18 Май, 2025, 20 Зулқаъда, 1446
18 Май, 2025, 20 Зулқаъда, 1446
Закот нима ва у нима учун фарз қилинган?
Рамазон ойи кириб келиши билан закот масаласи ҳам қимирлаб қолади. Рамазон – закот ойи деган тушунча бор. Закот динимизнинг беш асосий рукнининг учинчиси ҳисобланади; Қуръонда, Ҳадиси шарифда ва уламоларнинг ижмоси билан собит бўлган. Аллоҳ Қуръоннинг 27 ўрнида закотни намозга баробар зикр қилган. «Намоз ўқинг, намозни адо қилинг ва закотни беринг». Бундан кўринадики, намоз ибодати мусулмон одамнинг ҳаётида қанчалик муҳим бўлса, закот амали ҳам ундан кам бўлмаган аҳамиятдаги амал ҳисобланади.
«Закот» сўзи луғатда 2 хил маънони билдиради: поклаш ва ўсиш. Мана шу калималарни закотга нисбатан ишлатадиган бўлсак, ўринли маъно келиб чиқаверади, яъни агар биринчи маънони қўллайдиган бўлсак, демак закотда қандай покланиш бор дейилса, закот берган одамнинг моли покланади. Ҳаромдан, шубҳадан ёки бировнинг ҳақидан холи бўлди, дегани.
Иккинчиси, ўсиш маъноси эса, албатта, закот берган одамнинг молига Аллоҳ барака беради, ўстиради. Бу – Аллоҳ таолонинг ваъдаси, шариатнинг кўрсатмаси.
Унинг жорий бўлиш сабабига келсак, Аллоҳ дунёни ҳикмат билан, имтиҳон учун яратган. Инсонларга баъзан бериб, баъзан олиб синайди. Аслида, олиб синалганда ҳам инсонлар олинганини билдиришлиги одоб эмас, чунки инсон ўзидаги бор имкониятини, қувватини Аллоҳ таоло ўзида мужассам қилган неъматини ҳам ҳис қила билиши керак. Одоб ҳар бир ҳақдан устун туради. Халқимиз илмдан кўра одоб устун туради, дейди. Шунинг учун Расулимиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Мен одоб-ахлоқни мукаммал этишлик учунгина Пайғамбар қилиб юборилдим», - дея марҳамат қилганлар.
Тўғри, камбағаллигини билдириши ёки йўқлигини билдириши унинг ҳаққидир, лекин одоб юзасидан ҳаммага ҳам билдирмай, махфийроқ тутиши албатта ўринли бўлади. Энди, мана шу эҳтиёжманд инсонларнинг ҳақига риоя қилиш – закотдаги асосий кўзланган ҳикматдир.
Закот билан узвий боғлиқ нисоб тушунчаси нимани англатади?
Закот турли моллардан берилади. Масалан, чорва молларидан ёки умумий ҳисобланган мулк ҳисобидан берилади. Мулк ҳисобланган молларнинг нисоби бор, чорва ҳайвонлариники ҳам.
Нисоб – ўлчов, охирги чегара деганидир. Агар мана шу чегарадан инсонни моли-давлати ўтса, албатта, ўша одам бой ҳисобланади ва маълум бир шарти бор.
Закотнинг иккинчи шарти – ўша маблағ ўша одамнинг қўлида бир йил тўлиқ турган бўлиши керак. Умумий қоида билан тушунтирадиган бўлсак, 85 грамм тилла. Дунё бўйича мана шу нисоб қабул қилинади.
85 грамм тилла ўртача 21 млн. 250 минг сўмни ташкил қилади. Кимда шу пул бўлса, у ўша одамнинг қўлида бир йил турган бўлса (ёстиғи тагида эмас, қарз берган бўлиши мумкин, мулк сифатида турган бўлиши ёки айлантирган бўлиши мумкин) келаси йили унинг шу пули нисобга етган бўлади ва мана шу маблағдан 2,5 фоиз, яъни 1/40 қисмини ажратиши фарздир.
