12 Ноябр, 2025, 21 Жумадул аввал, 1447
12 Ноябр, 2025, 21 Жумадул аввал, 1447
Ҳар қандай мусулмон борки, Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сийратларига эргашишга ва унга тўлиқ амал қилишга уринади. Чунки, Аллоҳ таоло ўз ояти каримасида у зотни мақтаб шундай дейди:
لَّقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا
Батаҳқиқ, сизлар учун–Аллоҳдан ва охират кунидан умидвор бўлганлар учун ва Аллоҳни кўп зикр қилганлар учун Расулуллоҳда гўзал ўрнак бор эди. (Аҳзоб сураси 21-оят).
Биз сиз азизларга Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Рамазон ойини қандай ўтказганликларини қисқача келтириб ўтмоқни ният қилдик.
Хўп, бу ойда Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам қандай амаллар билан машғул бўлганлар?
Қуйида сизга у зотнинг бу ойда қилган амалларнинг баъзиларини келтириб ўтамиз:
- Саҳарликни оҳирги вақтигача кечиктирар, ифторликни тезлаштирар эдилар. Саҳобаларни ҳам шундай қилишга буюрар эдилар. Яъни ифторликни Қуёш ботиши билан қилар эдилар. Лекин баъзи мусулмонларда ифторликни шом намозидан кейин ҳатто, ҳуфтон намозигача кечиктириб хатога йўл қўядилар. Ҳудди шунингдек, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаларни саҳарлик қилишга ундар эдилар.
- Қуёмул Лайл ( тунги намоз)ни кўпайтирар эдилар.
- Қуръон қироат қилишни зиёда қилар эдилар. Ҳар Рамазон ойида Қуръони Каримни Жаброил алайҳиссаломга бир маротаба ўқиб берар эдилар.
- Аллоҳ йўлида кўплаб Хайр-эҳсон қилар эдилар. Ваҳоланки, Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам инсонларнинг энг сахийси эдилар. Лекин у зотнинг сахийликлари бу ойда яна ҳам зиёда бўлар эди.
- Фитр садақасини ийд намозига чиқишдан олдин берар ва саҳобаларни ҳам шунга буюрар эдилар.
عَن ابْنِ عُمَرَ رضي الله عنهما قَالَ: "فَرَضَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ زَكَاةَ الْفِطْرِ مِنْ رَمَضَانَ صَاعًا مِنْ تَمْرٍ، أَوْ صَاعًا مِنْ شَعِيرٍ عَلَى الْعَبْدِ وَالْحُرِّ، وَالذَّكَرِ وَالْأُنْثَى، وَالصَّغِيرِ وَالْكَبِيرِ مِنَ الْمُسْلِمِينَ". رَوَاهُ البخاري
Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам фитр садақасини қулга ҳам, ҳур инсонга ҳам, эркак-аёл, катта-кичик мусулмонларга бир соъ ҳурмо ва арпадан беришни фарз қилдилар”.( Имом Бухорий ривояти).
- охирги ўн кунликни кўпроқ ибодат билан ўтказар эдилар.
عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: "كَانَ رَسُولُ اللهِ ﷺ إِذَا دَخَلَ العَشْرُ أَحْيَى اللَّيْلَ، وَأَيْقَظَ أَهْلَهُ، وَشَدَّ المِئْزَرَ"
Ойиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Рамазоннинг оҳирги ўн кунлиги кирганда кечаларни бедор ўтказар, аҳлларини ҳам уйғотар ва изорларини шимарар эдилар”. (Имом Муслим ривояти).
Баъзилар ҳадисдаги «изорларини шимарар эдилар » деган гапни, ибодатга кўпроқ вақт бўлиши учун аёлларидан тийилар эдилар деб тафсир қилишган. Баъзилар эса ибодатга қаттиқ киришганларидан киноя тарзда келтириляпти деганлар.
- Охирги ўн кунлигида эътикоф ўтирар эдилар. Бу пайт аёллардан ва барча ишлардан узоқлашиб, вақтларини зикр, тавба ва ибодатлар билан ўтказар эдилар.
Аллоҳ таоло барчамизни Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сийратларига мукаммал тарзда эргашувчи ва қиёматда шафоатларига сазовор бўлувчи бандалардан қилсин.
Интернет маълумотлари асосида тайёрланди.
Тошкент Ислом институти талабаси
Муҳаммад Али Муҳйиддин.
Ҳар бир шахсда қадриятга бўлган тушунча ҳар хил бўлиши мумкин. Қадрият – бу инсон ёки бирор гуруҳ томонидан муҳим деб ҳисобланган тушунчадир, у одамларни бир-биридан фарқлашга ёрдам беради. Бошқа бир таърифга кўра, қадрият – бу абстракт тушунча бўлиб, ҳар бир инсоннинг ички дунёсига сингиб кетган, ҳаётдаги хатти-ҳаракатларига мезон бўлувчи, ўзгармас асосдир.
Ватанга садоқат – бу ҳар қандай инсон учун конституциявий бурчдир. Намунали фуқаро сифатида биз Ватанпарварлик туйғусига эга бўлишимиз шарт. Шу боисдан, биз давлатимизни ҳимоя қилишга тайёр бўлишимиз ва у йўлда фидокорлик кўрсатишимиз керак. Ватанга садоқат деганда бизнинг юртимизга бўлган муҳаббатимиз ҳамда жамият ва давлат йўлида фидокорона хизмат қилиш руҳияти тушунилади. Бу тушунча маънавий жиҳатдан фуқароларнинг мамлакат тараққиётига фаол ҳисса қўшиши, ижтимоий ва маданий ҳаётда иштирок этиши орқали ифодаланади. Жисмоний жиҳатдан эса мамлакатга таҳдид солувчи ташқи тажовузларга қарши мудофаа чоралари сифатида қаралади.
Ижтимоий одоб деганда инсоннинг жамиятда ўзини тўғри тутиши, бошқаларга нисбатан ҳурмат билан муносабатда бўлиши, ахборотни тўғри ва хoлис тарқатиши тушунилади. Бугунги кунда баъзи фойдаланувчилар ҳақоратли изоҳлар ёзиш, ёлғон маълумотлар тарқатиш ёки бошқаларнинг шахсий ҳаётига аралашиш каби ҳолатларга йўл қўймоқда. Бу нафақат одобсизлик, балки жамиятда ишонч ва маданиятнинг пасайишига сабаб бўлади.
Ахборот оламида ҳар бир сўз, ҳар бир хабар инсоннинг ички дунёси ва маънавиятини кўрсатади. Шу боис интернетдаги хатти-ҳаракатларимиз ҳам ахлоқ меъёрларига мос бўлиши керак. Ижтимоий тармоқларда фикр билдиришда бошқаларни камситиш ёки ҳақорат қилиш эмас, балки хурмат, мулоҳазалилик ва инсонпарварлик устувор бўлиши лозим.
Тадқиқотларга кўра, ижтимоий тармоқлардан фойдаланишдаги ижобий хатти-ҳаракатлар қуйидаги бешта босқичда намоён бўлади:
Фойдаланувчи контентнинг мазмунига эътибор беради.
Агар мазкур контент фойдали деб топилса, у тўлиқ ўқилади.
Фойдаланувчи кўрган контентнинг тўғрилигини текширади.
Агар ишонч ҳосил қилинса, фойдаланувчи уни ҳаётда қўллайди.
Кейин ушбу контентни бошқа фойдаланувчилар билан бўлишади.
Агар фойдаланувчилар ушбу қоидаларга риоя қилсалар, улар ижтимоий тармоқларнинг барча имкониятларидан оқилона фойдаланишлари мумкин бўлади. Агар радикал тусдаги контент учраса, фойдаланувчилар “cоmment”, “пост” ёки “block” функциялари орқали бундай контентга эътироз билдиришлари мумкин. Бундан ташқари, ижобий контентларни улашиш, миллий бирлик ва ҳамжиҳатликни тарғиб қилиш, халқни радикал ғоялардан огоҳ қилиш ва жамиятда радикаллашувга қарши иммунитетни шакллантириш орқали ижтимоий тармоқлардан радикализмга қарши курашиш воситаси сифатида фойдаланиш мумкин.
Шахс ўзида Ватанпарварлик туйғусини шакллантиргач, у доимо ривожланишни хоҳлайди ва қилаётган ҳаракатлари миллий мафкурага зид бўлмайди. Бундай инсон радикал ғояларнинг ўз онгига сингиб кетишига йўл қўймаслик учун доимий ҳаракатда бўлади. Рақамли даврда радикализмга қарши курашнинг асосий йўлларидан бири — бу рақамли саводхонлик орқали бўлиши мумкин. Хусусан, Ўзбекистон аҳолиси учун радикализм каби таҳдидларни бартараф этиш учун рақамли саводхонликка эга бўлиш ниҳоятда муҳим. Рақамли саводхонлик дегани фақатгина “интернетни билиш” ёки унинг функцияларидан фойдалана олиш эмас, балки мавжуд маълумотларни таҳлил қилиш ва саралаш қобилиятидир. Технологиянинг кескин ривожланиши билан интернетда тарқалаётган маълумотлар кўпайиб кетди ва улар филтрларсиз оммага тақдим этилмоқда. Бундай ҳолатда кенг билим асосида интернетдан фойдаланиш фойдаланувчининг ўзини ҳимоя қилишига хизмат қилади. Бу билим интернетда радикализм, нафратга ундов, кибержиноятлар, ёлғон хабарлар (фейклар) ва шунга ўхшаш хатарларга қарши иммунитетдир.
АБДУВАХИДОВ АБДУЛЛАЗИЗ АБДУСАТТОР ЎҒЛИ,
Имом Термизий халқаро илмий тадқиқот маркази илмий ходими
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 