Саҳобалар ҳаёти

Хузайма ибн Собит Ямон Содиқ ибн Зайд ибн Ҳорун ибн Амр ибн Каъб. Авс қабиласига мансуб. Унинг отаси Собит ибн Зайд бўлиб, у ҳам Исломни қабул қилган ва саҳобалардан бири сифатида эътироф этилган. Ҳузайма Маккада туғилган ва Исломнинг илк даври мусулмон бўлган.

Хузайма розияллоҳу анҳу Бадр, Уҳуд, Хандақ жанглари ва Макка фатҳида иштирок этган.

Икки ишончли тўпламда келтирилишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Хузайма розияллоҳу анҳуга мадиналик мунофиқлар ҳақида маълумот берганлар. Бу унинг Пайғамбар алайҳиссаломга яқинлиги ва ишончлилигини кўрсатади. Хузайма розияллоҳу анҳунинг мунофиқларни номма-ном билиши ҳақида ривоятлар бор.

Халифа Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу даврида (634-644) Хузайма ибн Собит Форс ва Шомга қилинган юришларда иштирок этган. Ироқнинг Мадоин шаҳрига волий (ҳоким) этиб тайинланган ва адолатли ва садоқатли раҳбар сифатида танилган. Ибн Саъднинг “Табақот ал-кубро” асарида у зотни бошқаруви ва одамлар билан муомаласидаги адолати ҳақида маълумотлар келтирилган.

Унинг фазилатларидан яна бири Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳу даврида Мусҳафи шарифни жамлаш жараёнида намоён бўлди: Хузайма ибн Собитнинг лақаби “Зушшаҳодатайн” (икки гувоҳлик соҳиби) бўлган. Унга бу лақабни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам берганлар. Бунинг сабаби ва мусулмонлар учун улкан ҳикмати мавжуд. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бозорга чиқиб, бир аъробийдан от сотиб олдилар. Савдо чоғида келишилган маблағ ёнларида йўқлиги учун у билан келишиб, отни бир жойга боғлаб, маблағни олиб келиш учун уйларига кетдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам кетаётганларида эдилар, аъробийнинг олдига бир одам келиб, отни сотасанми, деб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан кўпроқ (ақча – маблағ) беришини айтди. Аъробий эса Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламга: Отни сотиб оласанми, ё бошқасига сотаверайми?”, деб айтди. Ваҳоланки, савдо пишиб бўлган эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ортларига қайтдилар ва: “Ахир отни сендан сотиб олмаганмидим?!” дедилар.                

Аъробий эса: “Аллоҳга қасамки, отни сенга сотмаганман”, деди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам эса: “Йўқ, мен отингни сотиб олганман”, дедилар. Аъробий энди ғирромликка ўтди. “Гувоҳинг борми?” деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам савдо қилганларида биронта гувоҳ йўқ эди. Шу жойда Хузайма ибн Собит розияллоҳу анҳу аъробийнинг гапини эшитиб қолди.  “Мен сенинг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам билан келишиб, савдо қилганингга шоҳидман”, деди . Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам эса Хузайма ибн Собит розияллоҳу анҳунинг олдига келиб, “Нима учун гувоҳлик беряпсан?”, дедилар. У киши эса: “Ё Расулуллоҳ! Сиз келтирган шунча нарсани тасдиқламану, шу арзимаган нарсага сизни инкор қилайми”, деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Хузайма розияллоҳу анҳунинг ижтиҳодидан шодландилар. Жуда ҳам хурсанд бўлдилар ва: “Кимга Хузайма гувоҳлик берса, унинг гувоҳлиги етарли бўлади”, дедилар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг юқоридаги сўзлари билан Хузайманинг бир ўзининг гувоҳлиги икки киши учун кифоя қиладиган бўлди. Ўша вақтдан бошлаб, бу кишининг кунялари “Зушшаҳодатайн” бўлди.    

Хузайма ибн Собит 657 йили Наҳравон жангида шаҳид бўлган. Бу жанг халифа Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳу ва хаворижлар ўртасида бўлиб ўтган. Ибн Асирнинг “Ал-Комил фи-т-тарих” (3/256) ва Табарийнинг “Тарих ат-Табарий” (5/123) асарида Хузайма розияллоҳу анҳунинг бу жангда Али ибн Толиб розияллоҳу анҳу томонида туриб жанг қилгани айтилган.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга чексиз салавоту саломларимиз бўлсин! Аллоҳ таоло барчаларимизга саҳобаларнинг иймон, ихлос, эътиқод ва тақволаридан ўрнак олишимизни насиб этсин!

Манбалар асосида
Илёсхон АҲМЕДОВ
 тайёрлади.