وَإِن كُنتُمۡ فِي رَيۡبٖ مِّمَّا نَزَّلۡنَا عَلَىٰ عَبۡدِنَا فَأۡتُواْ بِسُورَةٖ مِّن مِّثۡلِهِۦ وَٱدۡعُواْ شُهَدَآءَكُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ٢٣
Ўша пайтда араблар ниҳоятда сўзга уста, шоиртабиат, зукко ва балоғат билан сўзловчи бўлишган. Шу боис Муҳаммад алайҳиссалом Макка мушрикларига Қуръон оятларини тиловат қилганларида улар "Муҳаммад ҳам бир шоир-да, буларни ўзи ёзган бўлса керак" дея унинг илоҳий ваҳий эканига ишонишмаган. Шунинг учун Парвардигор айтяптики, Қуръони каримнинг Аллоҳ таоло тарафидан туширилганига шак-шубҳа қилсангиз, унинг баробарида эмас, балки кичик бир сурасига ўхшаш нарсани келтиринглар-чи! Агар бандамиз ва элчимиз Муҳаммадга (алайҳиссалом) туширган Китоб, яъни Қуръони карим хусусида шубҳа-гумонларга бориб, уни Пайғамбарнинг ўзи ёзган деб ўйлаётган бўлсангизлар, ўзларингиз ҳам унинг биргина сурасига ўхшаган нарсани ёзинглар-чи! Ёки ростгўйлик даъвосида бўлсангиз ва Аллоҳдан бошқа гувоҳларингиз бўлса, уларни ҳам гувоҳликка чақиринглар-чи!
فَإِن لَّمۡ تَفۡعَلُواْ وَلَن تَفۡعَلُواْ فَٱتَّقُواْ ٱلنَّارَ ٱلَّتِي وَقُودُهَا ٱلنَّاسُ وَٱلۡحِجَارَةُۖ أُعِدَّتۡ لِلۡكَٰفِرِينَ٢٤
Агар Қуръон сураларига ўхшаш бир сура келтира олмасангизлар (келтира олмайсизлар ҳам!), аниқ билингки, бу Аллоҳнинг Китобидир. Аллоҳнинг азобидан нажот топиш учун Унга шаккоклик қилманглар. Акс ҳолда Аллоҳга ва Унинг Китобига куфр келтирган кимсалар учун ҳозирлаб қўйилган, ёқилғиси одамлар ва тошлардан бўлган дўзах азобига гирифтор бўласизлар. Қуръони карим оятлари илоҳий калом бўлгани учун унда инсонлар ҳар қанча тиришса ҳам уддалай олмайдиган фикрлар мусаффолигини, оятлар мусиқавий оҳангини, Қуръон тили фасоҳатли, маънога бой, ташбеҳларга тўлалигини, ундаги нутқ таъсирчанлигини кўрамиз. Бундай фасоҳатли сўз тизими араб оламида Исломгача ҳам, Исломдан кейин ҳам бўлмаган эди. Қуръон фасоҳати, унинг инсон ақли ва тафаккурини ожиз қолдириши, Аллоҳнинг каломидаги жуда кўп фикр ва кашфиётларнинг ҳозирги асримизга келиб илм-фан кишилари томонидан кашф этилиши ҳам у махлуқ сўзи эмаслигини кўрсатмоқда. Шунинг учун Қуръони каримдаги бирорта сўзнинг ўрнини алмаштириш ёки бошқасини қўйиш мумкин эмас. Гўё ҳар бир сўз миллионларча калом ичидан ҳар томонлама ўйланиб, тарозига солиниб танлаб олингандай. Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссаломдан Қуръон мазмуни ҳақида сўрашганида бундай деганлар: "Унда (Қуръонда) сиздан олдин бўлган нарсаларнинг ахбори ва сиздан кейинги нарсаларнинг хабари ва ўрталарингиздаги нарсаларнинг ҳукми бор. У ажратувчидир, ҳазл эмасдир. Ким бир жаббордан қўрқиб, уни тарк қилса, Аллоҳ уни синдиради. Ким Ундан бошқадан ҳидоят изласа, Аллоҳ уни залолатга кетказади. У – Аллоҳнинг метин арқонидир. У – ҳикматли зикрдир. У – сиротул мустақиймдир. У – унинг ила ҳавои нафслар тоймайдиган, У – унинг ила тиллар тутилмайдиган, У – уламолар Ундан тўймайдиган, У – кўп тарқалиш билан эскирмайдиган ва ажойиботлари тугамайдиган илоҳий каломдир".
Шу йил 8 май куни Бухоро шаҳридаги Мир Араб олий мадрасасида вакиллик тасарруфидаги масжид имом-хатиблари ўртасида “Мотуридий таълимоти билимдони” номли интеллектуал беллашув бўлиб ўтди.
Тадбирни Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Бухоро вилоятидаги вакили, Мир Араб олий мадрасаси ректори Жобир домла Элов кириш сўзи билан очиб, беллашувнинг маънавий, илмий ва тарбиявий аҳамияти ҳақида сўз юритди. Вилоят бош имом-хатибининг ўринбосари Отабек домла Авезовга эса танлов тартиб-қоидаларини тушунтирди.
Беллашув қуйидаги тўрт шарт асосида ўтказилди:
1. Тақдимот шарти
2. Мотуридий таълимоти бўйича савол-жавоб;
3. Диний-маърифий соҳадаги давлат сиёсатига оид савол-жавоб;
Танлов иштирокчилари мотуридийлик таълимотининг асосий қоидалари, ақидавий ечимлари ва мантиқий-илмий асослари юзасидан ўз билимларини намоён этди.
Беллашув якунларига кўра қуйидаги жамоалар ғолиб деб топилди:
• 1-ўрин: Мотуридий меъросхўрлари;
• 2-ўрин: Эътиқод дурдоналари;
• 3-ўрин: Ақида имомлари.
Мазкур танлов Имом Абу Мансур Мотуридийнинг илмий меросини чуқур ўрганиш, уни кенг тарғиб қилиш ва бу орқали соф эътиқод, илм ва маърифат асосларини жамиятда мустаҳкамлаш мақсадида ташкил этилди.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати