12 Ноябр, 2025, 21 Жумадул аввал, 1447
12 Ноябр, 2025, 21 Жумадул аввал, 1447
Қадр кечаси энг улуғ кечадир. Чунки бу кечада Қуръони карим нозил бўлган.
Аллоҳ таоло : “Албатта, биз у (Қуръон)ни қадр кечасида туширдик”, деб марҳамат қилади. (Қадр сураси, 1-оят).
Яна Аллоҳ таоло ушбу сурани давомида: “Қадр кечаси минг ойдан яхшироқдир”, деб айтган.
Қадр кечаси Рамазон ойининг нечанчи кечасида эканлиги сир тутилган. Дастлаб Рамазон ойининг охирги ўн кунлигида, кейинроқ эса тоқ кечаларидан излаш кераклиги ҳақида айтилган. Охири у кечанинг аломатлари айтилганидан сўнг Қадр кечаси рамазоннинг 27 кечаси эканлигига ишонч ҳосил қилинган.
"Тафсири Қуртубий" да айтилади.
Аллоҳ таоло бу кечани “қадр кечаси” деб номлашининг сабаби шуки, бу кечада Аллоҳ таоло келаси йил учун ўлим, ажал, ризқ ва шу каби ишлардан хоҳлаганини тақдир қилиб, ўлчаб қўяди. Бу ишларни мудаббир фаришталарга топширади. Улар: Исрофил, Мийкоил, Азроил, Жаброил алайҳимуссаломлардир.
Зуҳрий ва бошқалар: “ бу кечани “қадр кечаси” деб номланишининг сабаби Қадр кечасининг улуғлиги, қадирлилиги, шарафлилигидандир. Одамлар орасида “фалончининг қадри бор” дейилганда мартабаси улуғлиги тушунилгани каби”, деганлар.
Бу кечада тоат-ибодат қилишнинг қадри жуда ҳам улуғ ва савоби жуда ҳам кўп бўлгани учун бу кечани, “қадр кечаси” деб номланган, дейилган.
Абу Бакр ал-Варроқ айтадилар: “ бу кечани “қадр кечаси” деб номланишининг сабаби шуки, кимнинг қадр-қиммати, обрў-эътибори бўлмаса ва бу кечни ибодат билан бедор ўтказиб чиқса, у киши бу кечада қадри баланд кишига айланади”, дедилар.
Бу кечани “қадр кечаси” деб номланиши, Аллоҳ таоло бу кечада қадри улуғ Китоб (Қуръони карийм)ни қадри буюк бўлган Росули (Муҳаммад алайҳиссалом)га, қадр эгалари бўлган умматларига етказишлари учун нозил қилгани сабабидандир, дейилган.
Бу кечани “қадр кечаси” деб номланиши, бу кечада Аллоҳ таолонинг қадрли ва эътиборли фаришталари ерга тушганлиги сабаблидир, дейилган
Ва яна: бу кечада Аллоҳ таоло ер юзига ўзининг хайр-барака ва мағфиратни туширади, дейилган.
Саҳл роҳимаҳуллоҳ: “Аллоҳ таоло бу кечада мўминларга ўз раҳматни тақдир қилиб ёзгани сабабли, бу кечани “қадр кечаси” деб номланади”, деганлар.
Ушбу маънолардан ҳам бу кеча ниҳоятда улуғ кеча эканлигини билишимиз мумкин.
Аллоҳ таолога шукрлар бўлсинки Муборак Рамазон ойининг Қадр кечаларига ҳам етиб келмоқдамиз. Бу кечани қадрига етиб, ибодат ва дуолар билан ўтказишимиз, ҳамда аҳлимиз ва ёру дўстларимизни ҳам бу кечадан огоҳлантиришимиз мақсадга мувофиқдир.
