Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
22 Июл, 2025   |   27 Муҳаррам, 1447

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:31
Қуёш
05:09
Пешин
12:35
Аср
17:37
Шом
19:54
Хуфтон
21:24
Bismillah
22 Июл, 2025, 27 Муҳаррам, 1447

Тежамкор киши асло фақир бўлмайди

11.07.2024   3421   5 min.
Тежамкор киши асло фақир бўлмайди

Исроф сўзи луғатда “чегарадан чиқиш” ва “бир нарсани қасддан унутиш” маъноларини англатади. Истилоҳда эса моддий ва маънавий маънода ишлатилса-да, кўпроқ моддий сарф харажатларда ўз ифодасини топади. Қуръони каримда “исроф” сўзидан ташқари шу сўз маъносидаги “табзир” сўзининг турланишлари ҳам келган. Масалан: “Қариндошга ҳаққини бер! Мискинга ва кўчада қолганга ҳам. “Табзир” (исрофгарчилик)ка мутлақо йўл қўйма. Албатта, табзирчилар (исрофчилар) шайтонларнинг биродарлари бўлганлар. Шайтон эса, Роббига ўта ношукр бўлгандир” (Исро 26 ва 27-оятлар). “Табзир”нинг исрофдан фарқи шундаки, исроф шариатда буюрилган нафақаларда ҳаддан ошиш бўлса, “табзир” кераксиз ўринда сарф қилишдир. 

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қиладилар: “Енглар, ичинглар, кийинглар ва садақа қилинглар. Исроф ва мутакаббирлик бўлмаса бас” (Абу Довуд ва Насоий ривояти).

“Исроф” деганда кераксиз нарсаларга беҳуда пул сарф этиш, фойдасиз сарф-харажатлар ва ҳаракатлар тушунилади. Инсон табиатан  исрофгарчиликка мойил бўлиб, ҳар қадамда молини беҳуда сарфлайди. Меҳнат ва машаққатлар эвазига йиллар давомида йиққан молини манманлик ва ном чиқариш учун қилинадиган дабдабали маросим ва тўйлар учун бир кунда совуриб юборади. Аллоҳ Таоло исрофгарчиликдан қайтариб, Унга ёқмайдиган амаллардан эканини баён қилиб, марҳамат қилади: “...Еб-ичинглар ва исроф қилманглар. Чунки У Зот исроф қилувчиларни севмас” (Аъроф сураси, 31-оят).

 Исрофнинг катта-кичиги йўқ. Ном чиқариш, обрў қозониш, бошқалардан устун ёки пулдор эканини кўрсатиш, зиёфат ва маросимларни бошқаларларникидан бир неча баробар дабдабали, серчиқим қилиш ҳам исрофнинг кўринишларидандир. Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадисларида ҳам, жумладан бундай дейилган: “Аллоҳнинг нозу неъматларидан хоҳлаганча еч-ичинглар, хайру эҳсон қилинглар, кийиниб ясанинглар, лекин исрофгарчилик ва манманликка йўл қўйманглар!”

Ҳамма ишда меъёр бўлиши керак. Менга бойлик бериб қўйилибди  дея, уни ҳар томонга сочиш, айниқса буюрилмаган ишларга сарфлаш, савоб ўрнига гуноҳ эшикларини очиб юборади. Унинг ўрнига атрофидаги бир ночор оилани кам-кўстини қилиш, ўқиш ҳаққини (контракт) тўлай олмаётган талабага кўмак бериш, уйланиш учун маблағ топа олмай,  юрган ёшларни тўйларига кўмак қилиш, қарзини тўлай олмаётган бир муҳтожни қўллаб юбориш савоблироқ амал эмасми?

 Исрофгарчиликнинг охири надомат билан тугайди. Чунки, шамини кундузи ёққан одамнинг туни қоронғу бўлади. Пули, моли ва бошқа неъматларини хор қилган киши оқибат ўзи ҳам хор бўлади.

Бир донишманд айганидай: “Саховатли бўл, аммо исроф қилма, тежамкор бўл, аммо бахил бўлма”. Исроф сахийлик эмас, тежамкорлик эса бахиллик эмас. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Тежамкор киши асло фақир бўлмайди”, деб бежиз айтмадилар.

 Имом Аъзам роҳматуллоҳи алайҳнинг ғоят ибратли ҳикматларида: “Яхшилик ва эҳсонда исроф бўлмаганидек, исрофда ҳам ҳеч қандай яхшилик йўқдир”, дейилган.

 Юқоридаги ғоят ибратли ва ҳикматли сўзлар, ҳар қадамларида исрофга йўл қўйиб, оқибатда эса ҳаётдаги шикоятлари оламни олаётган айрим кишиларга кор қилса ажаб эмас.

