24 Май, 2025, 26 Зулқаъда, 1446
24 Май, 2025, 26 Зулқаъда, 1446
Бухоро – Нақшбандия таъриқати еттита буюк сўфийларининг ватанидир. Тасаввуфнинг буюк вакиллари бу ерда яшаб, диний ва ижтимоий фаолият олиб бориб, муборак Бухоронинг вужудга келиши ва гуллаб-яшнаши, маънавий тарбия ва ҳиссий руҳни юксалтиришга ўз ҳиссаларини қўшганлар. Бу ерда муқаддас сўфийларнинг дафн этилган жойлари – пирлар, исломий зиёратгоҳлар сақланиб қолган, хабар бермоқда uzbekistan.travel интернет-нашри.
Бухорога зиёратга келганларнинг кўпчилиги ўз сафарларини Нақшбандия таълимотига асос солган маънавий устоз Хўжа Абдухолиқ Ғиждувоний мақбарасини зиёрат қилишдан бошлайдилар. Абдухолиқ Ғиждувоний пайғамбарнинг ўнинчи авлоди билан маънан боғлиқ. Мақбара айвонининг ўнта устун ва таянчи ўнинчи авлодга ишора.
Хўжа Абдулхолиқ Ғиждувоний даврида мақбара чиллахона вазифасини ўтаган бўлиб, у ерда қирқ кунлик жазирама иссиқ даврда одамлар ибодат қилиш учун келган. Вақт ўтиши билан муқаддас ибодат жойи ардоқли зиёратгоҳга айланади.
Яқин ўтмишда мақбара ташландиққа айланган эди. Мақбара бугунги намунавий шаклга эга бўлиши учун бир неча замонадан омон ўтиб келиши керак бўлди. Ҳозирда Абдухолиқ Ғиждуноний мақбараси қадимги Шарқнинг бир қисми, ер ва осмон орасидаги ришта ҳисобланади.
Хўжа Муҳаммад Ориф ар-Ревгари мақбараси муршид Хўжа Ориф Ревгарийнинг дафн этилган жойидир. У XII асрнинг ўрталарида Ревгар қишлоғида туғилиб, буюк муршид Абдухолиқ Ғиждувонийнинг муриди бўлган. Буюк устознинг вафотидан сўнг, у қолганларга руҳий мураббий бўлиш учун рухсат олган. Умрининг охиригача фаол диний фаолият билан шуғулланган. Баланд овозда зикр қилишни хуш кўрган. Хўжа Ориф 150 йил умр кўрганлиги ҳақида афсоналар мавжуд. У Бухоро вилоятининг Шофиркон қишлоғида дафн этилган.
Хўжа Махмуд Анжир Фағнавий мақбараси – энг буюк сўфий, муршиднинг дафн этилган жойи. Вобкент шаҳри яқинида туғилган. Ҳаёт йўлининг бошланишида ҳунарманд ва дурадгор бўлган. Илм олишнинг машаққатли йўлини босиб ўтиб, муршидликка эришди. Маҳмуд Анжир Фағнавий «ғафлатда ухлаб ётганлар уйғониши керак» деб биринчилардан бўлиб зикрни баланд овозда ўқиган. У ўз она қишлоғи Анжирбоғда дафн қилинган.
Хўжа Али Ромитанийнинг ёдгорлик мажмуи – сўфийлик таъриқатининг хўжагоний йўналиши таниқли муршиди дафн этилган жойдир. Сўфийга халқ орасида «Азизхон» – азиз шайх номи берилган. XII асрнинг охирида Ромитан шаҳрида туғилган. Бутун ҳаёти давомида тўқувчилик билан шуғулланган. Али Ромитаний амалга ошириш имкони бўлмаган ишни – мўғулларни ислом динини қабул қилишига эришди. Мўғуллар истилосидан кейин яроқсиз ерларни тиклашга ёрдам берган, табиблик билан шуғулланган. Афсонага кўра, сўфий одамларнинг фикрларини ўқиш қобилиятига эга бўлиб, саволга уни беришдан олдин жавоб қайтарган. Узоқ ва тақволи ҳаёти давомида унинг кўплаб шогирдлари бўлган, уларнинг орасида ўғиллари ҳам бор эди. Кичик ўғли Хўжа Иброҳимга ўз таълимотини давом эттиришни васият қилган.