Алоҳида такидлашимиз керакки, кадр кечаси дегани бу зиёфат кечаси, меҳмондорчилик кечаси, улфатчилик кечаси дегани эмасдир. Ошна оғайнилар бир бўлиб, турли таомлани таёрлаб, вақтларини беҳуда сарфлаб, бир йилда бир маротаба келадиган, дуолар ижобат бўладиган, энг улуғ кеча, қадр кечаларини фазилатини қўлдан бой бермасинлар. Балки бу кечани ихлос ва муҳаббат ила ибодат ва дуолар билан бедор ўтказишга ҳаракат қилсинлар.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Набий соллалоҳу алайҳи васаллам:
Кимики Лайлатул Қадр кечасини имон ва ихлос билан қоим бўлиб бедор ўтказса, унинг ўтган гуноҳлари мағфират қилинур”, - дедилар.
Ҳадиси шарийфда кечани ихлос ва муҳаббат ила қоим бўлиб бедор ўтказган кишига гуноҳлари кечирилишини ваъдаси бериляпти. Кечани бедор ўтказиш намозлар ўқиш, Қуръон тиловатини қилиш, тасбиҳ ва такбирлар айтиш, тавбалар қилиб истиғфор айтиш каби амаллар билан бўлади. Хусусан намозининг қазоси борлар, албатта қазо намозларини ўқишни кўпайтиришлари мақсадга мувофиқ бўлади. Кечани қоим бўлиб бедор ўтказишнинг энг асосий шарти хуфтон ва бомдод намозларини жамоат билан ўқишдадир. Чунки ҳадиси шарийфларда, ким хуфтон намозини жамоат билан ўқиса кечани ярмини бедор ўтказган бўлади, дейилган. Яна бошқа бир ҳадиси шарийфларда, ким бомдод намозини жамоат билан ўқиса кечани ярмини бедор ўтказган бўлади, дейилган.
Ушбу кечада ибодатлар билан бирга дуоларни ҳам кўп қилишлигимиз керак. Нималарни сўраб дуо қилишимиз ҳақида Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Мен: “Эй Аллоҳнинг Расули агар мен қайси кечанинг Қадр кечаси эканини билсам у кечада нима деб дуо қилай”, дедим. У зот: “Аллоҳумма иннака афуввун туҳиббул афва фаъфу анний” (Эй Аллоҳ, албатта сен ўта афв қилгувчисан, афв қилишни яхши кўрасан, мени афв қилгин), деб дуо қилинг”, дедилар”. Термизий ривоят қилган.
Шундай экан, бу муборак минг ойдан ҳам яхшироқ бўлган қадр кечасини ғанимат билиб кўпроқ ибодат ва дуолар, тавба ва истиғфорлар айтишга ҳаракат қилайлик. Аллоҳ таолодан амалларимизни қабул қилишини, дуоларимизни ижобат этишини, ҳаммамизни тақдиримизни олий мақом этиб таъйин қилишни сўраб илтижо қилайлик.
Барчаларимизга ушбу кеча муборак бўлсин!
Зиёуддин МИРСОДИҚОВ,
Тошкент шаҳар Чилонзор туманидаги
“Бўта бува” жоме масжиди имом хатиби
Мамлакатимизда истиқомат қилаётган фуқаролар қайси динга мансуб бўлишидан қатъий назар биргаликда, тинч ва осойишта шароитда, юртимиз равнақи учун фаолият юритиб, бутун жаҳонга намуна бўлаётгани қувонарли. Бош Қомусимизда ҳам мамлакатда яшаётган барча миллат вакиллари миллати, тили, эътиқоди, ижтимоий холатидан қатъий назар Ўзбекистон ҳалқини ташкил қилиши, уларнинг ҳуқуқ ва манфаатлари, эътиқод эркинлиги таъминлангани қайд этилган. Жамиятимиздаги ўзаро ҳурмат, меҳр-оқибат ва бағрикенглик каби олийжаноб фазилатлар, миллий ва умумбашарий қадриятларга уйғун яшаш тамойили тобора мустаҳкамланиб бораётгани юртимизда истиқомат қилаётган барча миллат ва элат вакиллари жаҳон ҳамжамияти томонидан кенг эътироф этилмоқда.
