08 Декабр, 2025, 17 Жумадул сони, 1447
08 Декабр, 2025, 17 Жумадул сони, 1447
Ҳар бир инсон табиатида яхши ва ёмон сифатлар мавжуд. Инсон яхши сифатларни асраса, ёмон сифатлар зарарини билиб, улардан холос ва саломат бўлишга ҳаракат қилади. Инсонлардаги ёмон сифатлардан бири туҳматдир. Шарқ халқлари туҳмат қилишни гуноҳ ҳисоблаб, ундан ўзларини йироқ тутишга ҳаракат қилишади.
Туҳмат нима? “Ўзбек тилининг изоҳли луғати” китобида: “ Туҳмат –(арабча, айблаш, айблов). Бировни айблаш ёки қоралаш мақсадида ўйлаб чиқарилган асоссиз даъво, бўҳтон” деган изоҳ берилади.
Бирор кишини айтмаган гапи ёки қилмаган иши учун айблашга туҳмат дейилади. Бир киши Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан: “Ғийбат нима?” деб сўради. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бир киши эшитса хафа бўладиган гаплар билан у ҳақда гапиришинг ғийбат бўлади”, дедилар. У киши яна сўради: “Айтгилган гаплар ўша инсонда бўлса-чи?”. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Агар айтилган нарса ўша одамда бўлса, ғийбат қилган бўласан, бўлмаса эса туҳмат қилган бўласан”, дебжавоб бердилар.
Туҳмат барча ёмонликнинг бошланиши ва жиноят ҳамда зулм унинг ҳосиласидир. Туҳмат инсонларнинг ёмон хулқларидан бўлиб, у ўша инсонга кўп кулфатлар олиб келади. Ҳазрат Алишер Навоий бундай ёзадилар:
Бадғўйки ўз қилғани раҳматдур анга,
Ором халойиқ сори туҳматдур анга,
Ким хўйи ямон бўлса, машаққатдур анга,
Ким хўйи анинг яхши ғаниматдур анга.
Туҳмат қилиш инсонларнинг қалбини яралашдир. Луқмони Ҳаким фарзандларига туҳмат қилишдан сақланиш ҳақида бундай дейдилар: “Эй фарзанд, одамларни турли бўлар-бўлмас туҳмат гаплар билан ранжитма! Болта инсоннинг вужудини яраласа, туҳмат инсоннинг қалбини яралайди”.
Бир одамнинг қилмаган ишини қилди, деб гапириш ўша инсонга зулм қилишдир. Зулм эса оғир гуноҳдир. Зулмдан нафрат, нафратдан душманлик келиб чиқади. Айрим кишилар душманидан ўч олиш учун туҳмат уюштиради. Турли хил уйдирмаларни тўқиб чиқаради. Душманни енгиш учун туҳматни қурол қилиб ишлатади. Чунки туҳмат орқасида бошқалар учун катта фожиа туради. Арзимаган бир гап одамнинг тақдирини ёмон тарафга ўзгартириб юбориши мумкин.
Бирор кимсага нисбатан ёмон гумон қилиш ҳам ноҳақ туҳматга олиб боради. Шу сабабли, аввало бировга ёмон гумон қилишдан тийилиш лозим. Аллоҳ таоло инсонларни бир-бирларидан ёмон гумон қилишдан қайтариб бундай марҳамат қилади: “Эй инсонлар, одамлардан ёмон гумон қилишдан эҳтиёт бўлинглар. Инсон ўзининг баъзи бадгумони билан гуноҳкор бўлур” (Ҳужурот сураси, 12-оят).
Инсонлар бир-бирларидан ёмон гумон қилишдан эҳтиёт бўлишлари лозим. Зеро, бировдан гумон қилиш бошқа гуноҳларга етаклайди.
Баъзилар фойда кўриш учун туҳмат гапни гапиришади. Биров зарар кўрмаслик учун ёки зарарни кетказиш учун туҳмат қилишади. Шу йўл билан фойда кўрмоқчи ёки балодан қутулмоқчи бўлишади. Аслида, туҳматдан фойда кўриш йўқ. Чунки туҳмат ёлғон сўзлардан иборат бўлиб, ёлғон сўзларда фақат хатар бор, нажот йўқ.
Баъзи бир одамлар бошқаларни ўзларига жалб қилиш, ўзларини гапбилармон қилиб кўрсатиш учун туҳмат гапларни гапиришади. Донишмандлар: “Бошқа инсонларга тили билан озор берадиган, туҳмат қилиб яшашдан кўра, тилсиз бўлиб туғилган яхшидир”, деганлар.
Туҳмат инсонларга нисбатан қилинган зулмдир. Инсоннинг инсонга қилган зулмини ўша зулм қилинган одам олдин кечмаса, унинг гуноҳини Аллоҳ таоло ҳам кечирмайди.
Туҳмат инсоннинг барча савоб ишларини кетказади, туҳмат қилган ҳам туҳматни маъқуллаган ёки уни эшитган ҳам гуноҳга шерикдир. Биров туҳмат қилиб гапирса, уни туҳматдан қайтариш ўрнига, унинг гапларини кўтариб чопадиган одамлар ҳам кўплаб топилади. Бировдан эшитган гапни гапиравериш гуноҳни кўпайтиришдир. Туҳмат қилинган одам туҳмат қилинганлигини эшитса, унга сабр қилса, у катта ажрни қўлга киритади.
Инсон туҳматга учрайдиган жойларга боришдан, ўзини туҳматга тушиб қолишдан сақлаши лозим.
Туҳмат жамият кишилари ўртасидаги меҳр-оқибат ришталарини узади. Улар ўртасида ўзаро ҳамжиҳатлик, яхши ишларда ҳамкорлик қилиш фазилатларини йўққа чиқаради. У туфайли жамият кишилари орасида ўзаро ишонч, бир-бирларига меҳр-муҳаббат билан қараш, дўстлик, бирдамлик каби фазилатларга ўрин қолмайди. Туҳмат инсонлардаги душманлик, нафрат, ғийбат, ичи-қоралик, чақимчилик каби салбий хулқларни юзага чиқариб, уларни инсонларда томир отишига сабабчи бўлади. Бу ёмон хулқлар туфайли қанча-қанча инсонларга сабабсиз озорлар етади. Шу сабабли халқимиз: “Ноҳақ, қуруқ туҳматдан асрасин” деб дуо қилади.
Аслида, инсонлар доимо бир-бирларига яхшилик соғиниб яшашлари лозим. Зеро, инсонлар ўртасида инсонгарчиликдан кутилган мақсад ҳам яхшилик қилишдир. Бирор инсонга яхшилик қилиш қўлимиздан келмайдими, унга ёмонлик қилишдан ҳам тийилайлик.
Р. Акбаров,
ЎМИнинг Қашқадарё вилоятдаги вакиллик ходими.
Сиз, азизларни, кўпмиллатли бутун халқимизни 8 декабрь – Ўзбекистон Республикаси Конституцияси куни билан чин қалбимдан самимий муборакбод этиб, барчангизга ўзимнинг чуқур ҳурматим ва эзгу тилакларимни изҳор этаман.
Ушбу қутлуғ айёмда барча ҳуқуқ ва эркинликларимиз, юртимиздаги тинчлик ва барқарорлик, бирлик ва ҳамжиҳатлик, ортга қайтмас демократик ислоҳотларимиз кафолати бўлган Асосий қонунимизнинг ҳаётимиздаги ўрни ва аҳамиятини янада чуқур ҳис этмоқдамиз.
Ҳеч шубҳасиз, халқимиз сиёсий-ҳуқуқий тафаккури ҳамда юксак хоҳиш-иродасининг ифодаси бўлган Конституциямизда муҳрлаб қўйилган қоида ва тамойиллар Янги Ўзбекистонни барпо этишда барчамиз учун беқиёс куч-ғайрат, ишонч ва илҳом манбаи бўлиб хизмат қилмоқда.
Бу ҳақда сўз юритганда, аввало, янада кенг ваколат ва масъулиятга эга бўлган миллий парламентимиз ҳамда илк марта маҳаллий Кенгашлар депутатлари орасидан сайланган раислар бошчилик қилаётган вилоят Кенгашлари, жамият бошқарувида ўрни ва нуфузи тобора ортиб бораётган маҳалла институти фаолияти мисолида халқ давлат ҳокимиятининг бирдан-бир манбаи экани ҳақидаги конституциявий қоиданинг амалий тасдиғини кўрамиз.
Айниқса, янги парламентимиз томонидан жорий йилда судлар фаолияти ҳамда фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари кафолатларини кучайтиришга оид қонунлар ҳамда юртимизда дўстлик, ҳамжиҳатлик муҳитини мустаҳкамлаш, инклюзив жамият, ёшлар, хотин-қизлар масалалари, кам таъминланган инсонлар манфаатларини ҳимоя қилиш, камбағалликни қисқартириш, миллий қадриятларимизни асраб-авайлаш бўйича кўплаб муҳим қарорлар қабул қилинганини таъкидлаш лозим.
Маҳаллий кенгашлар ҳам ўз ҳудудларидаги долзарб ижтимоий муаммоларни ҳал этиш бўйича фаол иш олиб бормоқда. Улар томонидан ўтган даврда 25 мингдан зиёд масала муҳокама қилиниб, тегишли қарорлар қабул қилингани, мансабдор шахсларга 14 мингга яқин депутатлик сўровлари юборилгани ҳам шундан далолат беради.
Вакиллик органларини чинакам халқ минбари, халқ овозига айлантиришга қаратилган ислоҳотларимизнинг давоми сифатида 2026 йилнинг 1 январидан туман ва шаҳарларда ҳам ҳоким ва Кенгаш раислари вазифаларини алоҳида ажратиш бўйича тегишли чора-тадбирларни амалга оширамиз.
Бир сўз билан айтганда, халқ ҳокимиятчилиги, вакиллик демократияси, Конституция ва қонун устуворлиги каби конституциявий принципларга бундан буён ҳам содиқ қолиб, ушбу йўналишдаги ислоҳотларимизни янада қатъий давом эттирамиз.
Ҳурматли дўстлар!
Маълумки, сўнгги йилларда мамлакатимизда инсон қадри, аҳолининг ҳуқуқ ва манфаатларини таъминлаш ҳар қачонгидан ҳам муҳим аҳамият касб этмоқда. “Конституция – инсон қадри, эркинлик, тенглик ва адолат гарови!” деган эзгу ғоя асосида ўтказилаётган бу йилги байрам тадбирлари орқали шу йўлда эришган ютуқларимиз чуқур таҳлил қилиниб, янги ва долзарб вазифалар белгилаб олинмоқда.
Кейинги вақтда барча соҳа ва тармоқларда қўлга киритаётган натижаларимизга шу нуқтаи назардан баҳо берар эканмиз, уларнинг замирида, энг аввало, инсонпарварлик ва халқпарварлик тамойиллари мужассам эканини ва улар ўз самарасини бераётганини алоҳида қайд этиш ўринлидир. Мисолларга мурожаат қиладиган бўлсак, жорий йилда аҳоли жон бошига даромад 3 минг 500 долларни ташкил этгани, мактабгача таълимда қамров 78 фоиз, олий таълимда эса 42 фоизга етгани, одамларимизнинг ўртача умр кўриш даражаси 73,8 ёшдан75,1 ёшга узайгани ва бошқа рақамларни келтириш мумкин.
Конституциямизга асосан давлат зиммасига юклатилган ижтимоий мажбуриятларни бажариш ҳамда юртимизда ижтимоий давлат барпо этиш борасида ҳам улкан ишлар амалга оширилмоқда. Хусусан, 1 миллион нафардан зиёд фуқаро камбағалликдан чиқарилди, камбағаллик даражаси 6,6 фоизга туширилди.
Иқтисодиётни барқарор ривожлантириш, халқимиз учун муносиб турмуш даражасини таъминлаш, мустаҳкам ҳуқуқий тизим ва очиқ жамият барпо этиш йўлидаги кенг кўламли ислоҳотларимиз дунё жамоатчилиги томонидан эътироф этилмоқда.
Масалан, 2025 йилда Барқарор ривожланиш мақсадлари индексида Ўзбекистон 19 поғона юқори кўтарилиб, Шарқий Европа ва Марказий Осиё минтақасида энг жадал ривожланаётган мамлакат сифатида қайд этилди. Глобал инновация индексида юртимиз Марказий ва Жанубий Осиё мамлакатлари бўйича кучли учликдан жой олди. “S&P”, “Fitch” ва “Moodyʼs” каби нуфузли халқаро агентликлар томонидан Ўзбекистоннинг суверен кредит рейтинги оширилди.
Нуфузли халқаро анжуман – ЮНЕСКО Бош конференцияси сўнгги 40 йил давомида биринчи марта Париждан ташқарида, яъни, Самарқандда муваффақиятли ўтказилгани ҳам жаҳон ҳамжамияти томонидан муҳим воқеа сифатида эътироф этилмоқда.
Азиз ва муҳтарам юртдошлар!
Ислоҳотларимиз ҳал қилувчи босқичга кираётган бугунги кунда биз Конституциямизнинг ҳар бир нормасини давлат ва жамият ҳаётида амалий фаолият мезонига айлантиришимиз зарур. Айниқса, ёшларимизга Асосий қонунимизнинг мазмун-моҳиятини чуқур ўргатиш, уларни конституциявий қадриятлар асосида юксак онгли ва ватанпарвар фуқаролар, сиёсий тафаккур ва ҳуқуқий маданият эгалари этиб тарбиялаш олдимизда турган ғоят муҳим вазифадир.
Фақат Конституция ва қонунларимизга чуқур ҳурмат, пухта ҳуқуқий билим ва амалий тажриба асосидагина биз давлат ва жамият бошқарувида фаол иштирок этиб, Ватан ва халқ олдидаги фарзандлик бурчимизни шараф билан адо эта оламиз. Шундагина Бош қомусимизнинг ҳаётбахш кучи, бунёдкорлик салоҳияти амалда янада ёрқин намоён бўлади.
Барчамиз учун миллий мустақиллигимиз, ғурур ва ифтихоримиз тимсоли бўлган Конституциямиз шарафланадиган ушбу қувончли айём муносабати билан сизларни яна бир бор чин дилдан табриклайман.
Сиз, азиз юртдошларимга сиҳат-саломатлик, бахт ва омад, оилаларингизга тинчлик-тотувлик ва фаровонлик тилайман.
Конституциямиз ва барча ютуқларимизнинг ижодкори бўлган мард ва олижаноб халқимиз доимо омон бўлсин!
Шавкат Мирзиёев,
Ўзбекистон Республикаси Президенти
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 