Хўжа Муҳаммад Бобо Самосий ёдгорлик мажмуи – Хўжа Али Ромитанийнинг шогирди машҳур сўфийнинг дафн қилинган жойидир. Хўжа Самосий сўфийлик ривожига бебаҳо ҳисса қўшган, буюк инсон – Муҳаммад Баҳоуддин Нақшбанднинг дунёга келишини башорат қилган. Афсонада айтилишича, кунларнинг бирида, Баҳоуддининг она қишлоғи Қасри Ҳидувон ёнидан ўтаётиб сўфийда кашф юз берган. У мазкур жойда сўфийлик ва маърифатнинг буюк фарзанди дунёга келади, бу ернинг номи эса орифлар қишлоғи бўлади деб айтган.
Муршид 1354 йилда 95 ёшида вафот этган. Муқаддас мақбара Ромитан туманининг Симас қишлоғида жойлашган. Ушбу ерда ажойиб инсоннинг ўз таълимотларига монанд равишда мақбара, масжид, қудуқ ва гўзал боғ барпо этилган.
Хўжа Сайид Амир Кулол Бухорий ёдгорлик мажмуаси – Сайид Амир Кулол дафн этилган жой. Ҳаёти давомида у «буюк» деган маънони англатувчи Калон номини олган. Кулолчилик билан кун кўрган. Улуғ Устоз бўлишга қадар ҳам у машҳур бўлган. У ўз даврининг таниқли кулоли бўлган.
Сайид Амир Кулол диний уламо бўлиб, юздан ортиқ издошларга эга эди, улар орасида Баҳоуддин Муҳаммад Нақшбандий ҳам бор эди. У Нақшбандийни сўфийлик асослари, зикрни тўғри ўқиш ва хўжагоний тариқатининг анъаналари билан таништирди. Ўша пайтларда энг қадрли ва азиз руҳий ўғлини ишониб топшираётганлигини англаб етган шайх Хўжаи Самосий устозни Буюк мурид билан таништирган, деган фикр ҳам бор. Сайид Амир Кулол 1370 йилда ўзининг туғилиб ўсган Сухар қишлоғида дафн этилган.
Баҳоуддин Нақшбандий (XVI аср) – Бухородан 12 км. узоқликда жойлашган ноёб ёдгорлик мажмуаси. Мажмуа буюк сўфий устоз Баҳоуддин Нақшбандий шарафига қурилган.
Баҳоуддин Нақшбандий мажмуасида ушбу ажойиб инсонинг ҳаёти ва фаолияти билан боғлиқ қизиқарли экспонатлар ва маълумотлар намойиш этилган музей мавжуд.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Аллоҳ таолонинг инсон зотига кўрсатган чексиз марҳаматларидан бири шубҳасиз сув неъматидир. Заминдаги бирор тирик жон сувдан беҳожат бўлолмайди. Ушбу ҳаётдаги барча нарса сув билан тирикдир. Лекин Яратувчи бу улуғ неъматини махсус бир сув билан хослади. Унга фазл ва баракот ато этди. Мусулмонлар курраи заминнинг турли нуқталаридан ушбу хос неъматдан баҳраманд бўлиш учун келадилар. У ҳам бўлса замзам сувидир. Хўш, замзам суви ўзи нима ва унинг қандай мўъжизакор хусусиятлари бор?
Замзам суви
Замзам суви бу - замзам қудуғидан чиқадиган сувдир. Бу қудуқ Маккаи мукаррамадаги Ҳарам ҳудудида жойлашган. Бу сув барча мусулмонлар наздида муқаддас сув ҳисобланади. Зеро, Аллоҳ таоло уни ўзига хос мў'жизавий хусусиятлар билан бошқа сувлардан афзал қилган. Дини Ислом таълимотларига кўра, замзам булоғини Аллоҳ таоло Исмоил алайҳиссалом ва унинг онаси учун чиқариб берган.
Замзам қудуғи Маккий Ҳарам ҳудуди ўз ичига олган муҳим тарихий унсурлардан бири ҳисобланади. У ер сатҳидаги энг машҳур булоқ бўлиб, мусулмонлар қалбида ўзига хос руҳий ўрни бор. Айниқса, ҳожилар ва умра зиёратчилари учун бу сувнинг аҳамияти катта. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: "Ер юзидаги энг яхши сув замзам сувидир. У тўйимли таом ва касалликдан шифодир" (Табароний ривояти, ал-Мўъжам ал-Кабир, саҳиҳ ҳадис).