Инсоният тарихида кишилар орасидаги тенг ҳуқуқликнинг бузилишига, ўзаро зиддиятларга, кучли тўқнашувларга сабаб бўлган омиллардан бири турли дин вакилларининг бошқа динга эътиқод ва амал қилувчиларга диний айирмачилик кайфиятида қараши, ўз динига бўлган тарафкашлик туйғуси, мутаассиблигидир.
Муқаддас динимизнинг мўътабар манбаси бўлган Қуръони каримда бундай дейилади: “Сизлар учун диндан Нуҳга буюрган нарсани ва Биз сизга (Муҳаммадга) ваҳий қилган нарсани, (шунингдек) Биз Иброҳим, Мусо ва Исога буюрган нарсани шариат қилиб: “Динни барпо қилингиз ва унда тафриқага тушманглар!”, – дедик”.
Мана шундай маънодаги оятлар дунё динлари тарихини мукамал ўрганиш, ўзаро ҳамкорлик қилиш, бағрикенглик тамойилларига асосланиб фаолият олиб боришга замин яратади. Мусулмонларда бошқа дин вакилларига нисбатан тоқатсизлик ва ғараз, адоват, нафрат эмас, ҳурмат ва бағрикенглик, ўзаро ҳамкорлик, иноқлик ва бошқа эзгу амаллар қарор топди.
Мантиқан олиб қараганда, турли дин вакилларининг бир жамият, бир ҳудуд, бир муассаса аъзолари бўлиб жамланишларига табиий ҳол, деб қараш керак. Агар илоҳий кўрсатмаларни инобатга олмасдан ҳамда диннинг моҳиятини тўғри тушунмасдан бу борада турли тафриқачиликка йўл қўйилса, жамият фуқаролари орасида парокандалик юзага келиши эҳтимолдан холи эмас.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинага ҳижрат қилган пайтларида у ердаги яҳудийлар билан аҳднома тузиб, тинч-тотув ва жамият манфаатлари учун ҳамкорликда яшаш асосларини белгилаб, унга амал қилиб келганлар. Жумладан, уларга ҳадялар бериб, улар томонидан берилган ҳадяларни қабул қилардилар. У зотнинг бошқа дин вакиллари томонидан ҳадя қилинган кийимларни кийиб юрганлари бир неча ҳадисларда зикр этилади. Бу эса диний бағрикенгликка ёрқин мисол бўлади.
Бир неча ҳадисларида ҳам инсон қайси динга мансублигидан қатъий назар, аввало, уни инсонийлик нуқтаи назаридан ҳурмат қилиш лозимлиги таъкидланади. Жумладан: Абдураҳмон Абу Лайло ривоят қилади: “Саҳл ибн Наниф ва Қайс ибн Саъд Қодисияда ўтиришган эди, ёнларидан бир маййитнинг тобутини кўтариб ўтдилар. Шунда икковлари ўринларидан туришди. Буни кўрганлар улардан: “Бу маййит зиммийлардан-ку?!”–дейишди. Шунда улар бундай деб жавоб қилдилар: “Бир куни Расулуллоҳнинг ёнларидан бир маййитнинг тобутини кўтариб ўтиб қолдилар. Шунда у зот ўринларидан турдилар. Кейин унинг яҳудий эканини айтишди. Расулуллоҳ: “У руҳ эмасми?!” – дедилар”.
Исломнинг бош манбаларида таъкидланган ҳамда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам томонларидан қандай амал қилиниши ифода этилган кўрсатмалар бугунги кунимизга қадар давом этиб келмоқда. Жамиятимизда турли конфеция вакилларнинг тинч-тотув ҳаёт кечириши, динлар орасида ҳамжиҳатлик тамойилларини қўллаб-қувватловчи дўстона мулоқотлар қилиниши қадимий анъаналаримизнинг доимий барқарорлигига далолат қилади.
Хулоса ўрнида шуни айтиб ўтиш лозимки, динлар тарихини ўрганишда бағрикенглик, динлараро тотувлик тамойилларининг ҳаётимиздаги аҳамияти унинг тутган ўрни жуда муҳим.
Исомиддин АҲРОРОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси ходими
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 