12 Июл, 2025, 17 Муҳаррам, 1447
12 Июл, 2025, 17 Муҳаррам, 1447
Ортда қолган даврда китобнинг тез тарқалиши, бутун дунё ва мамлакатимизда рўй берган кейинги улкан ҳодисалар, китобни янги маълумот ва хулосалар билан тўлдириб, қайта чоп этишга зарурат туғдирди.
Ислом динининг юртимизга кириб келиб, кенг тарқалиши, мусулмончиликнинг қарор топишида кимлар фидойилик кўрсатганлигини билишимиз, уларнинг ибратли ишларини давом эттириш бизнинг бурчимиздир.
Амирсаидхон Усмонхўжаевнинг ташаббуси ва меҳнатию саховатпеша инсон Анвармирзо Ҳусаиновнинг ҳомийлигида яратилиб, жорий йил 10 ноябрда Ўзбекистон Халқаро Ислом академиясида тақдим этилганлиги, янги китобнинг ана шу мақсадга хизмат қилиши шубҳасиз.
Ҳа, шайх Эшон Бобохон, шайх Зиёвуддинхон ва муфтий Шамсуддинхон Бобохоновнинг юртимизда ислом динини тиклаш ва ривожлантириш йўлидаги кўп йиллик самарали меҳнатлари юрт мавқеини мустаҳкамлади.
Чунки минтақамиз, хусусан Ўзбекистоннинг ислом дунёсидаги алоҳида ўрни, ислом маданияти, илму маърифатига қўшган бебаҳо ҳиссаси Машриғу Марғибда эътироф этилган.
Ўрта Осиё ва Қозоғистон муфтийси вазифасини моҳирлик билан бажариб келган шайх Эшон Бобохон ибн Абдулмажидхон ва кейинчалик шайх Зиёвуддинхон қорининг бевосита иштирокида ташкил топиб, улар моҳирлик билан раҳбарлик қилган минтақавий диний тузилма (ЎОҚМДН, САДУМ) миллатлараро ташкилот сифатида фаолият кўрсатганди. Китобда бу ҳақда кўплаб маълумотлар берилган.
Айни пайтда Эшон Бобохон ибн Абдулмажидхон ва кейинчалик шайх Зиёвуддин минтақамиздаги бешта республика мусулмонларининг муфтийси бўлишган.
Муҳими, улар бу масъулиятли вазифани ҳам аъло даражада бажарганлар: ёпилган масжидларни очиш, бузилиб ётганларни таъмирлаш, диний тадбирларни ўтказиш, фуқароларнинг ҳаж сафарларига рухсат олиб, бўлажак ҳожиларни унга тайёрлаш ва муқаддас қадамжоларнинг зиёратини рисоладагидай ўтишини таъминлаш масалалари билан шахсан шуғулланганлар.
Ўрта Осиё ва Қозоғистон мусулмонлари диний идорасининг узоқни кўрувчи ва келажакни ўйловчи раҳбарлари – муфтий Бобохоновларнинг улкан хизматларидан яна бири диний муассасалар (бошқарув тузилмалари ва жоме масжидлари) учун кадрларни тайёрлашнинг йўлга қўйилиши бўлди. Уларнинг ташаббуси ва таклифлари билан қадимдан исломий дину маърифат ўчоғи, дини ислом қуввати бўлиб келган Бухоро шаҳридаги Мир Араб мадрасаси ва Тошкентда Ислом олий институтининг очилиши бу соҳадаги муҳим қадамлар эди.
Бу илму фан ўчоқлари нафақат Ўрта Осиё ва Қозоғистон, балки Россиянинг Европа қисми ва Сибир, Кавказорти, Шимолий Кавказ диний муассасалари учун ҳам кадрлар тайёрладилар. Мазкур ўқув юртларини битириб чиққанлар орасида етук мутахассислар, диний жамоаларнинг етакчилари, масалан, Чеченистоннинг собиқ раҳбари, марҳум Аҳмад ҳожи Қодиров, Озарбойжон муфтийси Пошшо-Зода ва бошқа таниқли дин арбобларининг борлиги фикримизни тасдиқлайди.
Муфтий Бобохоновлар диний-маърифий, ташкилий-мувофиқлаштириш, ўқув-тарбия масалалари билан бирга халқаро алоқаларни ўрнатиш ва ривожлантиришга ҳам эътибор берардилар. Бунда улар, биринчидан, турли мусулмон мамлакатларида ўтказилган халқаро анжуманларда иштирок этиб, ўша даврларнинг долзарб масалалари юзасидан маъруза қилган бўлса, иккинчидан, кўплаб дин ва давлат арбоблари билан алоқа ўрнатди. Уларнинг таклифига биноан Иттифоқ ҳукумати ҳузуридаги Диний кенгаш қошида Халқаро бўлим тузилиб, шайх Зиёвуддинхон унинг биринчи раҳбари сифатида 20 йил ишлади.
Улардан сўнг ушбу бўлимга Шамсуддинхон ҳазратлари раҳбарлик қилди. Кейинчалик шундай бўлим САДУМ (ЎОМДБ)да ҳам ташкил қилинди. Муфтийлар, шунингдек, қатор республика, бутуниттифоқ ва жаҳон тинчликпарвар ташкилотларининг аъзоси сифатида фаолият кўрсатиб, уларнинг оммавий тадбирлари ва халқаро конференцияларида иштирок этди.
Совет тинчлик қўмитаси Ўзбекистон бўлинмасининг йиғилишларидан бирида Зиёвуддинхон қорининг ислом динини тинчликпарварлик моҳияти, халқимиз нима сабабдан урушларга қарши эканлигини тушунтирган.
Муфтий Бобохоновлар иштироки билан ўша даврларда араб мамлакатлари ва ислом дини тарқалган 80 та давлат билан мамлакатимиз ўртасидаги муносабатлар яхшиланган.
Маълумки, Зиёвуддинхон қори мамлакатимизнинг дипломатик алоқаларини кенгайтириш ва ривожлантириш ишига билвосита, Шамсуддинхон ҳазратлари эса 1994-1998 йилларда Миср Араб Республикасида, 1998-2001 йилларда Саудия Арабистони Подшолигида ва ўриндошлик асосида Баҳрайн, Жазоир, Иордания давлатларидаги Ўзбекистон Республикасининг фавқуллода ва мухтор элчиси бўлиб бевосита ҳисса қўшди.
Тақдимотдаги китобда келтирилган кўплаб фактлар асосида ишонч билан айтиш мумкинки, Ўзбекистоннинг халқаро майдонда нуфузли ўрин эгаллашида муфтий Бобохоновлар қўшган салмоқли ҳисса чиндан ҳам тарихий ва умумжаҳон аҳамиятга моликдир.
Собир ҚУРБОНОВ,
тарих фанлари номзоди, сиёсатшунос
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
عَنْ أَبِي مُوسَى t قَالَ: صَلَّيْنَا الْمَغْرِبَ مَعَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، ثُمَّ قُلْنَا نَجْلِسُ حَتَّى نُصَلِّيَ الْعِشَاءَ، فَخَرَجَ عَلَيْنَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: مَا زِلْتُمْ هَاهُنَا، قُلْنَا: نَعَمْ يَا رَسُولَ اللهِ، قُلْنَا نَجْلِسُ حَتَّى نُصَلِّيَ الْعِشَاءَ، قَالَ: أَحْسَنْتُمْ أَوْ أَصَبْتُمْ، ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ إِلَى السَّمَاءِ وَكَانَ كَثِيرًا مَا يَفْعَلُهُ فَقَالَ: النُّجُومُ أَمَنَةٌ لِلسَّمَاءِ فَإِذَا ذَهَبَتِ النُّجُومُ أُتِيَ السَّمَاءَ مَا تُوعَدُ، وَأَنَا أَمَنَةٌ لِأَصْحَابِي فَإِذَا ذَهَبْتُ أُتِيَ أَصْحَابِي مَا يُوعَدُونَ، وَأَصْحَابِي أَمَنَةٌ لِأُمَّتِي فَإِذَا ذَهَبَتْ أَصْحَابِي أُتِيَ أُمَّتِي مَا يُوعَدُونَ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ.