Жобир разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда эса бундай марҳамат қилинади: "Замзам суви нима ниятда ичилган бўлса, ўша ниятнинг рўёбга чиқишига сабаб бўлади" (Имом Аҳмад, ибн Можа ва бошқалар ривояти).
Замзам сувининг номлари
Замзам сувининг кўп номлари бўлиб, қуйида уларнинг баъзиларини зикр қиламиз:
1. "Замзам" ва "Зумазим". Бу сўз "замма-язимму-зумуман" феълидан олинган бўлиб, бирор идишга сув лим-лим тўлиб ёнларидан оқиб тушганда ишлатилади. Замзам булоғининг суви кўп ва баракали бўлганлиги учун шундай номланган. Бошқа бир ривоятда келишича, замзам булоғи отилиб чиққан пайтда Ҳожар онамиз унга қараб "зам-зам!" яъни "кўпай ва зиёда бўл!", деган эканлар. Яна бир қавлга кўра эса замзамнинг бундай номланиши Жаброил алайиссаломнинг замзамасидан яъни, фариштанинг мазкур булоқ устида чиқарган товуши ва каломи туфайлидир. Бошқа бир фикрга кўра, мазкур булоқ илк маротаба отилиб чиққан вақтда ўзидан махсус товуш чиқариб шарқираб турган, шу сабабли замзам деб номланган. Зеро, замзама сўзи шовқин бермоқ, муттасил товуш чиқармоқ маъносини англатади. Замзама сўзининг яна бир маъноси бирор нарсанинг ёйилиб кетган четларини тўплаш, тарқалиб кетмаслиги учун жамлаш маъносини англатади.
2. "Барака" ва "Муборака". Барака сўзи ўсиш, зиёда бўлиш, кўп яхшилик ва саодат маъноларини англатади. Зеро, уларнинг бари замзамда мавжуддир.
3. "Барра". Бу сўз яхшилик, эзгулик ва вафо маъноларини англатувчи "биррун" сўзидан олинган. Чунки Аллоҳ таоло бу сув билан Исмоил алайҳиссаломга яхшилик қилган. Яна бир қавлда эса айтиладики, чунки у аброрлар, яъни яхшилар учун оқиб чиққан, фожирлардан эса тийилган.
4. "Бушро". Бушро сўзи луғатда яхшилик ва хурсандчилик хабари, мужда маъносини англатади. Замзамнинг бундай ном билан аталишига сабаб ўзи ва ўғлининг ҳаётини сақлаб қолиш учун жон ҳолатда сув қидираётган пайтда Ҳожар онамиз учун хушхабар бўлганлигидандир. Зеро, Ҳожар онамиз Сафо ва Марво орасида сув излаб умидлари узилай деган пайтда Аллоҳ таоло томонидан инъом қилинган замзамни кўриб қолгач, бениҳоя хурсанд бўлиб кетадилар ва "менга хушхабар бўлсин, ахир бу сув-ку!", деб юборадилар.
5. "Мактума" (яширилган). Журҳум қабиласидан сўнг замзам булоғи ерга кўмилиб, беркилиб кетганлиги учун шундай аталган эди. Сўнгра Абдул Муттолиб уни қайта очган.
6. "Ҳарамийя". Замзам қудуғи Аллоҳ таолонинг Ҳарами ичкарисида бўлганлиги туфайли унга "Ҳарамийя", яъни Ҳарам булоғи деган ном берилди.
7. "Ракзату Жибрийл" (Жаброилнинг қанот қоқиши), "ҳазмату Жибрийл" (Жаброил пайдо қилган қуйилик, чуқирча), "ватъату Жибрийл" (Жаброилнинг оёқ босиши). Замзам сувининг бундай номлар билан номланишига сабаб унинг Жаброил фаришта ўз қаноти билан ерга уриши ёхуд оёғи билан ерга тепиши натижасида пайдо бўлиб, ердан отилиб чиққанлигидир.
8. "Солима" (соғлом ва саломатли сув). Замзамнинг бу исм билан номланишига сабаб унда саломатлик ва офият борлигидандир.
