Мана, муборак Рамазон ойи ҳам ўз поёнига етди. Рамазон кечаларини ибодат билан ўтказганларимиз, кундузлари рўзадор юрганларимиз, туну кун Қуръон ўқиганларимиз эсингиздами?!
Намозларимизни масжидларда жамоат билан ўқишга қаттиқ ҳаракат қилар эдик. Масжидлар ҳам намозхонларнинг кўплигидан тўлиб-тошиб кетарди. Шу дамларни эсингиздан чиқармадингизми?!
Хўш, энди айтинг-чи! Ҳозир ҳам Рамазондаги каби ҳаёт тарзидамизми?! Ўша кунларда бўлгани каби бир кеча Қуръон ўқимай қолсак хижолат бўламизми?! Кундузги ва тунги амалларимизни пухта бажаришга киришганмизми?! Тафаккур, хушуъ, тааммул ва бўйинсуниш ила Раббимиздан қўрқяпмизми?!
Одамларнинг Рамазондаги ва ундан бошқа пайтлардаги ҳолатларини солиштирган киши дангасалик, ибодатларга лоқайдликни кўриб, ҳайратдан ёқа ушлайди. Уларнинг ҳолатларидан “Тавба, ибодат фақатгина Рамазон ойига тегишлими?! Аллоҳ таоло барча ойларнинг ҳам Робби-ку?!
Рамазон ойи бошқа ойларда ибодатларга ихлос ила ёндашиш учун захира тўплаб олинадиган ойдир.
Улуғлардан бири айтади: “Ким бўшашиш, дангасалик ва роҳат томон оғса, ҳеч иккиланмай айтиш мумкинки, у одам ҳақиқий роҳатдан қуруқ қолибди”.
Бир ҳикмат бор: “Чарчамасликни хоҳласангиз, чарчаб (бўшашиб) қолмаслик учун (ибодат билан) чарчанг!”.
Бу каби тавсияни Аллоҳ таоло Ўз Набиййига берган: «Фориғ бўлсанг, (ибодатга) урингин»[1]. Чунки дангасалик орқали ҳақни етказиб бўлмайди, вожибларни адо этиш қийин масала.
Ибодатга шўнғиш, тинмай машғул бўлиш, яқинларининг ҳақларидан уларни маҳрум қилиш Пайғамбар алайҳиссаломнинг суннатлари эмас. Аксинча, ҳар ишда мўътадиллик лозим. Яхши ишни оз-оздан бўлса ҳам доимий қилиб юрган афзал.
Тавбадан кейин қилинган бир гуноҳ ундан аввалги гуноҳдан анчайин ёмонроқдир. Касалликнинг қайталаниши биринчисига қараганда анчайин қийин кечади. То дунёдан ўтгунингизга қадар тоатларда маҳкам туриш, астойдил бўлишни Аллоҳ таолодан сўранг. Қалбларнинг алмашинувидан эса паноҳ тиланг. Тўқиган нарсасини тайёр бўлганидан кейин қирқим қилиб кесиб, чувалаб ташлаган аёлга ўхшаманг.
Аллоҳнинг тоати йўлида сизга ёрдамчи бўладиган кишини дўст деб билинг. Рамазон ойида дуо қилишга ҳарис бўлганингиздек, бошқа ойлар ҳам дуода маҳкам бўлинг. Ҳафтада бир маротаба бўлса ҳам таҳажжудга туринг. Қуръон тиловатини унутманг. Рамазондан кейин ҳам Рамазондаги ҳолатингизда давомли бўлинг.
[1] Шарҳ сураси, 7-оят.
Савол: Биз томонларда ўғил фарзанд учун қилинадиган суннат (хатна) тўйига келиннинг отаси ёки ака-укалари сўқим (сўйиладиган қорамол) олиб боришлари шартдек бўлиб қолган. Ҳатто бу нарса келин тарафдагиларнинг бурчи деган тушунча ҳам бор. Шунинг учун айрим ҳолларда баъзи оталар неварасини суннат тўйига ерини сотиш ёки катта қарзларни олишгача мажбур бўлаяпти. Шу ишлар динимизда борми?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Динимизда хатнани бор эканлиги барчага маълум ва бу учун зиёфат қилиб бериш ҳам бор. Аммо бу нарса фарз ёки вожиб, ҳатто суннат ҳам эмас, балки у айрим саҳобийларнинг шунчаки одати бўлган. Лекин у ҳозирги кунда авж олгандек бемаъни дабдабозлик билан эмас, балки тор доирада камтарона дастурхон ёзиб ўтказилган.
Демак, аслида суннат ҳам бўлмаган ушбу “тўй”га сўқим олиб келиш қиз томоннинг бурчи дейиш мантиқсиз экани кўриниб турибди. Буни жоҳилона ҳою ҳавас ортидан пайдо бўлган хурофот десак, тўғрироқ бўлади. Айнан мана шунақа тайини йўқ “мажбурият”лар туфайли қанчадан-қанча оилалар жабр кўряпти ва ҳатто айрим оилалар “сўқим қилинмагани ёки олиб келинган сўқимнинг кичкиналиги” сабабидан бузилиб кетишгача ҳам бормоқда.
Динимизда ҳадя улашишга тарғиб қилинган. Аммо бу чин юракдан ҳамда берувчига малол келмасдан амалга оширилиши керак.
Шундай экан, куёв томонга юбориладиган новвосларни ҳадя деб бўлмайди. Чунки бу нарса ошкора ёки зимдан қилинган талаб ёки келин томоннинг одамлардан уялиб ёхуд “қизим хижолат бўлмасин”, деб қиладиган “совғаси” бўлади. Куёв томоннинг келин томонга бундай талаблар қўйиши катта хато ва гуноҳ саналади. Қолаверса, чин кўнгилдан берилмаган нарсани ейиш ҳам шубҳали ҳисобланади. Зеро Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:
لا يحل مال امرئ مسلم الا عن طيب نفسه رواه احمد
“Мусулмон кишининг моли бошқага ҳалол эмас, фақатгина ўзи рози бўлиб, кўнглидан чиқариб берсагина, ҳалол бўлади” (Имом Аҳмад ривояти).
Шундай экан, бундай ишга чек қўйиш лозим. Агар қилмоқчи бўлсалар, куёв томон имкони даражасида ўзлари қилсинлар. Агар имконлари бўлмаса, қайнотани зиммасига юкламасликлари лозим. Имкон бўлмагани учун бу каби эҳсонни қила олмаса, гуноҳкор бўлмайди. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.