Абу Мусо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан Шом намозини ўқидик. Сўнгра «Хуфтонни ўқигунимизча ўтириб турайлик», дедик. Бас, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам олдимизга чиқдилар ва:
«Ҳали ҳам шу ердамисизлар?» дедилар.
«Ҳа, ё Аллоҳнинг Расули. Хуфтонни ўқигунимизча ўтириб турайлик, дедик», деб жавоб бердик.
«Яхши қилибсизлар» ёки «Тўғри қилибсизлар», дедилар у зот. Сўнгра бошларини осмонга кўтардилар. Кўпинча шундай қилар эдилар. Кейин у зот:
«Юлдузлар осмон учун омонликдир. Қачон юлдузлар кетса, осмонга унга таҳдид қилинган нарса келади. Мен саҳобаларим учун омонликдирман. Қачон мен кетсам, саҳобаларимга уларга таҳдид қилинган нарса келади. Саҳобаларим умматим учун омонликдирлар. Қачон саҳобаларим кетсалар, умматимга уларга таҳдид қилинган нарса келадир», дедилар».
Муслим ривоят қилган.
Ушбу ҳадиси шарифда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг масжидларида бўладиган суҳбатлардан бирининг мазмуни ҳақида сўз кетмоқда. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг масжидлари ўша пайтдаги Ислом жамиятининг қалби – юраги эканлиги ҳаммага маълум. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шахслари мусулмонларга ўрнак бўлганидек, у зотнинг масжидлари ҳам ўзга масжидларга ўрнакдир. Ислом жамиятида ҳар бир масжид ўз қавмидан ташкил топган кичик жамиятнинг тинимсиз уриб турган юраги бўлиши керак.
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам мазкур суҳбатда саҳобаи киромларга ажойиб ўхшатиш ила ўзларининг фазлларини баён қилиб бермоқдалар:
«Юлдузлар осмон учун омонликдир».
Юлдузлар осмонда турсалар, осмон омон бўлади. Улар осмоннинг омонлик ишончларидир.
«Қачон юлдузлар кетса, осмонга унга таҳдид қилинган нарса келади».
Осмонга таҳдид қилинган нарса унинг низомининг бузилиши ва қиёмат қоим бўлишидир.
«Мен саҳобаларим учун омонликдирман».
Осмон юлдузлар билан омон турганидек, саҳобаи киромлар ҳам Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам билан тинч-омон яшар эканлар.
«Қачон мен кетсам, саҳобаларимга уларга таҳдид қилинган нарса келади».
Саҳобаи киромларга таҳдид қилинган нарса уларнинг ораларида хилоф ва келишмовчиликлар келиб чиқишидир.
«Саҳобаларим умматим учун омонликдирлар».
Осмон юдузлар билан, саҳобаи киромлар Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам билан тинч-омон яшаганларидек, Ислом уммати ҳам саҳобаи киромлар билан тинч яшар эканлар.
«Қачон саҳобаларим кетсалар, умматимга уларга таҳдид қилинган нарса келадир».
Ислом умматига таҳдид қилинган нарса ҳавои нафсга эргашиш ва молу дунёга ўч бўлиш каби нуқсонларга мубтало бўлишдир.
Ушбу ҳадиси шарифдан саҳобаи киромларнинг фазллари қанчалик улуғ эканлигини билиб олишимиз керак. Ана шундай улуғ фазл эгалари бўлган зотларни ҳурматлаш ва улардан ўрнак олиш мусулмон умматининг бурчидир.
«Ҳадис ва ҳаёт» китобининг 21-жузидан олинди
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа