshqa sohalarda erishayotgan katta yutuqlari bilan ham Yangi O‘zbekistonimiz ravnaqiga munosib hissa qo‘shayotgani ta’kidlandi.
Keyingi paytda yurtimiz global masalalar muhokama qilinadigan xalqaro muloqot maydoniga aylanib bormoqda.
Xususan, bu yil Parlamentlararo Ittifoqning 150-yubiley Assambleyasi, YUNЕSKO Bosh konferensiyasining sessiyasi, “Markaziy Osiyo – Yevropa Ittifoqi” sammiti va xalqaro Iqlim forumiga mezbonlik qilindi.
Shuningdek, O‘zbekiston, Tojikiston va Qirg‘iziston yetakchilarining mart oyida Xo‘jandda bo‘lib o‘tgan uchrashuvida birinchi marta uch mamlakat davlat chegaralarining tutash nuqtasi to‘g‘risida tarixiy shartnoma imzolandi hamda “Abadiy do‘stlik to‘g‘risidagi deklaratsiya” qabul qilindi.
Mintaqamiz davlat rahbarlarining yaqinda Toshkentdagi Maslahat uchrashuvi chog‘ida integratsiya jarayonlarini yangi sifat bosqichiga ko‘tarish uchun Markaziy Osiyo hamjamiyati strategik formatini tashkil qilish g‘oyasi ilgari surildi. Ozarbayjonni Markaziy Osiyo formatiga to‘la huquqli a’zo sifatida qabul qilish to‘g‘risidagi qaror tarixiy ahamiyatga ega bo‘ldi.
Prezidentimiz ta’kidlaganidek, ushbu qadam Markaziy Osiyo va Janubiy Kavkaz o‘rtasida strategik bog‘liqlik hamda barqarorlikni kuchaytirishi shubhasiz.
Oktyabr oyida Bryusselda O‘zbekiston va Yevropa Ittifoqi o‘rtasida Kengaytirilgan sheriklik va hamkorlik to‘g‘risidagi bitim imzolandi. Noyabr oyida bo‘lib o‘tgan Markaziy Osiyo va AQSH sammiti ko‘p tomonlama va uzoq muddatli sheriklikni sifat jihatidan mutlaqo yangi bosqichga olib chiqishga xizmat qildi. O‘tgan haftada Tokioda Markaziy Osiyo va Yaponiya yetakchilarining uchrashuvida ta’lim, tibbiyot, raqamli texnologiyalar, infratuzilma va sanoat sohalari bo‘yicha muhim kelishuvlarga erishildi.
Shu haftaning boshida esa Sankt-Peterburgda Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi rahbarlari bilan bo‘lib o‘tgan uchrashuv ham hamkorlikning yangi yo‘nalishlarini belgilab berdi.
– Bularning barchasi xalqaro aloqalarimizni mazmun jihatidan yangi bosqichga olib chiqmoqda. Biz dunyodagi uzoq-yaqin mamlakatlar bilan Sharq va G‘arb, Shimol va Janub bilan hamkorlik ko‘priklarini qurishda davom etamiz, – dedi Prezidentimiz.
Mahalla va yaxshi qo‘shnichilik o‘zaro uyg‘un qadriyatlardir. Ular jamiyatda ijtimoiy kapitalni yanada boyitishga beqiyos hissa qo‘shadi.
Mamlakatimizda o‘tkazilgan ijtimoiy so‘rovlarda ishtirok etganlarning 90 foizi o‘zini mahalla jamoasining bir qismi deb hisoblashi ham shundan dalolat beradi. Mahallaga shu asosda Vatan taqdiriga daxldorlik tuyg‘usining yuqoriligi ushbu institut, avvalo, ijtimoiy birdamlik manbai ekanini ko‘rsatadi.
– Tarix davomida qanday og‘ir sinovlarga duch kelmaylik, biz avvalo birdamlikdan kuch oldik. Mashaqqatli kunlarda odamlarimiz, mahalla ahli yelkadosh bo‘lib qiyinchiliklarni yenggan. Oila – oilaga, qo‘shni – qo‘shniga ko‘mak berib yashagan. Biz mana shunday o‘ta noyob qadriyatimizga doimo sodiq qolishimiz, yosh avlodimizni ayni shu ruhda tarbiyalashimiz kerak.
Bugungi kunda jamiyatimizda turli xil fikr va qarashlar bo‘lishi tabiiy. Bu – demokratiyaning birlamchi talabi.
Ammo millati, tili va dinidan qat’i nazar, 38 millionli el-yurtimizni birlashtiradigan ulug‘ bir g‘oya bor. U ham bo‘lsa, Vatan manfaati, xalqimiz manfaatidir.
Mana shunday buyuk maqsadga erishishda mahalla tizimining o‘rni va ta’siri beqiyos. Chunki mahalla tinch va ahil bo‘lsa, jamiyatimiz tinch va hamjihat bo‘ladi. Mahalla rivojlansa, butun mamlakatimiz yuksaladi, – dedi Prezidentimiz.
Shularning barchasini hisobga olib, Prezidentimiz 2026 yilni yurtimizda “Mahallani rivojlantirish va jamiyatni yuksaltirish yili”, deb e’lon qilishni taklif qildi.
Bu tashabbusni yig‘ilganlar qizg‘in qo‘llab-quvvatladi.
Yangi yil dasturida yurtimizdagi 9 mingdan ziyod mahallani, avvalo, mehr-oqibat, hamjihatlik, adolat va tarbiya maskaniga aylantirish kabi dolzarb masalalar o‘z ifodasini topadi.
– Biz Yangi O‘zbekistonni barpo etishda hal qiluvchi bosqichga qadam qo‘ymoqdamiz. Bu yo‘ldagi ishlarimiz har bir soha va tarmoqda chuqur transformatsiyani talab qiladi.
Maqsadimiz aniq: yaqin yillarda daromadi o‘rtadan yuqori mamlakatlar qatoriga kirish.
Farg‘ona vodiysidan Orolbo‘yigacha, Zarafshon vohasidan Qashqadaryo va Surxondaryogacha, Toshkentdan tortib, Jizzax va Sirdaryogacha – yurtimizning qaysi hududida yashamasin, har bir fuqaromiz bugundan boshlab islohotlar natijasini kundalik hayotida yanada ko‘proq his qilishi kerak.
Shuning uchun kirib kelayotgan 2026 yil davlat boshqaruvi, sud-huquq tizimi, iqtisodiyot tarmoqlari, ta’lim, ilm-fan, tibbiyot, madaniyat, sport, ekologiya tizimini – barcha-barcha sohalarni rivojlantirishda tub burilish yili bo‘ladi, – dedi Prezidentimiz.
Davlatimiz rahbari 2026 yilda amalga oshiriladigan eng muhim ustuvor yo‘nalishlarga alohida to‘xtalib o‘tdi.
Birinchi ustuvor yo‘nalish mahalla infratuzilmasini yanada yaxshilash, ularga Yangi O‘zbekiston qiyofasini olib kirishdan iborat.
Mahalla infratuzilmasini tubdan yaxshilash orqali mamlakatimizni har tomonlama rivojlantirish, uning qiyofasini yanada go‘zal va obod qilish ishlari davom ettiriladi.
Kelgusi yildan mahallani rivojlantirish bo‘yicha kompleks yondashuv joriy etiladi. Urbanizatsiya va shaharlarni barqaror rivojlantirish bo‘yicha yangi islohotlar boshlanadi.
Tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha siyosat davom ettirilib, 2026 yilda asosiy soliq stavkalari o‘zgarishsiz qoldiriladi, tadbirkorlik infratuzilmasi loyihalariga 10 trillion so‘mdan ziyod mablag‘ ajratiladi. Kichik va o‘rta biznesni rivojlantirish uchun 140 trillion so‘m resurs beriladi. Shundan 43 trillion so‘mi xotin-qizlar va yoshlar tadbirkorligini qo‘llab-quvvatlashga yo‘naltiriladi.
Ikkinchi ustuvor yo‘nalish – iqtisodiyotni texnologik va innovatsion o‘sish modeliga o‘tkazish.
Bundan buyon har bir dollar investitsiya, eng avvalo, ilg‘or texnologiyalar transferi, tashqarida bozori aniq, yuqori qo‘shilgan qiymatli mahsulotlar ishlab chiqarishga, energiya, suv, yer va boshqa tabiiy resurslardan foydalanishda samaradorlikni oshirishga, mahalliy ishchilarni yangi texnologiyalar bilan ishlashga o‘qitish va mehnat unumdorligini oshirishga xizmat qilishi kerakligi ta’kidlandi.
Yangi texnologik bosqichga o‘tish va qo‘shilgan qiymat zanjirini kengaytirish bo‘yicha sanoatni rivojlantirish dasturi boshlanadi. 2026 yilda 52 milliard dollarlik 782 ta yangi sanoat va infratuzilma loyihasiga start beriladi. Kelgusi yilning o‘zida 14 milliard dollarlik 228 ta yangi yirik quvvatlar ishga tushiriladi.
Kelgusi yilda iqtisodiyotda 6,6 foiz o‘sishni ta’minlab, yalpi ichki mahsulotni 167 milliard dollarga yetkazish prognoz qilinmoqda.
Innovatsiya asosida yuqori texnologik mahsulot ishlab chiqarayotgan korxonalar rag‘batlantiriladi. Korxona mutaxassislarining ilmiy-tadqiqot va konstruktorlik ishlanmalaridan olgan daromadi soliqdan ozod qilinadi.
Kelgusi yilda Toshkent shahri, Buxoro, Farg‘ona va Toshkent viloyatida 4 ta data-markaz, 2 ta super kompyuter va 15 ta oliygohda sun’iy intellekt laboratoriyasi faoliyati yo‘lga qo‘yiladi. Bu tibbiyot, transport, qishloq xo‘jaligi, geologiya, bank-moliya, jamoat xavfsizligi kabi muhim sohalarda 100 dan ortiq sun’iy intellekt loyihalarini amalga oshirishga xizmat qiladi.
– Bugun sizlarga yana bir muhim yangilikni aytmoqchiman. Mustaqil O‘zbekiston tarixida ilk bor kosmik sohada sun’iy yo‘ldosh va mamlakatimiz fuqarosi bo‘lgan birinchi o‘zbek kosmonavtini fazoga uchirish bo‘yicha ishlarni boshladik, – dedi Prezidentimiz.
Davlatimiz rahbari uchinchi ustuvor yo‘nalish – ichki bozorda talabni rag‘batlantirish masalasiga to‘xtaldi.
To‘qqiz yilda qulay biznes muhiti yaratilib, tovar va xizmatlar hajmi va turi ko‘paytirilgani, kam daromadli oilalar uchun yiliga kamida 1 milliard dollar arzon kredit berilayotgani, inflyatsiya darajasi “bir xonali” raqamga tushirilgani natijasida aholining xarid qobiliyati 2 karra o‘sdi.
Aholi ehtiyojidan kelib chiqib, iqtisodiyotda eng katta talab yaratadigan uy-joy ipotekasiga 2026 yilda 23 trillion so‘m resurs ajratiladi. Uy-joy sotib olishda boshlang‘ich to‘lov va foiz to‘lovlarining bir qismini qoplash uchun 2 trillion 700 milliard so‘m subsidiya beriladi. Shuningdek, bitta kvartira uchun ajratiladigan imtiyozli ipoteka kreditining miqdori 15 foizga oshiriladi.
Xizmatlarga bo‘lgan talabni rag‘batlantirish uchun 2026 yilda sohaga 85 trillion so‘m kredit, 9 trillion so‘m subsidiya ajratiladi. Xususan, ta’lim xizmatlari uchun budjetdan 7 trillion so‘m beriladi.
Keyingi besh yilda xorijiy turistlar sonini 2 karra oshirish, turizm xizmatlari hajmini esa 20 milliard dollarga yetkazish bo‘yicha katta marra olinmoqda. Shu maqsadda turizm infratuzilmasini rivojlantirishga alohida e’tibor qaratiladi.
Turistlar oqimi tobora oshayotgani aviatsiya va temir yo‘lda yo‘lovchi tashish quvvatini 2 barobar ko‘paytirishni taqozo etmoqda. Shu bois, 2026 yilda aviaparkdagi havo kemalarining soni 120 taga yetkaziladi.
