2021-yil 22-sentabr kuni Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasi hamda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi tomonidan musulmon xuquqshunosi, Ustrushana - hozirgi Jizzaxdan yetishib chiqqan buyuk alloma Muhammad ibn Mahmud Ustrushaniyning "Jomi’ ahkom as-sig‘or" (Bola huquqlari kodeksi) asarining o‘zbek tilidagi ilk nashri taqdimoti bo‘lib o‘tdi. Taqdimot Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasi hamda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi tashabbusi bilan tashkil etildi.
Unda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi, Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi, O‘zbekiston Xalqaro islom akademiyasi olimlari, “Fan ziyosi” nashriyoti muharriri hamda Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti, Toshkent davlat yuridik universiteti, Toshkent moliya instituti, O‘zbekiston Xalqaro islom akademiyasi, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti talaba va o‘qituvchilari, OAV xodimlari ishtirok etishdi.
Mazkur asar XIII asrda yaratilgan va bola huquqlari borasidagi jahonda dastlabki mukammal manba hisoblanadi. XIX asrga qadar bu kabi maxsus to‘plam yaratilmagan. G‘arb dunyosida 1804 yilda qabul qilingan Fransuz fuqarolik kodeksida birinchi bor bolalar huquqi masalasi qayd etilgan bo‘lib, undagi jami 2281 moddaning 5 tasi bola huquqlariga tegishlidir. 1908-yilga kelib AQShda "Yuvenal huquq" - bola huquqlari bo‘yicha qonunchilikka asos solingan. Bu esa yurtimiz allomalari G‘arb dunyosidan salkam 600 yil avval o‘z asarlarida bola huquqlarini mustahkamlab qo‘yganini ilmiy asoslaydi.
Ustrushaniy bola huquqlariga oid 1289 ta fatvoni 45 ta ustuvor masalaga bo‘lgan holda tahlil qilgan. Ushbu kitobda bolalarning axloqiy, ijtimoiy, iqtisodiy huquqlariga doir 100 ta dolzarb masala bugungi kunga mos izoh va sharhlar bilan bayon qilingan. Asar sodda va xalqchil, ravon va yuqori ilmiy saviyada yozilgani bilan ajralib turadi. Kitobni tayyorlashga Xalqaro islom akademiyasi, Islom sivilizatsiyasi markazi, Din ishlari bo‘yicha qo‘mita, Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti mutaxassislari, mamlakatimizning yetakchi islomshunos olimlari jalb etildi.
Taqdimot tadbirida so‘zga chiqqanlar Zohidulla Munavvarov – O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi professori, Faxriddin Muhammadiyev – O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi matbuot xizmati rahbari, Muslim Atayev – Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti katta o‘qituvchisi, asar tarjimoni, Muhiddin Narziqulov – “Fan-ziyosi” nashriyoti bosh muharriri, Otabek Muhammadiyev- Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori o‘rinbosarlari asarning muhim ijtimoiy va siyosiy tomonlariga batafsil to‘xtab o‘tishdi.
Ustrushaniy allomaning beqiyos asari so‘nggi yillarda Yangi O‘zbekistonda buyuk allomalarimiz ilmiy merosini o‘rganish va keng targ‘ib etish bo‘yicha amalga oshirilayotgan xalqaro ahamiyatga ega islohotlarning amaliy natijasi, u jamiyatimizda qaror topgan hanafiy mazhabining insonparvarlik, bag‘rikenglikka asoslangan mo‘tadil ta’limotining ahamiyatini yanada mustahkamlashga xizmat qiladi.
Taqdimot mavzuga oid savol va javoblar bilan yakunlandi.







Ислом инсонларни мўътадиллик ва ўрта йўлга даъват этадиган диндир. Унда ҳаддан ошишга ҳам, беэътиборликка ҳам ўрин йўқ. Шунинг учун Аллоҳ таоло Қуръонда: “Динингизда ҳаддан ошманг ва Аллоҳга нисбатан ҳақдан бошқани айтманг” (Нисо сураси, 171-оят)
Бу оят орқали мусулмонларга улкан сабоқ берилган. Динда ҳаддан ошиб, чуқурлашиш ёки ғулув кетиш хатарли иллатдир.
“Ғулув” чуқурлашиш, ҳаддан ошиш маъноларини англатади. Динда ғулув инсоннинг шариатда белгиланган чегарадан чиқиб, бир масалага ҳаддан ортиқ даражада берилиб чуқур кетишини билдиради.
Бундай ҳолат кўпинча яхши ният билан бошланади. Динга кўпроқ амал қилиш, тақводор бўлиш ниятида ўзи билмаган ҳолда чегарадан чиқиш юз беради. Лекин вақт ўтиши билан ният бидъат ва залолатгача олиб бориши мумкин.
Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом ғулувдан қатъий қайтарганлар. Бир ҳадисда шундай дейилади:
“Эй Одамлар, динда ғулувга кетишдан сақланинглар! Сизлардан олдингиларни динда ғулувга кетиш ҳалок қилди” (Ибн Можа, Насоий ва Аҳмад ривояти).
Бошқа ҳадисда эса: “Насоролар Исони мақтаганидек, мени мақтаманглар. Мен ҳақимда фақат: “У Аллоҳнинг бандаси ва элчисидир,” деб айтинглар” (Бухорий ривояти).
Бу ҳадислар шунга далилки, Расулуллоҳ алайҳиссалом муҳаббатда ҳам мўътадил бўлишни буюрганлар.
Ғулувнинг кўринишлари:
Ислом дини мўътадилликдир. Аллоҳ таоло уммати Муҳаммадни шундай васфлаган:
“Ана шундай қилиб, одамлар устидан гувоҳ бўлишингиз ва Расул устингиздан гувоҳ бўлиши учун сизларни ўрта уммат қилдик” (Бақара сураси, 143-оят).
Оятда мусулмонлар ҳар бир ишда, хусусан, динда ҳам ўрта йўлни танлашига чақирилмоқда. Бу йўл – суннат йўлидир.
Ғулув – яхши ният билан бошланса ҳам, ёмон оқибатларга олиб келиши мумкин. Шундай экан исломнинг йўли ибодат ва илмда мўътадилликдир.
Шермуҳаммад Болтаев,
Хоразм вилояти Шайх Қосим бобо
жоме масжиди имом-хатиби