22 Июл, 2025, 27 Муҳаррам, 1447
22 Июл, 2025, 27 Муҳаррам, 1447
Жорий йилнинг 22 январь куни Қозоғистон мусулмонлари идорасининг Ҳаж ва умра ишлари бўлими бошлиғи Жандулла Бекжигитов ва “Tawaf Travel” ширкати директори Бектемир Исаков Ўзбекистон мусулмонлари идорасига ташриф буюрди.
Меҳмонларни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раисининг биринчи ўринбосари Ҳомиджон домла Ишматбеков қабул қилди. Учрашувда Дин ишлари бўйича қўмита Зиёрат туризмини ривожлантириш бўлими бошлиғи Ҳамидбек Ҳасанов, Диний идора ҳузуридаги “Muslim tour” МЧЖ директори Жаҳонгир Саломов ҳам қатнашди.
Ҳомиджон домла Ишматбеков меҳмонларни ташрифи билан қутлаб, Ўзбекистон ва Қозоғистон Диний идоралари яқин ҳамкорлик қилиб келаётгани, икки қардош юрт ўз мустақиллигига қадар битта диний идорада фаолият олиб боргани, ҳозирда икки давлат муфтийлари ўзаро ва хорижий анжуманларда тез-тез учрашиб туришини таъкидлади. Шунингдек, Юртимизда зиёрат туризми бўйича қилинаётган ишлар ҳақида маълумот бердилар. Жумладан, Дин ишлари бўйича қўмита ва Диний идорада Зиёрат туризми бўлимлари очилгани, Диний идора ҳузурида “Muslim tour”, Мир Араб Олий мадрасаси ҳузурида “Mir Arab Travel” сайёҳлик фирмалари очилганини қайд этдилар.
Ўзбекистоннинг Қозоғистондаги элчихонаси биринчи котиби Ойдин Маннопова қабул учун ташаккур билдириб, меҳмонларнинг ташриф мақсадини айтиб, Ўзбекистондаги зиёрат туризми салоҳияти ва имкониятларини Қозоғистонга намойиш этиш мақсадида инфо тур ташкил этилгани ҳақида маълумот берди.
Жандулла Бекжигитов икки давлат диний идораси ўртасидаги узоқ йиллик мустаҳкам алоқалар ҳақида сўз юритиб, қозоғистонлик кўплаб уламолар Ўзбекистонда таълим олгани ва бу ерда бир қанча қозоғистонлик валийларнинг қабри борлигини таъкидлади.
Шунингдек, Қозоғистонда зиёрат туризми бўйича олиб борилаётган ишлар ҳақида тўхталиб, қозоғистонлик зиёратчиларни Тошкент, Самарқанд, Бухоро, Хива шаҳарларига ташрифини ташкил этиш таклифини илгари сурди. Бунинг учун “Tawaf Travel” сайёҳлик фирмаси ҳамкорликка тайёрлигини қайд этди.
Шундан сўнг “Tawaf Travel” сайёҳлик фирмаси раҳбари Бектемир Исаков фирма фаолияти ҳақида тўхталиб, ҳаж ва умра зиёрати тўхтаб қоганидан сўнг муфтий Науризбай Таганули ҳазратлари ички туризмни ривожлантириш бўйича топшириқ бергани, бу бўйича зиёрат одобларига доир Уламолар кенгашининг махсус йўриқномаси ишлаб чиқилганини таъкидлади. Шунингдек, Ўзбекистонга саёҳат ташкил этиш учун барча имкониятлар борлиги, пандемиядан сўнг зиёратларни йўлга қўйишни айтиб, икки ширкат ўртасида ҳамкорлик бўйича меморандум имзолашни таклиф этди.
Ҳомиджон домла Ишматбеков зиёрат туризми орқали қардош халқлар ўтган аждодлари тарихи, улар қолдирган мерос билан яқиндан танишиш имкони яратилгани, бунинг учун зиёрат одоблари бўйича тарғиботни кучайтириш ва зиёратчиларга қулай шароит яратиб бериш лозимлигини таъкидлади.
Ҳамидбек Ҳасанов ҳам Ўзбекистонда Зиёрат туризми бўйича қилинаётган ишлар, шароит ва имкониятлар ҳақида тўхталиб ўтди. Шунингдек, “Muslim Tour” МЧЖ раҳбари Жаҳонгир Саломов ширкат ва унинг фаолияти хусусида маълумот берди.
Дин ишлари бўйича қўмита, Ўзбекистон мусулмонлари идораси ва Ўзбекистоннинг Қозоғистондаги элчихонаси ҳамкорлигида ташкил этилган учрашув самимий руҳда ўтди, ўзаро ҳамкорликни мустаҳкамлаш ва зиёрат туризмини ривожлантириш бўйича келишиб олинди. Тадбир якунида меҳмонларга ҳадялар улашилди.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Бугун Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази музейи “Цивилизациялар ва кашфиётлар девори” бўйлаб жойлаштириладиган миниатюраларнинг тайёрланиш жараёни билан танишиш учун олимлар, мутахассислар иштирокида оммавий ахборот воситалари вакилларига пресс тур ташкил этилди.
Иккинчи Ренессанс даври миниатюраларини ўз ичига олган “Цивилизациялар ва кашфиётлар девори” узунлиги қарийб 52 метр, бўйи бир метрли ганчкор безак билан ҳисоблаганда 5 метрни ташкил этади.
Девор бўйлаб жами 10 дан ортиқ миниатюра ўрин олади. Деворий суратнинг ҳажмини ҳисобга олган ҳолда миниатюраларни 50 га яқин рассомлар икки ойдан буён тиним билмай меҳнат қилмоқда.
Санъатшунослик фанлари бўйича фалсафа доктори, рассом Беҳзод Ҳожиметовнинг маълум қилишича, девор учун Ҳирот Бухоро, Самарқанд ва қисман ҳинд миниатюра мактаблари асосида ишланган миниатюралар саралаб олинган.
“50 га яқин миниатюралар орасида Шероз, Исфаҳон, Табриз миниатюра мактаблари услубида ишланганлари ҳам бор эди, аммо ўзимизнинг алломалар, тарихий воқеликлар акс этган расмлар танлаб олинди. Бундан ташқари ов, жанг каби манзаралардан воз кечилди. Сабаби деворий суратлар концепцияси биринчи ўринда цивилизациялар, шахслар ҳамда кашфиётлар мавзуларини ўз ичига олади. Миниатюралар ҳам шу мавзулардан четлаб ўтилмаган ҳолда сараланган. 10 дан ортиқ миниатюра чизиш ишларининг 80 фоизини бажариб бўлдик. Музей деворининг баландлиги 8 метрни ташкил қилиб, унинг 3 метрдан юқори қисмига айнан ушбу миниатюралар девори жойлаштириши кўзда тутилган. Mиниатюралар ҳажмини инобатга оладиган бўлсак, уни Гиннесс рекордлар китобига ҳам киритишимиз мумкин. Композицияларимиз юқори сифатли матога, сифатли бўёқлар билан чизилди ҳамда Италиядан келтирилган тилла суви билан ишлов берилди. Эндиликда устахонада ишланган барча ишларни Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказининг қурилиши якунига етган биносига олиб бориб, махсус елимлар билан деворга жойлаштириш ишлари қолган. Миниатюраларни танлашда экспозицияда жойлаштирилган факсимеллар, экспонатлар ва қўлёзмаларни такрорламасликка эътибор қаратилди. Шунингдек, бош ғоя сифатида кашфиётлар ва цивилизациялар мавзусига эътибор берилди.
Миниатюраларнинг айримлари бизгача тўлиқ етиб келмаган, уларни девор ҳажмига мослаштириб, ўз услубидан чиқмаган ҳолда композицияни тўлиқ тикладик. Шунингдек, ҳар бир миниатюралар орасига ўша даврда ишлатилган нақшлар билан ҳошиялар чизилди. Ушбу нақшларни икки хил – Бухоро ҳамда Ҳирот мактаби услубида чиздик. Нақшлардан айнан биттаси илмий кенгаш аъзолари томонидан танланиб, барча миниатюралар орасига жойлаштирилади” – деди рассом Беҳзод Ҳожиметов.
Қайд этилишича, девордаги миниатюралардан Амир Темурнинг Мовароуннаҳр ҳукмдори деб эълон қилиниши ва унинг илм-фан, маданият ва меъморчилик ривожига қўшган ҳиссасига алоҳида эътибор қаратилади. Бу тарихий жараённи ифодалашда Шарафиддин Али Яздийнинг “Зафарнома” асарининг Лондонда, Британия кутубхонасида сақланаётган нусхасидаги миниатюралардан фойдаланилган. Девор марказида Амир Темурнинг тож кийиш маросими акс этган “Балх қурултойи” миниатюраси жойлаштирган. Асосий эътибор Амир Темурнинг маърифатпарвар ҳукмдор сифатидаги сиймосини кўрсатиб беришга қаратилади. Жумладан, ушбу йирик тасвирий санъат асарида Амир Темур даврида қурилган иморатлар тасвирланади. Шу билан бирга Самарқандда Беҳзод томонидан акс эттирилган Бибихоним масжидининг қурилиш жараёни ҳам алоҳида кўрсатилади. Мирзо Улуғбек ва унинг жаҳон илм-фанига қўшган ҳиссасига ҳам алоҳида эътибор қаратилади. Улуғбекнинг ҳаётлигида чизилган иккита миниатюра – улардан бири Низомий “Хамса”сидан олинган миниатюра, иккинчиси Ас-Суфийнинг “Китаби сиварил-кавакиб ас-сабита” китобидаги Цефей юлдуз туркуми суратидир. Мирзо Улуғбекнинг асл қиёфасини тиклашда бу суратлар катта ўрин тутади. Шу боис рангтасвир асарида ушбу миниатюраларни ҳам акс эттириш назарда тутилади.