9. "Сиқоятул ҳож" (Ҳожиларга сув бериш). Замзам суви ҳожиларни сув билан таъминлайди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳожиларни замзам суви билан таъминлаш ишини Аббос розияллоҳу анҳу ва оиласига топширдилар.
10. "Саййида". Чунки замзам суви бошқа барча сувларнинг саййиди, энг афзали, энг шарафлиси ва энг қадри баланди ҳисобланади.
11. "Шаббўатул 'иёл" (камбағалларни тўйдирувчи) шунингдек, "шабъа" (тўқлик, тўйимлилик). Жоҳилият даврида замзам булоғи шу ном билан ҳам номланарди. Сабаби, у чанқаганни чанқоғини қондирарди, камбағалларнинг қорнини тўйдирарди.
12. "Шаробул аброр" (яхшиларнинг шароби). Сабаби ҳамма яхшилар ва солиҳ кишилар замзам сувидан ичишга ҳарис бўладилар.
13. "Шифау суқмин" (касалликлар шифоси). Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай марҳамат қилдилар: "Замзам ер юзидаги энг яхши сувдир. Унда очиққанлар учун таом, касалликлар учун шифо бордир" (Табароний {11167, 11/98}, Ҳайсамий {3/286}, Ибн Ҳиббон саҳиҳ деганлар). Унда Аллоҳ таолонинг изни билан барча касалликларга даво бордир. Ким шифо ниятида ичса, Аллоҳнинг иродаси билан, албатта, тузалиб кетади.
14. "София" (соф). Замзам барча зарарли нарсалардан пок ва соф бўлган сувдир.
15. "Тоҳира" (пок). Замзам барча айбу нуқсонлардан пок, ичувчи киши учун фойдали сувдир. Бундан ташқари, замзам ҳурмати баландлиги учун ифлос нарсаларга истеъмол қилинмайди.
16. "Тоййиба" (хуш, ширин, мазали). Замзам сувининг бу ном билан номланиши сабаб, ичган киши лаззатланади, уни ҳамма яхши кўради.
17. "Зоҳира" (зоҳир, очиқ-ойдин). Замзам сувининг манфаати доим зоҳир бўлиб, кўриниб туради.
18. "Офият". Замзам суви уни ичган инсон учун офият ва шифодир. Аллоҳ таоло мутахассис табиблар ҳам даволай олмаган қанча-қанча касалликлардан замзам туфайли шифо берган.
19. "Ғиёс" (ёрдам, қутулиш). Чунки у Ҳожар онамиз ва у кишининг фарзанди Исмоил алайҳиссалом учун ёрдам, қаттиқ қийинчиликдан сўнг қутулиш манбаи эди.
20. "Кофия" (кифоя қилувчи). Замзам суви уни ичаётган кишининг барча ҳожатларига кифоя қилувчидир.
21. "Ла тунзофу вала тузамму" (йўқ бўлмайди ва камаймайди). Замзам сувидан қанча кўп ичилмасин камаймайди ҳам, тугаб ҳам қолмайди.
22. "Маъсарату Аббос" (Аббоснинг улуғ мероси). Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳожиларга замзам сувини ичиришдек шарафли вазифани Аббос розияллоҳу анҳу ва унинг оиласи учун ажратиб берадилар. Бу эса Аббос розияллоҳу анҳу ва унинг оиласи учун улуғликда тенгсиз бўлган мерос эди.
23. "Муъниса" (дўст, дилдош). Замзам сувидан ичган мўмин унга ўрганиб, ўзида унга нисбатан доимий майл ҳис қилади ва уни яхши кўриб қолади. Мудом замзам сувидан ичгиси келаверади.
24. "Маймуна" (баракали). Замзам суви ҳар тамонлама баракалидир.
25. "Нофиъа" (фойдали). Замзам суви санаб тугатиб бўлмайдиган манфаатларга эга эканлиги туфайли шундай номланган.
Замзам сувининг фойдалари
Замзам суви ўзининг маънавий фойдаларидан ташқари саломатлик учун кўплаб фойдали хусусиятларга эгадир. Уларнинг баъзиларини қуйида зикр қиламиз:
1. Эрта қаришнинг олдини олади.
2. Жисмнинг ҳимоя тизимини (иммунитет) кучайтиради.
3. Овқат ҳазм қилишга ёрдам беради.
