Маълумотларда келтирилишича, масжид Бухоро шаҳридаги Исмоил Сомоний мақбарасидан ҳам қадимийроқдир. Адабиётшунос Н.Маллаев ўз асарида “Қорахонийлар ва Хоразмшоҳлар ҳукмронлиги даврида қурилган бинолардан бирмунча кўпроқ ёдгорликлар сақланиб қолган. Булардан бири Ҳазора қишлоғидаги XI асрда қурилган масжиддир”, деб Деггарон масжидини XI аср обидаси сифатида қайд этган.
Ёдгорлик зардуштийлар даври меъморчилиги услубида қурилган. У ташқи кўриниши жиҳатидан унчалик маҳобатли эмас. Тўрт деворли иморат устида тўққизта гумбаз жойлашган. Қатор устунларга таянадиган тош ёйлар ичкари қисмини кичик хоналарга ажратади.
Масжид квадрат шаклида 17x17 метр ўлчамдаги бинодан иборат бўлиб, пахса ва ғиштдан қурилган. Масжиднинг ички қисмидаги хонақоҳ кубсимон, ўрта қисмида диаметри 1,28 метр келадиган тўртта пишиқ, ғиштин устун бўлиб, улар ораларига катта равоқлар, тепаларига иккитадан кичик равоқлар жойлаштирилган. Масжиднинг марказий гумбази тўртта устуннинг устидан ўн икки бурчакли безак ҳосил қиладиган равоқлар устидан кўтарилган. Хонақоҳнинг шимолий, жанубий ва ғарбий томонларида хушбичим ғиштин шарафлар мавжуд.
Мавлоно Ориф Деггароний мақбараси ёнида бугунги кунда музей ҳам ташкил қилинган. Илгари бу хонақоҳдан намозхона сифатида фойдаланилган бўлса, кейинчалик Деггарон масжиди қайта қурилгач, бу ер Деггарон мажмуасининг реставрация ишлари жараёнида топилган тарихий буюмларни сақлаш мақсадида музейга айлантирилган.
Мавлоно Ориф Деггароний зиёратгоҳига ҳар йили мингга яқин маҳаллий ҳамда Германия, Франция, Туркия, Австралия каби хорижий давлатлардан сайёҳлар ташриф буюрмоқда.
Сирож АСЛОНОВ, ЎзА
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Ҳазрати Муовиянинг даврларида икки одам жанжаллашиб қолди. Жанжал асносида бири бошқасининг тишини уриб синдирди. У синган тишини олиб, Муовия розияллоҳу анҳунинг ҳузурларига борди ва: «Тишнинг қасоси тиш бўлади, шунинг учун қасос олиб беринг», деди.
Ҳазрати Муовия: «Тўғри, сенинг ҳаққинг бор, лекин нима фойда? Сенинг тишинг-ку синиб бўлди. Уникини ҳам синдирайликми? Унинг ўрнига тишингнинг хунини ол, хун эвазига муроса қил», дедилар.
У киши: «Мен айнан ўша тишини синдириб қасос оламан», деди. Муовия розияллоҳу анҳу унга яна қайта тушунтирдилар. Лекин у кўнмади. Ҳазрати Муовия кейин: «Ундоқ бўлса юр, унинг ҳам тишини синдирамиз», дедилар.
Йўлда машҳур саҳоба Абу Дардо розияллоҳу анҳу ўтирган эдилар. У зот шундай дедилар: «Биродар! Қара, сен-ку қасос оляпсан. Лекин бу гапни ҳам эшитиб кет. Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: «Ким бировга азият етказса ва азият етган кимса уни кечириб юборса, Аллоҳ таоло уни афвга энг кўп муҳтож бўладиган кунда (яъни охиратда) афв қилади», деганларини эшитганман».
Боягина ғазабга миниб, хун ҳақи олишга ҳеч рози бўлмай турган одам ушбу ҳадисни эшитгач: «Сиз бу ҳадисни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан эшитганмисиз?» деб сўради. Абу Дардо розияллоҳу анҳу: «Ҳа, эшитганман, менинг мана шу қулоқларим эшитган», дедилар.
«Насиҳатлар гулдастаси» китобидан