 Лекин минг афсуски, бугунги кунга келиб, аксарият ҳолатларда исрофдан сақланиш ўрнига, исрофгарга айланиб қолаётганимизни сезмай қоляпмиз. Тўй, тантаналар ва бошқа маросимлардаги исрофгарчиликлар ҳақида гапирмаса ҳам бўлади. Ейишга яроқли қанча неъматлар исроф қилинмоқда. Тўй ва эҳсон маросимлари савобли иш, лекин тўй маросимларини меъёрида, ортиқча дабдабага ва исрофгарчиликка йўл қўймаган ҳолда, ҳукуматимиз қарорлари ва Ўзбекистон Мусулмонлари Идорасининг фатвосига амал қилган ҳолда иш тутишимиз барчамизга лозимдир. Кераксиз ўнлаб кийим-кечаклар, пойябзаллар ва ўнлаб никоҳ маросими автомобилларига миллионларни сарфлаш ўрнига, ёш келин-куёвларни келажак ҳаётида асқотадиган бошпана ва зарур маиший буюмларга сарфланса, айни савобли иш қилинган бўлур эди. 

Ҳаётимиз учун энг зарур бўлган сувни исрофи ҳаммасидан ошиб тушади. Бугунги кунда дунё аҳолисининг олтидан бири ичимлик сувига муҳтож бўлиб турганда, қиш кунлари жумраклардан уни оқизиб қўямиз. “Нега бундай?”- десангиз, “Совуқда музлаб қолади”- деб баҳона топамиз ва шу каби баҳоналаримиз бисёр. Ахир ҳамма нарсанинг ҳам уволи бор. Халқимиз бежизга “Нимани хор қилсанг, ўшанга зор бўласан”, деб айтмаган. Энг ачинарлиси, одамларимиз ҳатто исрофгарликлари билан мақтанадиган бўлиб қолмоқда. Бу эса болаларимизга салбий таъсир кўрсатади. Болаларимиз катталардан ибрат олиб, неъматни қадрига етмайдиган, ота-оналари меҳнат билан топган моддий бойликларни авайлаб-асрамайдиган бўлиб улғайишлари мумкин.

 Исроф деганда фақат маблағ, бойлик, молни совуриш тушунилмайди. Қимматли вақтни беҳуда кетказиш, фойдали ишларга сарфламаслик катта исрофдир. Куч-қувват ва салоҳиятни эл-юртга ёки ўзига фойда келтирмайдиган нарсаларга йўллаш ҳам исрофдир. Соғлиқни қадрига етмай, тинкани қуритадиган ёки саломатликка хавф соладиган ишларга муккадан кетиш ҳам исрофдир. Сўз қадрига етмай, ҳар қадамда, ҳар соҳада беҳуда сўз қотиш ҳам исрофдир. Исрофгарлик  энг оғир гуноҳлардан эканлигини ҳис этайлик. Ҳамма ишда тежамкор ва тадбирли бўлайлик. Мусулмони комил исрофгар бўлмайди, исрофгар мусулмони комил ҳам бўла олмайди. 

Маъруфхон Алоходжаев,

Наманган шаҳри “Абдулқодир қори” жоме

масжиди имом-хатиби

МАҚОЛА
Бошқа мақолалар

Ўзбекистон Президентининг маданият ва маърифатга қаратган эътибори барча мусулмон мамлакатлари учун намуна – Бутунжаҳон Ислом уюшмаси раҳбари

16.07.2025   11578   5 min.
Ўзбекистон Президентининг маданият ва маърифатга қаратган эътибори барча мусулмон мамлакатлари учун намуна – Бутунжаҳон Ислом уюшмаси раҳбари

Саудия Арабистонининг Макка шаҳрида Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази раҳбари Фирдавс Абдухолиқов ҳамда Бутунжаҳон Ислом уюшмаси Бош котиби Шайх Муҳаммад бин Абдулкарим ал-Исса  иштирокида учрашув бўлиб ўтди. Ушбу учрашув ва ташриф Бутунжаҳон Ислом уюшмаси таклифига биноан амалга оширилди. Унда Ўзбекистоннинг Саудия Арабистонидаги фавқулодда ва мухтор элчиси Нодир Турғунов ҳам қатнашди.

Дўстона ва самимий руҳда ўтган учрашувда Марказ раҳбари Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан юртимизда бунёд этилаётган Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази ҳақида жумладан, Марказ доирасида амалга оширилаётган тадбирлар, барча илмий ва ташкилий ишлар ҳақида маълумот берди.

– Ўзбекистон Ислом илми, фиқҳ ва ҳадис соҳасида юксак меросга эга. Бу заминда машҳур уламолар, буюк фақиҳлар, муҳаддислар, мутафаккирлар ва санъатшунослар етишиб чиққан, – деди Ислом уюшмаси бош котиби. – Ушбу мероснинг Ислом оламидаги аҳамияти ва долзарблигини кўрсатишда Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази муҳим ўрин тутади. Бу юртнинг таниқли ва машҳур алломалари туфайли Ислом цивилизациясининг асл моҳияти хусусан, инсонпарварлик ва бағрикенглик қадриятлари бугунги кунга қадар сақланиб қолган. Мазкур мегалойиҳа бу бой меросни жаҳон ҳамжамиятига танитишда асосий аҳамиятга эга. Биз Бутунжаҳон Ислом уюшмаси номидан ушбу саъй-ҳаракатларни тўлиқ қўллаб-қувватлаймиз. Ўзбекистон Президентининг маданият ва маърифатга қаратган эътибори барча мусулмон мамлакатлар учун намуна бўлади. Марказ билан ҳамкорлик қилишдан бениҳоят мамнунмиз! – дея таъкидлади Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса.

Учрашув давомида Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса Ўзбекистонда олиб борилаётган ислоҳотлар хусусан, Ислом цивилизацияси марказининг барча тадбирлари, режалаштирилган турли анжуманларга қизиқиш билдириб, бу борада олиб борилаётган ишларни юксак баҳолади ва мамнуният билан эътироф этди. Ислом цивилизацияси марказининг очилиш маросими  қанчалик аҳамиятли эканлигига эса алоҳида тўхталди. Шу ўринда Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида сўзлаган нутқидан қуйидаги иқтибосларни келтирди: “Биз бутун жаҳон жамоатчилигига ислом динининг асл инсонпарварлик моҳиятини етказишни энг муҳим вазифа, деб ҳисоблаймиз. Биз муқаддас динимизни азалий қадриятларимиз мужассамининг ифодаси сифатида беҳад қадрлаймиз. Ислом дини бизни эзгулик ва тинчликка, асл инсоний фазилатларни асраб-авайлашга даъват этади. Ислом цивилизацияси марказининг фаолияти ҳам шу мақсадга хизмат қилади”. Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса Ўзбекистон Президенти томонидан БМТ минбаридан туриб илгари сурилган мазкур улкан ташаббус Бутунжаҳон Ислом уюшмаси номидан қўллаб-қувватлашини таъкидлаб ўтди.

Ислом цивилизацияси маркази раҳбари Ўзбекистон Президенти ташаббуси билан Марказ таркибида Араб-ислом хаттотлик мактабини очиш йўлга қўйилганини маълум қилди. Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса ушбу лойиҳани тўла-тўкис қўллаб-қувватлади:

– Янги Ўзбекистон лойиҳаси бўлмиш бу хаттотлик мактаби орқали Қуръони каримнинг ҳар бир сурасини махсус араб хатида, безаклар билан бойитилган тарзда қўлда кўчириш мақсадга мувофиқ, – дея таклиф қилди Бош котиб, – Ўзбекистондаги бўлажак Араб-ислом хаттотлик мактаби фаолиятини йўлга қўйишда, шунингдек, жаҳон миқёсида машҳур бўлган катта тажрибага эга хаттотларни ушбу марказга жалб этиш, хаттотларнинг иш фаолияти самарали бўлиши учун уларни рағбатлантириш ва умуман мактаб фаолиятини ривожлантиришда астойдил ҳамкорлик қилишга   тайёрмиз.

Делегация аъзолари Макка шаҳрида жойлашган Ҳиро маданият даҳаси, Ваҳий музейи, “Бурж ас-саъа” минорасида жойлашган шу номдаги музей, Каъба кисваси учун қирол Абдулазиз мажмуаси ва Мадина шаҳридаги “Бўстон” музейи, Пайғамбаримиз (с.а.в) сийратлари  ва Ислом цивилизацияси музейи, Жидда шаҳридаги Ислом санъати музейи ва кутубхонасига ташриф буюрди ва ҳамкорлик бўйича музокаралар олиб борди.

Бундан ташқари, Ислом цивилизацияси маркази делегацияси аъзолари музей ва кутубхоналарга қилган ташрифлари жараёнида Пайғамбаримизнинг фаолият ва турмуш тарзларини ифодаловчи видеолавҳалар Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказига тақдим этилиши масаласини ҳам кўриб чиқишди. 

Шунингдек, учрашувда Ўзбекистон Президенти ташаббуси билан Самарқандда янгидан бунёд этилаётган Имом Бухорий мажмуаси зиёратчилари учун қулай шарт-шароитлар яратиш масаласида ҳам фикр алмашилди. Бу борада Саудия Арабистони тажрибасидан фойдаланиш мақсадида Бутунжаҳон Ислом уюшмаси Тадбирлар ва конференциялар бўлими бошлиғи Шокир Салоҳ ал-Адваний билан мулоқот ўтказилди. Мулоқот давомида Ислом уюшмаси вакили бу  масалада Саудия Арабистонининг етакчи ташкилотларидан бири “Илм” компанияси кўмак беришини билдирди. Кейинги муҳокамалар видеоконференция шаклида давом эттирилишига келишиб олинди. 

Ислом цивилизацияси маркази