4. Саратонга қарши самарали воситалардан бири ҳисобланади.
5. Жисм учун фойдали бўлган озуқа моддаларини қонга сўрилиш жараёнини кучайтиради.
6. Жисмга куч-қувват бахш этади. Айниқса, ҳожилар ҳаж мавсимида бундай куч-қувват ва энергия манбаига муҳтож бўладилар.
7. Кўплаб касалликлардан тузалишга ёрдам беради. Жумладан, кўриш қобилиятининг пасайиши, қизамиқ, юрак-қон томир касалликлари, қон босими, қон айланиши касалликлари ва бошқа бир қатор хасталиклардан тузалишда самарали ёрдам беради.
8. Шунингдек, замзам суви қандли диабет касалига чалинганлар, буйрак хасталари учун ҳам шифодир. Шу билан бирга суяк ва бўғин касалликлари, ошқозон-ичак касалликлари, ҳазмдаги муаммолар, йўғон ичак муаммолари, қабзият ва яна бир қанча касалликларни даволашда самарали восита ҳисобланади.
Замзам сувини бошқа сувларга аралаштириш ҳақида
Агар замзам сувидан бошқа оддий сувларга аралаштирилса мазкур оддий сув унга қўшилган аралашма миқдорича баракот ва фазилат касб этади. Қанча кўп аралаштирилса, шунчалик баракоти ортади. Камроқ аралаштирилган бўлса ҳам мазкур сув замзам қўшилмаган сувдан афзалроқ ва баракотлироқ бўлади. Зеро, замзам аралаштирилган сувдан ичган кимса замзам сувининг маълум миқдорини ичган ҳисобланади. Шу туфайли, унинг файзидан бонасиб бўлади.
Имом Косоний (раҳимаҳуллоҳ) айтадилар: "Агар бир кимса замзам сувидан иборат бўлган бирор сувни ичмайман деб қасам ичган бўлса ва ўша (замзамдан иборат бўлган) сувга бошқа сувлардан жуда кўп миқдорда қуйилиб, натижада замзам суви ўзига қуйилган кўп миқдордаги сувга аралашиб, бошқа сув унинг устидан ғолиб келса ва шундан сўнг, мазкур сувдан ичса, қасамини бузган ҳисобланади" ("Бадоиъу-с-санои'": 3/63;).
Юқоридаги матнда айтилмоқчи бўлаётган нарса шуки, замзам сувини ичмайман деб қасам ичган киши ўзига жуда кўп оддий сув аралаштирилиши натижасида оддий сувга аралашиб кетган замзам сувидан ичса, қасамига риоя қилмаган ва замзамдан ичиб қўйган ҳисобланар экан. Бу эса оддий сувга аралаштирилган замзам буткул йўқолиб кетмаслигини англатади. Балки, у аралашган сувига баракот киргазади.
Шу маънода, замзам аралаштирилган сувга "замзам" дейилса ҳам у ҳукман замзам мақомида бўлади. Унда замзамнинг баракоти ва фазилати мавжуд бўлади. Оддий сувлардан ортиқ бўлади. Унга ҳар қанча кўп сув қуйилса ҳам барибир, ичида замзам мавжуд бўлади. Аммо фазилатда мусаффо замзамчалик бўлмайди.
Саҳобаи киромлар нафақат замзам, балки Набий алайҳиссалом таҳорат қилган сувлардан ҳам табаррукланганлар. Узоқдан келган кишилар уйларига қайтишда У зотнинг (алайҳиссалом) таҳоратдан қолган сувларини ўзлари билан олиб кетиб, уни кўп миқдордаги сувларга қўшиб кўпайтирганликлари ривоят қилинади.
Бу ҳам бўлса, табаррук нарса бошқа оддий (тоҳир ва пок) нарсага аралаштирилганда, аралаштирилган оддий нарса ҳам баракот ва фазилат касб этишига далолат қилади.
Ривоят қилинишича, Набий алайҳиссалом Макканинг ҳокимига одам юбориб, ундан Мадинага замзам сувидан жўнатишни талаб қилар эканлар. Бундан мақсад, Мадиналиклар ҳам замзамдан юқорида айтилганидек, оддий сувларга аралаштириб, кўпайтириш орқали баҳраманд бўлишлари учун экан.
Абдуллоҳ Камолов
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа