08 Октябр, 2025, 16 Рабиъус сони, 1447
08 Октябр, 2025, 16 Рабиъус сони, 1447
Халқимизда бахтли онларни оила, қариндош-уруғ, маҳалла, яқин инсонлар даврасида ош бериб, тантана қилиш қадим замонлардан қолган урф-одатдир. Таъкидлаш жоизки, бугунги кунда аксарият юртдошларимиз тўйларни камтарлик билан, оиланинг реал иқтисодий ҳолатига мос равишда ўтказиш ўрнига “ҳеч кимдан кам бўлмаган ҳолда, керак бўлса ортиғи билан” қабилида нишонлашга ҳаракат қилаётгани ачинарлидир.
Ушбу ноодатий ҳаракатлар сабабларини аниқлаш ва таҳлил этиш бугунги кунда долзарб масалалардан бирига айланмоқда. Зиёлилар вакиллари, маҳалла фаоллари томонидан халқ орасида доимий равишда тўйлар ва бошқа кундалик маросимларни ўтказишда исрофгарчиликка йўл қўймаслик масалаласида олиб борилган тушунтириш ишларига қарамай, ушбу анъаналар кундан кунга кучайса кучайдики, асло пасайгани йўқ.
- Кейинги пайтларда, никох тўйларида келиннинг ота-онаси, ака-укалари ва қариндошларига совға-саломлар бериш, келин томон эса сеп учун катта сарф-харажат қилиш каби бўлмағур урфлар қулоч ёймоқда, - дейди меҳнат фахрийси Сора Розиқова. - Одатда сепга бир неча тўплам кийим, гилам ва бошқа майда махсулотлар бериларди, аммо бугун унинг ўрнига мебеллар тўплами, керакли ва кераксиз жиҳоз ва кийим кечаклар, сарполар юборилмоқда. Теранроқ ўйлаб кўриш керак, келин бўлмишнинг бор-йўғи бир кунгина киядиган либоси учун қанча пул сарфланяпти.
Маҳалла-кўйга кўз-кўз қилиб тўй қилаётган бойваччалар, “каттакон”ларга баъзан ҳавас қилиб, гоҳи ҳасад қилиб, улардан кам бўлмасликка ҳаракат қилаётганлар иқтисодий инқирозга учраяпти. Натижада қийинчиликларга бардош беролмаётган ёшлар орасида ажрашишлар тез-тез учраб турибди.
Оилаларимиздаги яна битта ўта муҳим воқеа бу, шубҳасиз, ўғил фарзандни суннат қилиш маросимидир. Бу маросим ҳам туйга, тантанага айланиб боряпти. Бу тўй ўтказилгандан сўнг, аксарият оилалар йиллар давомида қарз гирдобида қолиб кетмоқда. Уни қутилиш учун кредит олиш, ишлаш учун хорижга кетиш ҳолатларининг гувоҳи бўляпмиз. Етишмовчилик бўлган оилада жанжаллар кузатилмаслигига ким кафолат беради.
- Бундай муаммоларга ечим топиш истагида кўпгина эркаклар оиласини ташлаб, хорижга ишлаш учун кетишга мажбур бўляпти, - дейди олис қишлоқда яшайдиган дўстим. – Бундан икки йил аввал бир қишлоқдошим фарзандларига суннат тўй қилди. Тўймисан, тўй бўлди ўзиям. Пойтахтдан таниқли артистлар келди. Тўйдан кейин шу пайтгача яхшигина яшаб келаётган бу ёш оилага кўз тегди. Жанжаллар чиқа бошлади. Кейин билсак, тўй учун катта миқдорда қарз олган экан. Яшаш шароити борган сари оғирлашиб бораётган экан. Оила бошлиғи бунинг ечими ишлаш учун хорижга кетиш, деб билди. Тўғри, унинг кетиши муаммога ечим бўлди. Пул жўнатди. Қарзларидан қутилди. Уйни таъмирлади. Эндигина Ватанга қайтаман деб турганида, оила бекаси эрига хиёнат қилишда айбланди. Бу қай даражада ҳақиқат билмадиму, бир оила пароканда бўлди. Суннат тўйи бўлган ва шу тўйда бири банкир, иккинчиси шифокор бўлиш орзусини микрофон орқали баралла айтган жажжи болалар эндигина мактабга бориб, истагини амалга ошириш учун ўқишга киришганди. Афсуски, улар онасига қўшилиб, шашти сўнган ҳолда уйдан қувилди. Таъмирланган уй эса эрнинг ҳам, хотиннинг ҳам номида бўлмаганлиги учун улар бу ерда қололмади.
Ҳар қандай тарғибот тадбирларига қарамасдан давом этиб келаётган маросимларга жуда кўп миқдорда пул сарфланиши, нафақат оила, балки бутун жамиятнинг иқтисодиётига салбий таъсир кўрсатмоқда.