Хуросондаги Темурийлар даври Ренессансида Ҳусайн Бойқаро ва Алишер Навоийнинг ҳиссаси алоҳида кўрсатилади. Бунда қадимий миниатюралар орқали Ҳирот манзаралари, Навоий, Ҳусайн Бойқаро, уларнинг даврасида турган Абдураҳмон Жомий, Камолиддин Беҳзод, Хондамир сингари Ҳирот маданий муҳити намояндалари кўрсатиб берилади. Шунингдек, Ҳусайн Бойқаронинг илм ва маданият ҳомийси сифатидаги ролини ҳам кўрсатиб бериш мақсад қилинган. Бунда ҳам турли қўлёзмаларда акс этган ана шундай миниатюралардан фойдаланилади.
Мазкур экспозицияда Бобур ва Бобурийлар меросига ҳам алоҳида эътибор қаратилади. Бобурга бағишланган қисмда унинг тарихий қўлёзмалардаги миниатюраларидан кенг фойдаланилади. Айниқса, Амир Темурнинг Бобур ва ва унинг авлодлари қуршовида яратилган миниатюраси алоҳида ўрин тутади.
Шунингдек, Марказий Осиёда Темурийлардан сўнг давлатни узоқ вақт идора қилган Шайбонийлар ва Аштархонийлар давридаги илм-фан, таълим ва маданий ҳаёт ўша даврда чизилган тарихий суратларда ўз аксини топади.
Ўтказилган тақдимотда бир қатор тарихчи ва санъатшунос олимлар, ишчи гуруҳ аъзолари ҳамда рассомлар иштирок этиб, “Цивилизациялар ва кашфиётлар девори” юзасидан ўз фикр ва мулоҳазаларини билдириб ўтди. Айрим кўзга ташланган камчиликларни тузатиш бўйича таклифлар берилди.
Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази илмий котиби Рустам Жабборов ҳам миниатюралар деворини шакллантиришда рассомлар билан биргаликда фикр алмашиб, ўзининг тавсияларини берган.
“Марказнинг музей экспозицияси ички контентини бойитиш, марказ деворларини ўз даврига хос миниатюра ҳамда суратлар билан безатиш юзасидан қизғин жараён давом этмоқда. Марказнинг кенгайтирилган йиғилишлари муҳокамасида олимлар ва мутахассислар томонидан айнан “Иккинчи Ренессанс даври” бўлимини миниатюралардан иборат композиция билан бойитиш таклифи берилган эди. Иккинчи Ренессанс даври Амир Темур тахтга ўтирган пайтдан бошланишини инобатга оладиган бўлсак, ушбу деворда айнан шу мавзуга мос миниатюра ҳам жойлаштирилади. 1450 йилга оид Шарафиддин Али Яздийнинг «Зафарнома» асаридаги миниатюра бугунги кунда Британия кутубхонасида сақланади. Эндиликда биз ушбу миниатюрани Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази экспозициясида кўришимиз мумкин бўлади. 35 ёшли навқирон Амир Темур беклар, саркардалар, сарой амалдорлари ҳамда устозлари қуршовида тасвирланган сурат қўш саҳифада чизилган. Уни рассомларимиз девор ҳажмига мослаштирган ҳолда яхлит композиция сифатида тиклаган. Ушбу миниатюраларнинг ҳар бирининг асоси мавжуд. Ўйлашимча, Марказга ташриф буюрадиган томошабин "Иккинчи Ренессанс даври" залида айнан ўша пайтдаги муҳитни ҳис қилади. Сабаби айни шу даврда миниатюра санъати тараққий этган. Ўша даврнинг энг буюк рассомларидан Камолиддин Беҳзод, Маҳмуд Музаҳҳиб сингари мусаввирлар ижод қилишган. Девор учун танланган миниатюралар ҳам айнан шу мусаввирлар ҳамда уларнинг шогирдлари томонидан ишланган. Бу миниатюраларда ўша пайтдаги давлатчилик, халқ ҳаёти, ижтимоий ҳимоя, аёллар, ёшлар каби масалалар акс эттирилган”, – дейди Рустам Жабборов.
Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси маркази музейида Иккинчи Ренессанс даври миниатюраларини ўз ичига олган “Цивилизациялар ва кашфиётлар девори” ташриф буюрувчилар кўз ўнгида тарихни жонлантирса, ажабмас.
Ислом цивилизацияси маркази Ахборот хизмати
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 