Islom.uz портали шеърият мулкининг султони Алишер Навоийнинг халқаро миқёсда нишонланаётган 580 йиллигини муносиб қаршилаш мақсадида «Арбаъин» номли танлов эълон қилди.
Танлов икки йўналишда ўтказилади:
Биринчи йўналиш:
— Тўртликни ифодали ўқиб бериш.
— Ҳадисларнинг ўзбекча таржимасини айтиб бериш.
Иккинчи йўналиш:
— Ҳадиснинг арабча матнини ўқиб бериш.
— Тўртликни ифодали ўқиб бериш.
— Ҳадисларнинг ўзбекча таржимасини айтиб бериш
— Ҳадиснинг ровийсини айтиш.
Ҳар икки йўналишда ҳам иштирокчилар билет танлашади. Танлаб олинган билетда келтирилган ҳадис рақамига кўра, (ҳар бир билетда тўртта рақам бўлади ва шу рақамда кўрсатилган ҳадисларни айтиш керак) иштирокчилардан ўша ҳадисни айтиб бериш талаб этилади.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким умматимга дин ишлари борасида қирқта ҳадисни муҳофаза қилиб берса, Аллоҳ уни Қиёмат куни фақиҳ қилиб тирилтиради, Қиёмат куни мен унга шафоатчи ва гувоҳ бўламан» деганлар.
Имом Байҳақий ва бошқалар ривоят қилган.
Мазкур ҳадиси шарифнинг илҳоми, ундаги ваъдага умидворлик билан нафақат муҳаддис ва уламолар, балки кўпчилик мусулмон шоирлар ҳам «Арбаъин»лар ёзганлар. «Арбаъин» сўзи «қирқ» дегани бўлиб, бу асарларда фазилатли амалларга, Ислом ахлоқига доир қирқта қисқа-қисқа ҳадислар шеърий тўртликлар шаклида таржима қилинган. Жумладан, буюк олим Абдурраҳмон Жомий раҳматуллоҳи алайҳ форс тилида, мумтоз шоир Алишер Навоий туркий тилда «Арбаъин» асарларини ёзганлар.
Мумтоз адабиётимизни, хусусан, Алишер Навоийнинг «Арбаъин» асарини чуқурроқ ўрганганимиз сари унинг Қуръон ва суннатдаги ўгитларга, динимиз таълимотлари ва ғоясига асослангани тобора яққол кўрина бошлайди.
Бугун ҳам ана шу мўътабар манбаларни ўрганиш ва улар асосида яшаш долзарблигини йўқотган эмас. Уларсиз тарихимизни, адабиётимизни, хусусан, Навоийнинг улкан меросини тўлиқ тушуниб, англаб бўлмайди. Улуғ бобомиз Алишер Навоийнинг асарлари қанча кўп ўрганилса, шунча оз. Зеро, уларнинг асарлари битмас-туганмас зиё манбаидир.
Алишер Навоий Аллоҳга иймон келтирган, Қуръони Каримдаги ҳар бир оятни муқаддас деб билган, нақшбандия тариқатини қабул қилган шоир ва мутафаккирдир. Унинг ижоди моҳиятини англаб етмоқ учун киши дин тарихини яхши билиши, Қуръони Каримни ўқиб, маъносини англай олиши керак.
Улуғ бобокалонимизнинг меросларини тўла ва тўғри тушуниш ҳамда шундай талқин қилиш, бу олтин меросни ҳақиқий, соф ҳолатда кейинги авлодларга етказиш биз, фарзандларнинг шарафли бурчимиздир. Бундай улкан вазифани шараф билан адо қилиш бахтини ҳозирги илм ва маърифат кишиларига, алалхусус, Алишер Навоийга ўзини авлод деб билган сизу бизлар – барчамизга Аллоҳ таолонинг Ўзи насиб этсин!
azon.uz
Ислом динида мусулмонларни ор-номусини ерга уриш (топташ), уларни камситиш, ҳақорат қилиш ва хўрлаш тақиқланганлиги билан бир қаторда мусулмон бўлмаганларни ҳам ҳақоратлаш ва уларга ҳурматсизлик қилиш тақиқланади.
Мусулмон бўлмаган бошқа бир номусулмонни ҳақоратлаши, унга туҳмат, бўҳтон қилиши ёки ёлғон сўзлаши мумкин. Бироқ Ислом дини ўз эътиқодидагиларни мусулмон бўлмаганларни, ҳатто уларнинг оиласи ва насли, авлодини ҳам ҳақоратлашдан қайтаради.
Ривоят қилинишича, Миср волийси Амр ибн Осс розияллоҳу анҳунинг ўғли бир мусулмон бўлмаган фуқарони ноҳақ жазолайди. Шунда бу адолатсизлик Ҳалифа Умар ибн Ҳаттоб розияллоҳу анҳуга етиб боради ва Умар розияллоҳу анҳу мусулмон бўлмаганни волийнинг ўғли қандай жазолаган бўлса, уни ҳам ҳудди шундай жазолашга буюради ҳамда “Қачондан бери сиз онасидан озод ҳолда дунё келган инсонларни ўзларингизнинг қулингиз қилиб олдингиз?” деб айтади[1].
Қўли ва тили билан мусулмонларга озор бериш ҳамда уларни ҳақоратлаш қай даражада тақиқланган бўлса, бу жиноятларни мусулмон бўлмаганларга нисбатан содир этиш ҳам тақиқланади. Бу ҳақда “Дурр ал-мухтор”да қуйидагилар баён этилади: “Мусулмон бўлмаганларга нисбатан зиён етказишнинг барча турлари тақиқланган ҳамда мусулмонни ғийбат қилиш тақиқлангани сингари мусулмон бўлмаганларни ҳам ғийбат қилиш тақиқланади[2].
Моликий мазҳабининг атоқли фақиҳларидан Имом Шиҳобиддин ал-Қарофий ўзининг “Ал-Фуруқ” номли асарида қуйидагиларни келтириб ўтади:
“Мусулмон бўлмаганларни мусулмонлар билан битимни имзолашлари (келишувга келишлари) улар учун бир қатор ҳақ-хуқуқларининг мустаҳкамланишига сабаб бўлади. Жумладан:
улар бизнинг зиммамизда ҳисобланишади,
улар бизнинг ҳимоямиз ва ғамҳўрлигимиз остида бўладилар,
улар биз каби ҳаёт кечирадилар, шунингдек улар Аллоҳнинг, Унинг Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳамда Ислом динининг ҳимоясида бўладилар.
Бас, ким энди шу чегарани бузса ва мусулмон бўлмаганларга тили ёки қўли билан озор берса Аллоҳнинг, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ва Ислом динининг кафиллигига бепарволик қилган бўлади”[3].
Ибн Обидин ал-Шомий эса мусулмон бўлмаганларнинг қуйидаги ҳақ-ҳуқуқларини келтиради:
“Мусулмон бўлмаганларни мусулмонлар билан келишувга келишлари натижасида улар мусулмонлар эга бўлган ҳақ-ҳуқуқларнинг барчасига мусулмонлар каби тенг эга бўладилар. Ҳатто агар мусулмонни ғийбат қилиш тақиқланган бўлса номусулмонни ҳам ғийбат қилиш тақиқланади. Бироқ уламолар: “Мусулмон бўлмаганларга жабр-зулм қилиш янада улкан гуноҳлардан ҳисобланади[4]”.
Имом Косоний ўзининг “Бадоиус-санои” номли асарида мусулмон ва мусулмон бўлмаганларнинг ҳақ-ҳуқуқлари тенг экани тўғрисида қуйидагиларни айтиб ўтади:
“Мусулмон бўлмаганлар ҳудди мусулмонлар каби бирдек ҳақ-ҳуқуқларга ҳамда бурч ва маъсулиятларга эгадирлар”[5].
Дарҳақиқат, юқоридаги фақиҳ уламоларнинг фикрлари мусулмонларни мусулмон бўлмаганларнинг қадр-қимматини юксак даражада муҳофаза этишларининг ҳамда уларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳурмат қилишларининг яққол исботидир.
Зеро, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзлари доимо мусулмон бўлмаган аҳолига нисбатан яҳши муомалада бўлишга буюрганлар ва бу борада ҳам бизга ўзлари намуна бўлганлар.
Шу сабабдан, мусулмон бўлмаган фуқароларни жабр-зулмлардан, турли ёмонликлардан муҳофаза этишни кафиллигини олиш – Ислом давлатининг вазифаларидан ҳисобланади.
Агар давлат ўзининг мусулмон бўлмаган фуқароларининг ҳавфсизлигини, уларнинг ҳақ-ҳуқуқларини тўғри таъминлай олмаса, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Жабр чеккан, зулм кўрган одамларнинг ҳимоячиси мен бўламан ва қиёмат кунида уларнинг ҳақ-ҳуқуқларини ўзларига қайтариб олиб бераман” деганлар.
Яна Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар:
“Огоҳ бўлинг! Кимда-ким мусулмон бўлмаган аҳолига зулм қилса, унинг ҳақ-ҳуқуқларини камситса, тоқати етмайдиган бирор ишга мажбур қилса ёки унинг руҳсатисиз бирор нарсасини олса жонлар қайта тириладиган кун (қиёмат)да мен унинг ҳимоясида бўламан”[6].
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бу каби айтган сўзлари мусулмонларни доимо мусулмон бўлмаган фуқароларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишларида жавобгарликни, маъсулиятни англаб етишларига ҳизмат қилади.
“The Fatwa on Terrorism and Suicide Bombings” китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси
[1] Ал-Ҳиндий, Канз ал-уммал, 2:455.
[2] Ал-Ҳаскафий, ал-Дурр ал-мухтар, 2:223; Ибн Обидин ал-Шомий, Радд ал-муҳтар.
[3] Ал-Қарофий, ал-Фуруқ, 3:14
[4] Ибн Обидин ал-Шомий, Радд ал-муҳтар, 3:273, 274.
[5] Ал-Косоний, Бадоиус-санои, 7:111.
[6] Абу Довуд, ал-Сунан: Китаб ал-ҳараж ва ал-имара ва ал-фай, 3:170 §3052, Байҳақий, ал-Сунан ал-кубра, 9:205 §18511, Мунзирий, ал-Тарғиб ва ал-тарҳиб, 4:7 §4558, Ал-Ажлуний, Кашф ал-ҳафа, 2:342.