Холбек КЎБАЕВ,
Республика Маънавият ва маърифат маркази
вилоят бўлими раҳбари.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Оминанинг ҳомиласи оддий ҳомила эмас эди. Бу ҳомила хайр-барака ҳомиласи эди. Аллоҳ таоло ана шу ҳомиланинг баракасидан Каъбани бузиб ташлаш ниятида Маккага бостириб келган Абраҳа бошлиқ фил эгаларини ҳалок этди.
Омина эса ўзида ҳомиладор аёлларда бўладиган машаққатларни мутлақо сезмас эди. Тушида ғойибдан келган овоз унга «Албатта, сен ушбу умматнинг улуғига ҳомиладор бўлдинг», дер эди.
Аллоҳ таоло фил эгаларини ҳалок этганидан эллик кун ўтиб, Оминани тўлғоқ тутди. Бу тўлғоқ оддий тўлғоқ эмас эди. Оминанинг ҳомиласи одатдаги ҳолатлардан тамоман ўзгача бир ҳолатда ёруғ дунёга келди. Унинг қорнидан гўё бир нур – гўдак худди сажда қилаётгандек ҳолда ерга тушди.
Дунёни нурга тўлдирган, бутун мавжудотни бахтга чўмдирган бу улуғ кун Робиъул аввал ойининг ўн иккинчи куни, душанба куни (милодий 570 йил, 20 апрель) эди.
У Зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг туғилишларига боғлиқ ажойиботлар
Ўша куни одамлар кўпгина одатдан ташқари ҳодисаларнинг шоҳиди бўлдилар:
1. Бутлар ларзага тушиб, қимирлаб кетди. Баъзилари юзтубан ерга йиқилди. Чунки уларни йўқ қилувчи зот дунёга келган эди.
2. Маккадан бир нур зоҳир бўлиб, Шомдаги қасрларни ёритиб юборди. Чунки бутун дунёга иймон нурини элтувчи зот дунёга келган эди.
3. Ҳишом ибн Урванинг таъкидлашича, ўша куни Маккада тожирлик қилувчи бир яҳудий қурайшликлар тўпланиб ўтирган жойга келиб:
«Эй қурайшликлар жамоаси, бугун сизларда бирор бола туғилдими?», деган. Улар:
«Билмадик», дейишган. Шунда ҳалиги яҳудий:
«Аллоҳу Акбар! Аммо билмаган бўлсангиз, билинг! Сизга айтадиган гапимни яхшилаб ёдлаб олинг! Бугун ушбу охирги умматнинг набийси туғилди. Унинг икки кураги орасида аломат бор. Аломатнинг устида туклар бор», деди.
4. Ҳассон ибн Собит розияллоҳу анҳу қуйидагиларни айтадилар:
«Етти-саккиз ёшдаги бола эдим. Кўрган-эшитган нарсамга ақлим етар эди. Бир куни эрталаб Ясрибда бир яҳудий:
«Эй яҳудийлар жамоаси!» деб бақириб қолди. Унинг олдига тўпланишди. Мен эшитиб турибман. Улар:
«Шўринг қурғур, сенга нима бўлди?» дедилар.
«Батаҳқиқ, бу кеча туғиладиган Аҳмаднинг юлдузи чиқди!» деди».
5. Махзум ибн Ҳонеъ ал-Махзумийнинг айтишича, ўша куни Форс подшоҳи Кисронинг айвони ларзага келиб, ўн иккита болахонаси қулаб тушган. Мажусийларнинг минг йилдан буён ўчмай турган оловлари ўчиб қолган.
Баъзи бир кишиларга бу гаплар ғалатироқ туюлиши мумкин. Лекин бор ҳақиқат шу. Бу ҳодисалар турли тарихчилар томонидан, жумладан, мусулмон эмаслари томонидан ҳам ўрганиб чиқилган. Уларнинг барчаси мазкур ҳодисалар муболаға эмаслигини тасдиқлаганлар.
Буларнинг ҳаммаси Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг келажакда ким бўлишларига ишорат эди.
Омина янги туғилган гўдакнинг суюнчилик хабарини бериш учун Абдулмуттолибга одам юбориб, «Сизга бир ғулом туғилди, келиб, унга бир назар солинг», деди.
Эҳтимол, у киши бу билан янги куёвлик чоғидаёқ вафот этган ўғлининг кўйида ўртаниб юрган кекса отанинг кўнглига бир оз қувонч киришини истагандирлар.
Абдулмуттолиб қувончга тўлган ҳолида шошиб, етиб келди. Мурғак набирасини қўлига олиб, ўпди. Уни авайлаб кўтариб, Каъбаи Муаззаманинг ичига олиб кирди. Аллоҳ таолога ҳамд айтиб, дуои хайрлар қилди. Сўнгра набирасига Муҳаммад деган исм қўйди. Араблар ичида бу исм ҳали тарқалмаган эди. Одамлар ҳайрон қолишди...
Жубайр ибн Мутъим розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Менинг бешта исмим бор. Мен Муҳаммадман. Мен Аҳмадман. Мен Моҳийман, Аллоҳ мен ила куфрни маҳв этур. Мен Ҳоширман, Аллоҳ менинг икки қадамим олдига одамларни ҳашр этур. Мен Оқибман», дедилар».
Икки шайх ва Термизий ривоят қилганлар.
Шарҳ: Ушбу ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз алайҳиссалом ўзларининг асосий исмларига қўшиб, яна тўртта сифатларидан келиб чиқадиган исмларини ҳам тилга олмоқдалар:
1. Муҳаммад.
Бу муборак исмнинг луғавий маъноси «ҳамд-мақтов айтилган»дир. Араб тилининг хусусиятларидан келиб чиқиб, тилшунос уламолар «Айни шу сийғадан, яъни Муҳаммад сийғасидан «Мақтови тинмай янгиланиб турувчи» деган маъно чиқади», дейдилар.
Тарихчиларнинг ривоят қилишларича, Омина онамиз Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламга ҳомиладорлик вақтларида кўрган тушларида болалари туғилганда уни Муҳаммад деб номлашлари кераклиги айтилган экан.
Шунингдек, Абдулмуттолиб ҳам тушида ўз сулбидан одатдагидан бошқа улуғ мақомга сазовор бўладиган фарзанд туғилишига ишора қилувчи ҳолатни кўрган экан. Икки тушнинг таъсирида ва келиннинг гапига биноан, Абдулмуттолиб набирасини Муҳаммад деб атаган.
Тарихчиларнинг таъкидлашларича, ўша вақтгача арабларнинг ичида фақат уч кишига Муҳаммад исми қўйилган экан.
Бир гуруҳ кишилар бир подшоҳнинг ҳузурида бўлишибди. У аввалги китоблардан хабардор экан. Подшоҳ суҳбат давомида Ҳижоз томондан Муҳаммад номли пайғамбар чиқишининг хабарини айтибди.
Меҳмонлар ичидан уч кишининг хотинлари ҳомиладор экан. Учовлари ҳам «Хотиним ўғил туғса, исмини Муҳаммад қўяман», деб ният қилибдилар. Уларнинг хотинлари ўғил туғибди. Фарзандларни яхши ният билан Муҳаммад деб номлабдилар.
Улар қуйидаги кишилар эканлар: Муҳаммад ибн Сулаймон ибн Мужошеъ, Муҳаммад ибн Уҳайҳа ибн ал-Жулааҳ ва Муҳаммад ибн Ҳимрон ибн Робийъалар.
2. Аҳмад.
Бу муборак исмнинг маъноси «Кўп ҳамд айтувчи» бўлиб, бу Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Аллоҳ таолога кўп ҳамд айтишларига ишорадир. Аввалги самовий китоблардаги башоратларда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг фақат Аҳмад исмлари келган.
3. Моҳий.
Бу исмнинг маъносини Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг ўзлари «Мен Моҳийман, Аллоҳ мен ила куфрни маҳв этур» деб баён қилиб бермоқдалар.
Биз маҳв этишнинг ҳозирги пайтдаги кўпроқ ишлатиладиган маъносини оладиган бўлсак, «ўчириб ташлаш» маъноси тўғрироқ келса керак. Яъни Аллоҳ таоло Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам ила куфрни ўчириб ташлайди.
4. «Мен Ҳоширман, Аллоҳ менинг икки қадамим олдига одамларни ҳашр этур».
Яъни Аллоҳ таоло қиёмат куни Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қадамлари олдига ҳашр майдонида халойиқни тўплайди.
5. Оқиб.
Бу муборак исмнинг маъноси «ортдан келувчи» деганидир. Чунки Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳамма пайғамбарларнинг ортидан охирги пайғамбар бўлиб келганлар, у кишидан кейин бошқа пайғамбар келмайди.
«Абу Мусо ал-Ашъарий розияллоҳу анҳу айтади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга ўзларини бир неча исмлар ила номлар эдилар: Мен Муҳаммадман, Аҳмадман, Муқаффийман, Ҳоширман, Набийюттавбаман, Набийюрроҳмаман», дер эдилар».
Муслим ривоят қилган.
Шарҳ: Бу ривоятда аввал зикр қилинмаган учта исм зикр қилинмоқда:
1. Муқаффий.
Бу муборак исмнинг маъноси ҳам «орқадан келувчи» бўлиб, Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сўнгги пайғамбар эканликларини англатади.
2. Набийюттавба.
Бу муборак исмнинг маъноси «тавба пайғамбари» деганидир.
3. Набийюрроҳма.
Бу муборак исмнинг маъноси «раҳмат пайғамбари» дегани.
"Ҳадис ва ҳаёт" китобидан
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 