Ichki temir yo‘llarni rivojlantirish bo‘yicha besh yillik dastur qabul qilinadi. Shaharlarni tezyurar poyezdlar qatnovi bilan bog‘lash uchun 2026 yildan yana 500 kilometr temir yo‘l qurilishi boshlanadi. Avtomobil yo‘llarining sifatini yaxshilash, tranzit salohiyatini yanada oshirish maqsadida besh yillik dastur amalga oshiriladi.
Kasblarni rivojlantirish va yangi mehnat bozori arxitekturasini yaratish kelgusi yil uchun dasturning to‘rtinchi ustuvor yo‘nalishidir.
Hozirgi vaqtda yangi texnologiyalar, raqamlashtirish va sun’iy intellekt ta’sirida dunyoda ish o‘rinlarining soni, shakli va mazmuni keskin o‘zgarmoqda. Yaqin besh yilda mavjud kasblarning 30 foizi to‘liq avtomatlashtiriladi, 50 foizi bo‘yicha esa yangi malakalar talab qilinadi.
– Endilikda mamlakatimiz mehnat bozori mutlaqo yangi arxitektura asosida – kasb, malaka, texnologiya va ta’limni birlashtiradigan yagona mexanizm sifatida ishlashi zarur, – dedi Prezidentimiz.
2026 yildan boshlab har yili kamida 100 tadan texnikum to‘liq ta’mirlanib, texnologik va talab yuqori bo‘lgan kasblarga mos holda jihozlab boriladi. Germaniya, Shveysariya, Buyuk Britaniya, Xitoy, Koreya kabi davlatlarning ilg‘or ta’lim dasturlari joriy qilingan texnikumlar soni 100 taga yetkaziladi.
2026 yilda 7 ta viloyatda, 2027 yilda esa qolgan hududlarda Ilg‘or kasbiy mahorat texnikumi va “Kasblar shaharchasi” faoliyati yo‘lga qo‘yiladi.
Tibbiyot tizimida ham kasbiy ta’limni rivojlantirish uchun Angliyaning “Pirson” kompaniyasi bilan har bir hududdagi bittadan texnikumda xalqaro standart asosida hamshiralar tayyorlash boshlandi. Endi ana shu texnikumlarga Germaniya, Shveysariya, AQSH, Yaponiya kabi davlatlarning ta’lim dasturlari ham joriy etiladi.
Shu asosda xalqaro talablarga javob beradigan, xorijiy tillarni biladigan hamshiralar tarkibi shakllantiriladi.
Beshinchi ustuvor yo‘nalish – ekologik muvozanatni ta’minlash, “yashil” energetika va suv resurslaridan oqilona foydalanish.
Yirik korxonalarga filtr, tozalash inshooti va havoga chiqariladigan zararli moddalar tashlanmalarini monitoring qilish stansiyasi o‘rnatish uchun 100 million dollarlik kredit liniyasi ochiladi.
Shaharlardagi tirbandliklar nafaqat odamlar hayotini qiyinlashtirmoqda, balki ekologiyaga ham jiddiy zarar yetkazayotgani qayd etildi. Shu bois, dunyo tajribasidan kelib chiqib, avtomobillar chiqarayotgan zararli moddalar darajasiga qarab ekologik stikerlar berish tizimi joriy etiladi.
Katta miqdorda zararli moddalar chiqaradigan avtomashinalarning poytaxt va viloyat markazlari hamda shaharlarga kirishi cheklanadi. Bunday transport vositalarini yangisiga almashtirish yoki ularga filtr o‘rnatish uchun davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash choralari ko‘riladi.
Eski mashinasini almashtiraman deganlarga avtokredit foizining bir qismi qoplab beriladi. Filtr o‘rnatib, zararni kamaytirishga tayyor bo‘lgan haydovchilar uchun xarajatlarining bir qismi bo‘yicha subsidiya ajratiladi.
Poytaxtimiz va yirik shaharlarda jamoat transportini rivojlantirish ustuvor vazifa bo‘ladi.
Ekologik avtomobillarni ko‘paytirish bo‘yicha besh yillik dastur amalga oshiriladi. Bunda mahalliy elektromobillarga 12 foizli, xorijiy elektromobillarga esa 16 foizli avtokreditlar ajratiladi.
Elektromobillarni quvvatlash stansiyalarini tashkil qilish uchun tadbirkorlarga 10 foizli imtiyozli kreditlar beriladi, yerlarni auksiondan 2 karra arzon narxda sotib olish imkoniyati yaratiladi.
Elektromobillarni quvvatlash stansiyalarida avtomobillarni zaryadlashda 1 kilovatt-soat elektr energiyasi narxining 300 so‘mdan oshgan qismi davlat budjetidan qoplab beriladi. Elektromobilda taksi xizmati ko‘rsatadigan fuqarolarga ham bir qator imtiyozlar beriladi.
Chang-to‘zonlarning oldini olish uchun Surxondaryoda 10 ming gektarda “yashil makon” va Sirdaryoda 84 kilometrli “yashil devor” barpo etiladi. Qoraqalpog‘iston, Xorazm, Buxoro va Navoiyda jami 250 ming gektar, jumladan, Orolning qurigan tubida 115 ming gektar yerda daraxt va butalar ekiladi. Har bir hududda botanika va dendrologiya bog‘lari hamda 20 tadan soya-salqin sayr ko‘chalari barpo qilinadi.
Umuman, ekologiya sohasiga 2026 yilda 1 trillion 900 milliard so‘m yo‘naltiriladi.
Suvni tejaydigan texnologiyalarni joriy qilish tadbirlariga 2026 yilda jami 3 trillion 300 milliard so‘m yo‘naltiriladi.
Shuningdek, 1 ming 300 kilometr yirik magistral kanallar beton bilan qoplanadi. Bu qo‘shimcha ravishda yiliga 500 million kub metr suvni iqtisod qilish imkonini beradi. Bundan tashqari, joylardagi ochiq drenaj va kollektorlarni yopiq tizimga o‘tkazish bo‘yicha alohida dastur qabul qilinadi. Kanallarni yopiq tizimga o‘tkazish bo‘yicha ham katta loyihalar boshlanadi.
160 million dollarlik katta dastur doirasida Toshkent shahrida 150 kilometr yopiq drenaj tizimi barpo etiladi, 197 kilometr kanal va kollektorlar ta’mirlanadi, 63 kilometr yangi kanallar barpo qilinib, shaharda salqin mikroiqlim yaratiladi.
Oltinchi ustuvor yo‘nalish – zamonaviy davlat boshqaruvi va adolatli sud-huquq tizimi borasidagi islohotlar davom ettiriladi.
Avvalo, 2026 yildan boshlab Elektron hukumat platformasi tubdan yangilanadi.
Endi barcha davlat idoralarining 1 mingdan ziyod davlat xizmatlari, 5 mingdan ortiq funksiya va vazifalari, 240 ta ma’lumot bazasi va axborot tizimi, 100 mingdan ziyod davlat xizmatchisining mahalla, tuman, viloyat, respublika darajasidagi vakolatlari Yagona raqamli platformaga integratsiya qilinadi.
– Eng muhimi, davlat xizmatlarini ko‘rsatishda inson omilisiz, korrupsiya va ortiqcha byurokratiyadan xoli ekotizim yaratamiz. Davlat xizmatlarini proaktiv va jamlanma shaklda ko‘rsatish tizimini rivojlantiramiz, – dedi davlatimiz rahbari.
Bundan buyon davlat xaridlarida tovar, ish va xizmatlarni to‘g‘ridan to‘g‘ri sotib olish mumkin bo‘lgan holatlar faqat qonun bilan belgilanadi.
Konstitutsiyaviy islohotlar doirasida viloyat hokimlari va mahalliy kengashlar raislari lavozimlari bir-biridan ajratilgan edi. Endi bu tizim 2026 yildan 208 ta tuman va shaharda ham yo‘lga qo‘yiladi.
Davlatimiz rahbari islohotlar samaradorligini ta’minlashda fuqarolik jamiyati institutlarining roli muhim ekanini ta’kidladi. Shu bois, ularni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha siyosat kelgusida ham izchil davom ettiriladi. Xususan, fuqarolik jamiyatini rivojlantirish bo‘yicha besh yillik strategiya ishlab chiqiladi.
– Takror aytaman, yurtimizdagi keng ko‘lamli yangilanishlar davrida ochiqlik siyosatidan hech qachon ortga qaytmaymiz. So‘z va matbuot erkinligini ta’minlash ustuvor vazifamiz bo‘lib qoladi, – dedi Prezidentimiz.
Sud-huquq tizimini xalqqa yaqinlashtirishga qaratilgan ishlar izchil davom ettiriladi.
Odil sudlovni amalga oshirishda jamoatchilik ishtiroki va roli oshirib borilishi ta’kidlandi. Endi jinoyat protsessiga ingliz huquqidagi davlatlarda ijobiy natija bergan “Xalq vakillari hay’ati” instituti bosqichma-bosqich joriy etiladi.
Narkojinoyatlarga qarshi kurashish umummilliy harakatga aylantirilib, jamiyatda bu illatga murosasiz muhit yaratiladi.
Ayollar va bolalarga nisbatan zo‘ravonlikning oldini olishda barcha davlat idoralari va keng jamoatchilikni safarbar qilgan holda bunday salbiy holatlarga barham berish bo‘yicha samarali ishlaydigan tizim yaratish topshirildi.
– Korrupsiya – davlat taraqqiyotiga to‘siq bo‘ladigan, adolat va qonun ustuvorligini izdan chiqaradigan, jamiyatda ishonch muhitini zaiflashtiradigan eng jiddiy tahdid. Korrupsiyaga yo‘l qo‘yish esa islohotlarimizga xiyonatdir!
Bu illatga qarshi kurashish bo‘yicha 2026 yilda “favqulodda holat” e’lon qilamiz, – dedi davlatimiz rahbari.
Barcha idoralarda komplayens va korrupsiyaga qarshi ichki nazoratga mas’ul o‘rinbosar lavozimi joriy etiladi. Hisob palatasining vakili faoliyati yo‘lga qo‘yiladi. Davlatning har bir so‘m mablag‘i, resursi bo‘yicha shaxsiy javobgarlik kuchaytiriladi.
Jahonda murakkab geosiyosiy va iqtisodiy muammolar tobora avj olib bormoqda. Bunday murakkab vaziyatda barcha davlatlar bilan teng huquqli va konstruktiv munosabatlarni yanada mustahkamlash, mutanosib ochiq tashqi siyosat olib borishga qaratilgan faoliyat davom ettiriladi. Nufuzli xalqaro va mintaqaviy tashkilotlar, iqtisodiy institutlar bilan yaqin hamkorlik yangi bosqichga olib chiqiladi.
– Erishilgan ulkan natijalar, yangi ustuvor vazifalar “O‘zbekiston – 2030” strategiyasini qayta ko‘rib chiqishni taqozo etmoqda.
Yurtimizning kelgusi besh yillik taraqqiyotiga daxldor bo‘lgan ushbu hujjat keng jamoatchilik muhokamasidan o‘tkazilib, aholining fikr-mulohazalari asosida takomillashtiriladi, – dedi Prezidentimiz.
Kelgusi yilda ijtimoiy-madaniy hayotimizdagi muhim sanalar keng nishonlanishi ta’kidlandi. Jumladan, Vatanimiz mustaqilligining shonli 35 yilligi katta bayram sifatida o‘tkaziladi. Sohibqiron Amir Temur, Mir Alisher Navoiy bobolarimizning qutlug‘ tavallud ayyomlariga tayyorgarlikni hozirdan boshlash kerakligi qayd etildi.
– Bugun tarixning o‘zi, hayotning o‘zi zimmamizga buyuk bir mas’uliyatni yuklamoqda. Jonajon Vatanimiz bugun yangicha siyosiy-huquqiy, ijtimoiy, ma’naviy munosabatlar asosida yashab, mehnat qilayotgan, mustaqil fikrlaydigan, ozod va erkin insonlar diyoriga aylanmoqda.
Bir bo‘lsak, yagona xalq, yagona millat bo‘lib harakat qilsak, ko‘zlagan ulkan maqsadlarimizga albatta yetamiz! Men bu yo‘lda mard va olijanob xalqimizga ishonaman! O‘zbekistonning beqiyos kuchi va imkoniyatlariga, aziz yoshlarimizning azmu shijoatiga ishonaman! – dedi Prezidentimiz Murojaatnoma yakunida.
https://president.uz/uz/lists/view/8833