Буюк олим Абу Али Ибн Сино илмий меросининг тарихий аҳамияти ҳамон дунё жамоатчилигининг катта эътиборини тортиб келмоқда. Жумладан, Германиянинг етакчи «Deutschlandfunk» («Германия радиоси») радиоси сайти Ибн Сино даҳосига мурожаат қилиб, унинг ҳаёти ва илмий қарашларига бағишланган навбатдаги мақолани эълон қилди, деб хабар бермоқда «Дунё» АА.
Материалда минтақамизда ислом динининг илм-фан ва маданий-маърифий ҳаёт ривожига қўшган ҳиссаси, ушбу даврда етишиб чиққан алломалар, хусусан, Ибн Синога оид маълумотлар баён қилинган.
«Ислом дини тарихи фалсафа, маданият ва илм-фаннинг гуллаб яшнаши билан ажралиб туради. Милодий 8 асрнинг ўрталарида замонавий Марказий Осиёда «олтин давр» бошланган. Кўпинча у “Ислом Ренессанси” деб ҳам аталади. Ушбу даврда етишиб чиққан олим, ёзувчи ва санъат арбоблари жаҳон илм-фани ва маданияти тараққиётига улкан ҳисса қўшган. Улардан бири дунёда Авиценна номи билан машҳур бўлган Абу Али Ҳусайн ибн Абдуллоҳ ибн ал-Ҳасан ибн Али ибн Синодир. У 980 йилда замонавий Ўзбекистон ҳудудидаги Бухоро шаҳрига яқин жойда туғилган. Ибн Сино илм ўрганиш учун ўша даврдаги йирик кутубхоналар имкониятларидан кенг фойдаланган. Ушбу кутубхоналарда у қадимги Рим шифокори Гален, математик Эвклид ва файласуф Арасту асарларини чуқур ўрганган», деб таъкидланади материалда.
Мюнхен Людвиг Максимилиан университетининг антик давр ва араб фалсафаси бўйича профессори Питер Адамсон Ибн Синога қуйидагича таъриф беради: «Ибн Сино Ислом Уйғониш даврида қадимги юнон файласуфи Арастунинг тимсолига айланган. У янги турдаги мутафаккирни ўзида мужассам этган».
Питер Адамсон учун Ибн Сино Ўрта асрларнинг энг нуфузли файласуфларидан биридир. Унинг сўзларига кўра, шунинг учун ҳам буюк алломанинг фикрлари ва сўз бойлиги бугунги кунгача ислом олами фалсафаси ва тасаввуфидан муносиб ўрин олиб келмоқда.
«Ибн Сино болалигиданоқ ғайриоддий қобилиятга эга бўлган. 10 ёшида Қуръонни ёд билган ва кўплаб илмий адабиётлар билан танишган. 16 ёшида тиббиётга қизиққан ва 18 ёшида эса етук табиб бўлиб етишган. Ибн Синонинг ўзи тиббиётни «қийин илм» деб ҳисобламаган, аксинча - у мазкур соҳа сирларини осонликча ўзлаштирган. У шу қадар истеъдодли эдики, тиб санъати унга умрининг охиригача турли ҳукмдорлар шахсий шифокори сифатида фаолият юритиб, мўмай даромад топиш имкониятини берган. Ибн Синонинг дунёга машҳур «Тиб қонунлари» асари 19 асргача тиббий таълимнинг асоси бўлиб хизмат қилган», - деб ёзади Deutschlandfunk.
Маълумот учун, «Deutschlandradio» радиокомпанияси таркибига кирадиган «Deutschlandfunk» миллий радиостанцияси эшиттиришлари 1962 йилдан бери эфирга узатила бошланган.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
1. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким таомини еб бўлгач:
الحمدُ للهِ الذي أطعَمَني هذا الطَّعامَ ورَزَقَنيه من غيرِ حولٍ مِنِّي ولا قوةٍ
“Алҳамду лиллаҳиллазий атъаманий ҳазат тоъама ва розақонийҳи мин ғойри ҳавлин минний ва лаа қувватин” деб айтса, унинг аввалги гуноҳлари мағфират қилинади», дедилар (Имом Термизий, Имом Абу Довуд, Имом Ибн Можа ривояти).
Маъноси: “Бу таомни менинг куч-қувватимсиз менга таомлантириб, у ила мени ризқлантирган Аллоҳга ҳамд бўлсин.
2. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Ким янги кийим кийганда
الحمدُ للهِ الَّذي كساني هذا ورزقنيه من غيرِ حوْلٍ منِّي ولا قوَّةٍ
“Алҳамду лиллаҳиллазий касаний ҳазас савба ва розақонийҳи мин ғойри ҳавлин минний ва лаа қувватин” деса Аллоҳ унинг олдинги гуноҳларини кечиради” (Имом Термизий, Имом Абу Довуд, Имом Ибн Можа ривояти).
Маъноси: Ўзгартирмасдан, қувватимни кетказмасдан менга ризқ берган ва мени кийинтирган Аллоҳга ҳамд бўлсин.
3. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки азонни эшитганида:
أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ رَضِيتُ بِاللهِ رَبًّا وَ بِالْإِسْلَامِ دِينًا وَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ رَسُولًا
“Ашҳаду аллаа илаҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу лаа шарика лаҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан абдуҳу ва Расулуҳу. Розийту биллаҳи Роббан ва бил Ислами дийнан ва би Муҳаммадин соллаллоҳу алайҳи васаллама Расулан” деса гуноҳлари кечирилади”, дедилар (Имом Термизий ривояти).
Маъноси: Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқлигига гувоҳлик бераман. У якка-ю ягонадир, унинг шериги йўқдир. Муҳаммад алайҳиссалом Унинг бандаси ва расули эканига ҳам гувоҳлик бераман. Аллоҳни Роббим, Исломни эса диним, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламни расул деб рози бўлдим.
4. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким ҳар намоздан кейин ўттиз уч марта Аллоҳга тасбеҳ айтса, ўттиз уч марта Аллоҳга ҳамд айтса, ўттиз уч марта “Аллоҳу акбар”, деса ҳаммаси тўқсон тўққиз бўлади, юзтанинг тамом бўлишига:
لا إلهَ إلاَّ اللَّه وحْدهُ لاَ شَرِيكَ لهُ لَهُ المُلْكُ ولَهُ الحمْدُ وَهُو عَلَى كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ
“Лаа илааҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу лаа шарийка лаҳу, лаҳул мулку ва лаҳул ҳамду ва ҳува ъалаа кулли шайин қодийр”ни айтса, унинг гуноҳлари денгиз кўпиклари каби бўлса ҳам, мағфират қилинади», дедилар (Имом Муслим ривояти).
5. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки ўрнига ётаётганида:
لا إله إلا اللهُ وحده لا شريك له له الملكُ وله الحمدُ وهو على كلِّ شيءٍ قديرٌ لاحولَ ولا قوةَ إلا بالله العليِّ العظيمِ سبحان اللهِ والحمدُ لله ولا إله إلا اللهُ واللهُ أكبرُ
“Лаа илаҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу лаа шарийка лаҳу, лаҳул мулку ва лаҳул ҳамду ва ҳува ъалаа кулли шайин қодийр. Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳил ъалиййил ъазийм. Субҳаналлоҳи валҳамдулиллаҳи ва лаа илаҳа иллаллоҳу валлоҳу акбар” деса гуноҳлари денгиз кўпиклари каби бўлса ҳам кечирилади”, дедилар (Ибн Ҳиббон ривояти).
6. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ер юзида кимда-ким:
لا إلهَ إلَّا اللهُ واللهُ أكبرُ ولا حولَ ولا قوَّةَ إلَّا باللهِ
“Лаа илаҳа иллаллоҳу валлоҳу акбар ва лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ” дер экан, унинг барча гуноҳларига каффорат бўлади, гарчи гуноҳлари денгиз кўпигидек кўп бўлса ҳам», дедилар (Имом Термизий ривояти).
7. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким бир кунда юз марта “Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи” деса унинг хатолари ҳатто денгиз кўпикларича бўлса ҳам ўчирилади», дедилар (Имом Бухорий, Имом Муслим, Имом Термизий ривояти).
8. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Кимки:
أسْتَغْفِرُ اللهَ العَظِيمَ الَّذِي لاَ إلَهَ إلاَّ هُوَ الحَيُّ القَيُّومُ وَأتُوبُ إلَيهِ
“Астағфируллоҳал ъазиймиллазий лаа илаҳа илла ҳувал ҳаййул қоййуму ва атуби илайҳ” деса урушдан қочган бўлса ҳам гуноҳлари кечирилади», дедилар (Имом Термизий ривояти).
Даврон НУРМУҲАММАД