Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
22 Сентябр, 2025   |   30 Рабиъул аввал, 1447

Тошкент шаҳри
Бомдод
04:52
Қуёш
06:10
Пешин
12:21
Аср
16:33
Шом
18:24
Хуфтон
19:37
Bismillah
22 Сентябр, 2025, 30 Рабиъул аввал, 1447

Марям Устурлобия – ислом олимаси

14.01.2021   2682   2 min.
Марям Устурлобия – ислом олимаси

Юлдузлар инсоният ҳаётида ҳар доим муҳим ўрин тутган. Денгизчиларга йўл кўрсатувчи, сайёҳларга харита, мусулмон умматига қиблани аниқловчи воситадир юлдузлар. Астроном ва географлар юлдузлар туркумини ўрганишга ҳаётларини бағишлашади. Милодий X асрда Сурияда яшаган мусулмон олима Марям Устурлобия Ижлия устурлоб ясовчи моҳир усталардан бири эди.

Марямнинг отаси бағдодлик машҳур устага шогирд тушган муҳандис эди. Марям эса отасидан шу соҳанинг сир-асрорларини ўрганди.

Тарихчи Ибн Надимнинг сўзига кўра, Марям отаси туфайли Бағдоднинг устурлоб ясовчи машҳур устаси, астроном Муҳаммад ибн Абдуллоҳ Настулусга шогирд тушган (Dodge, Bayard (1970).

Йиллар ўтиб Марям ушбу касбнинг моҳир устасига айланди. Ҳатто унга “Устурлобия” (устурлоб ясовчи) лақаби берилди ва шу ном билан дунёга танилди. Унинг ишлари ҳамадонийлар сулоласининг амири Сайфуддавла (944–967) томонидан юқори баҳоланди ва шу сабабли Марям ўз фаолиятини саройда давом эттирди (Salim Al-Hassani. “Women᾿s Contribution to Classical Islamic Civilisation)

Ўша даврда соат ҳали кенг оммалашмагани боис олиманинг асосий мақсади вақтни аниқ кўрсатадиган устурлоб ясаш бўлган. Марям неча асрлардан бери қўлланилаётган устурлобга ўзгартиришлар киритиб, уни такомиллаштирди. Натижада у ясаган устурлоб ёрдамида осмон жисмларининг уфқдаги баландлигини ўлчаш имконияти пайдо бўлди.

Устурлоб қандай асбоб?

Устурлобнинг диаметри 15 сантиметрдан бир неча метргача бўлиши мумкин. Ўрта аср астрономлари уни чўнтак соатидек ёнларида олиб юришган. Устурлоб – жойнинг географик координаталарини, вақт, юлдузларнинг чиқиш ва ботиш пайтларини аниқлашда, шунингдек, амалий астрономиянинг бошқа масалаларини ҳал қилишда ишлатиладиган асбоб. У даражаларга бўлинган доира, чизғич ва визирловчи диоптрдан иборат.

Устурлоб ҳақида араб ва лотин тилларида юзлаб асарлар ёзилган. Рассомлар уни асарларида акс эттиришди, шоирлар шеърлар битишди. Устурлоб шоҳларга, султонларга ва юқори амалдорларга хос совға сифатида тортиқ қилинган. У бир вақтда ҳам соат, ҳам масофа ўлчагич, навигатор, ҳисоблаш машинаси ҳамда координат ва тригонометрик амаллар учун маълумотнома вазифасини бажарган. Устурлобдан минг йил давомида олимлар, сайёҳлар, савдогарлар, астрологлар, устоз ва талабалар унумли фойдаланишди.

Устурлоб ёрдамида намоз вақтлари қайд этилди, йил ҳисоблари юритилди. Рамазон ойи ва қибла йўналиши аниқланди. Шубҳасиз, уни тайёрлаш ҳам шарафли касблардан бири бўлди.

Марям Устурлобия Ислом уммати учун зарур ишга қўл урган олималардан ҳисобланиб, унинг номи ҳанузгача тарих саҳифаларида юлдуздек порлаб турибди. Жумладан, 1990 йили Генри Ҳолт томонидан аниқланган астероидга “7060 Ижлия” номи берилди.

Манбалар асосида Мунира НИЁЗАЛИЕВА тайёрлади

“Мўминалар” журналининг 2020 йил, 5-сонидан

Мақолалар
Бошқа мақолалар
Янгиликлар

Диний-маърифий соҳа вакиллари Иордания Ҳошимийлар Подшоҳлигида

20.09.2025   15403   3 min.

Мамлакатимизнинг бир гуруҳ диний-маърифий соҳа вакилларидан иборат делегация Иордания Ҳошимийлар Подшоҳлигида амалий ташриф билан бўлиб турибди.

Делегация таркибида Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари Муҳаммадолим Муҳаммадсиддиқов, Таълим ва илмий-тадқиқот бўлими ходими Муҳаммадамин Насриев, Дин ишлари бўйича қўмита раисининг биринчи ўринбосари Давронбек Махсудов, Ўзбекистон халқаро исломшунослик академияси Ўқув ишлари бўйича проректор Зокиржон Рўзиев ва бир нечта соҳа мутахассислари бор.

 

 

Дастлаб Иордания Ҳошимийлар Подшоҳлиги Вақф, ислом ишлари ва муқаддас қадамжолар вазири ўринбосари Абдуллоҳ Аъқийл ҳамда Подшоҳ Абдуллоҳ II номидаги Имомлар тайёрлаш ва малакасини ошириш маркази вакили Исмоил Ҳаббат билан мулоқот ўтказилди. Самимий мулоқотда томонлар ўртасида соҳа мутахассисларини тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш, илмий тадқиқот ҳамда ўқув-услубий, шунингдек, экстремизм ҳамда радикализмнинг олдини олиш йўналишида амалий ҳамкорликни йўлга қўйиш муҳокама қилинди. Шунингдек, Иордания олий таълим муассасаларида таҳсил олаётган ўзбекистонлик талабалар учун стипендия, грант ажратиш ва ётоқхона билан таъминлаш масалалари ҳақида сўз юритилди. Суҳбат давомида икки томонлама ҳамкорлик алоқаларини ривожлантириш юзасидан эришилган келишувларни амалга ошириш бўйича чора-тадбирлар ишчи режасини тасдиқлаш кераклиги таъкидланди.

Ташриф давомида Иордания халқаро ислом фанлари университети ректори Жаъфар ал-Фанатсеҳ билан учрашув бўлиб ўтди. Учрашувда Икки мамлакат олий диний таълим муассасаларида ҳамкорлик қилиш мумкин бўлган таълим йўналишлари ва магистратура мутахассисликларини аниқлаш, ўқув дастурларини ўрганиш ва бир-бирига мувофиқлаштириш ҳақида сўз юритилди. Педагоглар, илмий тадқиқотчилар ва мутахассисларни ўзаро жалб қилиш, малака ошириш ва стажировка, маҳорат дарсларини йўлга қўйиш, ҳамкорликда илмий тадқиқот ишларини амалга оширишга келишиб олинди. Суҳбатда Иордания халқаро ислом фанлари университети, Ўзбекистон халқаро исломшунослик академияси, Тошкент ислом институти ўртасида Англашув меморандумларини имзолаш масаласи бўйича сўз юритилди.

Иордания халқаро ислом фанлари университетида таҳсил олаётган ўзбекистонлик талаба-ёшлар билан ҳам учрашув ташкил этилди. Тадбирда “Ўзбекистон Республикасида фуқароларнинг виждон эркинлигини таъминлаш ва диний соҳадаги давлат сиёсати консепцияси”, “Ўзбекистон – бағрикенг диёр” мавзуларида фикр алмашилди. Мамлакатнинг мавжуд қонунлари ва университет ички тартиб қоидаларига риоя этиш тушунтирилди, Иорданияда юртимиз алломалари илмий мероси ва туризм салоҳияти тарғиботини амалга ошириш тавсия қилинди.

Делегация аъзолари мазкур университетнинг Шариат ва қонун факультети декани, профессор Шайх Салоҳ Абулҳож ва ҳанафий мазҳаби мутахассислари билан учрашдилар. Мулоқот чоғида Шайх Салоҳ Абулҳож юртимиз вакилларини Иорданияда кўриб турганидан мамнунлигини билдирди. Учрашувда Самарқанд шаҳрида ўтказилиши режалаштирилган UNESCO Бош конференцияси 43-сессиясининг мазмун-моҳияти ҳақида маълумот берилди.

Бундан ташқари, вакилларимиз томонидан Ўзбекистоннинг ислом цивилизациясида тутган ўрни, буюк алломаларни етиштириб чиқарган юрт экани, ўзбек халқининг бағрикенг ва меҳмондўстлиги Иорданиялик профессор-ўқитувчиларга таништирилди.

Манба: https://www.iiau.uz

Диний-маърифий соҳа вакиллари Иордания Ҳошимийлар Подшоҳлигида Диний-маърифий соҳа вакиллари Иордания Ҳошимийлар Подшоҳлигида Диний-маърифий соҳа вакиллари Иордания Ҳошимийлар Подшоҳлигида Диний-маърифий соҳа вакиллари Иордания Ҳошимийлар Подшоҳлигида Диний-маърифий соҳа вакиллари Иордания Ҳошимийлар Подшоҳлигида