Ким закот беради ёки бой деб кимни айтади, десак, моли нисобига етган инсон бой ҳисобланади, унинг закот бериши фарздир. Агар у 85 гр тиллага тенг ва ундан кўп маблағнинг эгаси бўлса, ўша кунни ҳаёт дафтарига белгилаб қўйиб, шу кунни 1 йил кутади, чунки ҳаётида биринчи марта шу маблағга эга бўляпти ва келаси йили шу кунни очиб қараса, унинг нисобида 85 гр.га тенг миқдордаги маблағдан кўпроқ пул бўлса, у одам ҳақиқий пул эгаси бўлади ва бор бойлигининг 1/40 дан қисмини закотга ажратиши фарз бўлади.
Закотни Рамазон ойида бериш шартми?
Айнан Рамазон ойида закот бериш керакми, деган саволлар туғилади. Рамазон ойида берилади, деган қоида йўқ, чунки киши йилнинг турли ойларида пулдор бўлиши мумкин. Рамазон ойида қилинадиган амалларнинг савоби бошқа ойларга нисбатан фазилатлироқ. Расулимиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай деганлар: «Ким Рамазон ойида бир фарз амални адо қилса, бошқа ойдаги 70та фарз савобини топади ёки ким Рамазон ойида бир нафл ибодатни қилса, бошқа ойдаги битта фарз савобини олади».
Рамазон ойида закот беришдан мақсад – ўша савобни кўпайтириш, холос. Лекин ўша одамнинг моли нисобига етган пайтда закот берса, гарданидаги ҳақини адо этган бўлади.
Савобдан умидвор бўлган одам Рамазон ойида қўлидаги маблағига бир йил тўлмаган бўлса-да, унинг 1/40 қисмини ажратиб берса ва келаси йили ҳам мана шу Рамазон ойига тўғирлаб олса бўлади. Чунки орада 8 ойлик ҳақини адо этган бўляпти. Демак, у мусулмоннинг, ҳақдорнинг ҳақини емаяпти ва Рамазоннинг савобидан умидворлик қилиб, фазилат қилган бўлади.
Закотни олишга ҳақдорлар кимлар?
Қуръони каримнинг Тавба сураси 60-ояти кимлар закот олади, деган саволга ойдинлик киритади. Аллоҳ шу одамларнинг манзили ва тоифаларини эълон қилган. 8 тоифа инсонлар баён қилинган. Фақат 2 тоифаси бугунги ҳаётда топилмагани учун улар чиқариб қўйилган. Биринчиси – қул озод қилиш, кейингиси – қалбларни исломга мойил қилиш. Қолган 6 тоифа инсонларнинг қайси бирига берсак ҳам ўрнига ўтаверади.
Фақир, мискин, закот омиллари, қарздорлар, фийсабиллоҳ юрган кабилар киради.
Қайси бири афзал, десак, қайси бири пулга муҳтожроқ бўлса, ўшаниси афзал.
Закотни яқинларга берса бўладими?
Расулимиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг таълими бўйича, авваламбор, ўз яқинларимиздан қидирамиз. Закот хотини, ўғил-қизи, ота-онаси ва юқоридан масалан бобо-момоси, пастдан невара-эваралари кабиларга берилмайди. Қолган қариндошларнинг ҳаммасига берса бўлади. Хола, сингил, тоғаси, аммасига берса бўлади, чунки улар қариндош бўлса-да, лекин асл эмас, улар закот беришда фара, яъни қўшимча инсонлар туркумига киради. Шунинг учун уларга бериш ўринли. 6 тоифа инсонларни ўша қариндошлар орасидан қидириш лозим.
Ҳанафий мазҳабимиз айтади: агар ўшандай қариндошлар орасида 6 тоифадан бири бўлса-ю, унга берса 2та ажрга: закот берганлик ва сийлаи раҳм, яъни қариндош-уруғлик риштасини боғлаганлик ажрига эга бўлади.
Лекин кенг мутааххир уламолар бу масалада ҳам фикрларини баён қилган. Улар бегоналарга бериш ҳам афзал, деган фикрни илгари суришади. Нега? Динимиз қариндошлар ҳақини қарз эвазига бериладиган закот билан эмас, фазилат нуқтаи назаридан ҳам берса бўлади-ку, бу одам бир йил нисоби етиши ёки Рамазонни кутиб ўтирмасдан ҳар қариндошини кўришга борса бўлмайдими, деган сўзларни ҳам баён қилади.
Закотни ўз қўли билан олиб боргани афзал
Энг муҳими – беришликда. Одамларни топишда бепарво бўлмайлик. Динимизда закот берувчига нисбатан бу айтилаётган манзилларни топиш, уларга олиб беришнинг ўзига фарз қилингани сабаби қалби уларга мойил бўлади.
Ҳақиқатан ҳам ўзимиз тасаввур қилайлик: бой одам камбағал одам аҳволини кўриб қалби юмшайди. Йил бўйи шундай муҳтож яшаган экан, деб ўшаларга нисбатан қалби очилади, меҳр-шафқат зиёда бўлади. Шунинг учун бой одам ўз қўли билан олиб бориб бергани афзал.
Бир нечта уй, автомобил ёки дўконлар закоти қандай ҳисобланади?
Бунинг жавоби 15 аср олдин баён қилиниб, ҳожати аслиядан ташқари молдан, деб белгилаб қўйилган. Ҳанафий мазҳабида ҳожати аслияга бир инсоннинг эҳтиёжига кифоя қиладиган нарса, масалан, кийим-бош, озиқ-овқатнинг маълум бир қисми, уй-жой ва албатта улов, зийнат кабилар киради. Мана шулардан бошқа мулклар инсоннинг мулки ҳисобланади ва ундан закот ажратилади.
Энди, айтилаётган уй-жойи ҳам бир нечта бўлса ёки транспорт воситалари ҳам кўп бўлса, унда қайси бири ҳожати аслия, деган саволга уламоларимиз фатво беради. Агар шу битта уйи бор, қолганини ижарага берган ёки бермаган бўлади, яъни ижарага берган уйнинг ҳукми алоҳида, ижарага бермаганнинг ҳукми алоҳида.
Ижарага бермаганнинг ҳукми шуки, агар бирор қора куним бўлса, пулини ўшанда ишлатаман деган бўлса, уйнинг таннархини чиқариб, закотини беради. Аммо ўғлимга деб олиб қўйган бўлса закот ажратмайди. Гўё фарзандининг мулки сифатида олиб қўйган, лекин берса афзал бўлади. Чунки закоти берилган мулкни Аллоҳ ҳимоя қилишнинг ваъдасини берган. Айтайлик, уй-жойини ижарага берган. Ижарага берган мулкдан фақат ижара пулидан закот берилади, таннархидан эмас.
Ҳозирги кунда, айрим бой-бадавлат инсонларнинг бир нечта транспорт воситалари ҳам бор. Уларнинг барчаси бир неча хил сифатланадиган бўлса, сифатлангани учун берилмайди. Масалан, битта автомобиль рўзғор учун, биттаси ишга бориб келиш учун, деб сифатланса, ўша мулкдан закот берилмайди. Аммо олиб қўйган, уйида тургани бўлса, закот пулига қўшиб ҳисоблайди ва ундан закот беради.
Закотини берган одам уйида бемалол хотиржам ухлаш имконияти бор, чунки Аллоҳ уни ўз ҳимоясига олади. Закот берилган мулк на ўғри қўлига тушади, на ёнади, на сувда чўкади, чунки Аллоҳ уни кейинги йилгача бўлган муҳофазасини зиммасига олади.
Закотни адо этган ва этмаган кишиларга эслатмалар
Аллоҳнинг буйруқларига итоат қилган мўминларга Аллоҳ жаннатни ваъда қилади. Закот берганга ҳам Аллоҳ ажри бор. Бунга бепарво бўлган инсонларга эса, Расулимиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам закотини бермаган маблағида ёки моли-давлати ўзига азоб бўлишини баён қилган.
Бу – динимизнинг аркони, асоси бўлган амалдир. Бунга бепарво бўлиш керак эмас.
Раҳматли устозимиз Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари бу сўзни кўп айтардилар: «Одамларнинг табиати шунга мойилроқ. Имкон қадар бермаслик кўчасини қидираверади. Масалан, 99та домлага боради. Ҳаммаси берасан деса, юзинчисиниям қидириб кўради. Бермайсан, деган фатвони топиб берармикин, деган мақсади бўлади. Ўшандай кўчага кирмаслик керак. Ахир, Аллоҳ ўзим кўпайтириб бераман, яна бир йил молингнинг ҳимоячиси бўламан, деяпти. Қандай гўзал ҳолат. Агар бирор одам келиб бизга молингни сақлаб бераман деса ишонамиз-ку. Қандай қилиб Аллоҳнинг буюк ваъдасига ишонмаймиз?! Бу ваъдани тушунган боболаримиз, Хўжа Аҳрор валийдек буюкларимиз Аллоҳга қарзи ҳасана бериб чарчаган».
Қарзи бор шаҳид жаннатга кирмайди
Пулдорларимизни бироз хўрсинтирадиган масала бу. Аслида, шариатимизда қарз масаласи жуда нозик. Қарз бериш ибодати садақа беришдан 18 баравар афзаллиги бор. Қолаверса, инсоннинг эҳтиёжини қондириш савоби ҳам бор. Шунинг учун уламоларимиз қарз беришга тўлиқ риоя қилган.
Аммо охирги пайтда қарз олувчилар бировнинг ҳақи деган масалада бепарво бўляпти.
Расули акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам Имом Термизийдан ривоят қилинган ҳадисда: «Агар одам шаҳид бўлиб ўлса, бировнинг ҳақи, яъни қарзи бўлса, жаннатга кирмайди», – деганлар.
Тасаввур қилинг: шаҳид бўлиб ўлиш энг олий мақом. Ватанни ҳимоя қилиб шаҳид бўляпти, у жаннатга киради, деган гап йўқ экан. Унинг бўйнида бир банданинг ҳақи бор. Аввал бу арқон бўйнидан ечилиши керак, кейин жаннатга киради.
Яна бир ҳадисда Расулимиз алайҳиссалом айтдилар: «Ким бўйнида қарзи билан вафот этса, кишанланган ҳолатда ётади».
Шунинг учун қарздор бўлиш ҳавас эмас. Ҳатто баъзи уламолар банданинг қарзи бўлса, Аллоҳ унинг амалларини қабул қилмай туради, деган сўзлар ҳам бор.
Қарз олган одамларга эслатма: бориб ё муҳлат сўрасин, ёки одобига риоя қилиб кечиктириб беришини сўрасин. Чунки Расулимиз: «Қарз олаётган одам Аллоҳни ўртага қўйиб адо қиламан, деб олса, Аллоҳ унинг кўмакчиси бўлади ва у тез кунда қарзини адо қилгувчи бўлади. Лекин агар топар ойида олади, деган ниятда бўлса, Аллоҳ ўша одамни ойини тополмайдиган қилиб қўяди ва умр бўйи шу қарзи билан ўтиб кетади. Лекин қиёматда ўзига азоб бўлади», – деганлар.
Шунинг учун ниятни тўғрилаш керак. Майли, ният тўғриланди, аммо мўлжалига тўғри келмай қолди. Бу бўлиши мумкин. Энди нима бўлади? Энди ҳалиги одам ўзига қарз берган одамнинг олдига белгиланган муддати келишидан бир ой олдин бориб: «Қарзимни бериш муддати келиб қолди, лекин ишим ўхшамай қолди. Яна ярим йил ёки бир йил муҳлат беринг», дейиши жоиз.
Агар қарздор муҳлат сўраса, қарз берувчи қўшимча муҳлат қўшса, ажри иккига кўпаяди. Агар қарз берувчи қарзнинг ярмини ёки учдан бирини кечса, Аллоҳ ҳисоб-қитоб қилинадиган кунда унинг ҳам гуноҳларидан кечади.
Афсуски, мана шу қарз бериш ибодати – мусулмонлар орасида адоватга айланиб қолди. Қарз олмоқчи бўлган киши қарзни олгунча сувга тушган мушукка айланиб, ундан кейин шерга айланади. Қочиб кетяпманми, бирон кун бераман дейди. Қарз берувчи эса энди ҳеч қачон қарз бермайман, дейди. Бу – гуноҳ.
Қарздан закот чиқариладими?
Мулки нисобига етгандан кейин закот тарқатаётганда қарздор берадиган пул ҳам унинг ҳисобига киради ва шуни ҳам ҳисоблаб закотини беради. Қарзни бериш нияти бўлмаганларнинг пули ҳисобга кирмайди. Лекин қарздаги пул миқдори жуда катта бўлса, нисобидаги пул ҳам етмай қоладиган бўлса, қарздор бераман деган йилларини қарз дафтарига ёзиб туради. Ўша пул қайтиб келган куни аввал шу қарзлар закотини чиқариб беради.
Бу масалага тўғри ёндашсак, ибодат ҳаловатга айланади.
Имтиҳон инсонни ё азиз қилади, ё хор қилади. Шунақа имтиҳон дунёда яшаяпмиз. Бугун пулдормизми ёки олувчи – фарқи йўқ. Имтиҳон деворида турибмиз. Ё азиз, ё хор бўламиз.
Толиб Раҳматов суҳбатлашди
Тасвирчи Нуриддин Нурсаидов
МОШИНА ҲАЙДОВЧИНИНГ 66 та ОДОБИ
ни
УЛУҒ УСТОЗ УЛАМОЛАРИМИЗ баён қилиб берганлар:
(1-қисм)
МУТАХАССИСЛАР СТАТИСТИКАСИ МАЪЛУМОТЛАРИ:
Ø Дунё бўйича ҳар куни 3 мингдан зиёд инсон йўл-транспорт ҳодисаси қурбонига айланмоқда.
Ø Дунё бўйича ҳар куни 100 мингдан ортиқ киши турли даражада тан жароҳати олмоқда.
Ø Республикамиз ҳудудида ҳар йили ўртача 9-10 мингта йўл-транспорт ҳодисаси рўй беради.
Ø Уларнинг 2 мингдан ортиғи одамлар қурбон бўлишига олиб келмоқда.
Ø Юртимизда 2023 йилда йўл-транспорт ҳодисалари сабабли 2282 киши вафот этган.
Ø Йўл ҳаракати ҳодисаларининг таҳлиллари бўйича 54,5 % ҳодисалар пиёдалар билан боғлиқ ҳолда содир этилмоқда.
БИРЛАШГАН МИЛЛАТЛАР ТАШКИЛОТИ (БМТ) маълумотларига кўра:
è Ҳар йили дунёда йўл-транспорт ҳодисалари оқибатида 1,35 миллион киши ҳалок бўлади, яъни ҳар 24 сонияда бир киши ҳалок бўлади.
è Бунга яна 20-50 миллион атрофидаги одам тан жароҳати олиши, баъзилари умрбод ногирон бўлиб қолиши ҳам қўшилса, фалокат кўлами янада кенгаяди.
è Бундай бахтсиз ҳодисалар 5 ёшдан 29 ёшгача бўлган ёшлар ўлимининг асосий сабабидир.
è Жабрланувчиларнинг аксариятини пиёдалар, мотоцикл ва велосипед ҳайдовчилари ташкил этади.
è Йўл-транспорт ҳодисаларида ҳалок бўлганлар ёки жароҳатланганлар сони бутун дунё бўйлаб, айниқса ривожланаётган мамлакатларда кўпайишда давом этаётганидан хавотир билдириб, 26.10.2005 йилда БМТ Бош Ассамблеяси A/RES/60/5 - Қарори билан ноябр ойининг учинчи якшанбасини “Бутунжаҳон йўл-транспорт ҳодисалари қурбонларини хотирлаш куни” деб эълон қилиш таклифини қабул қилди.
è Ҳар йили 15 май – БМТ Бош Ассамблеясининг буйруғига биноан “Йўл ҳаракати хавфсизлиги глобал ҳафталиги” ўтказилади.
è БМТ Бош Ассамблеяси “2021-2030 йилларда йўл ҳаракати хавфсизлиги бўйича ҳаракатлар 10-йиллиги”ни эълон қилиб,
– йўл-транспорт ҳодисаларида ўлим ва жароҳатларни олдини олиш;
– 10 йил мобайнида камида 50 % га камайтириш;
– 2030 йилга келиб йўл-транспорт ҳодисаларидан ўлим ва жароҳатларнинг камида 50 фоизини олдини олиш
га қаратилган улкан мақсадлар билан
2020 йил сентябр ойида «Бутун дунёда йўл ҳаракати хавфсизлигини яхшилаш» номли A/RES/74/299 - Резолюциясини қабул қилди.
КАЛОМУЛЛОҲНИНГ ОЯТИ КАРИМАЛАРИДА
ХУДОИМ ТАОЛО МАРҲАМАТ ҚИЛАДИ:
Z «Ер юзида кибрланиб юрма! Чунки сен оёқларинг билан зинҳор ерни теша олмайсан ва узунликда тоғларга ета олмайсан» (Исро сураси 17/37 оят);
Z «Аллоҳ наздида энг азизу мукаррамроғингиз – тақводорроғингиздир. Албатта, Аллоҳ билувчи ва хабардор зотдир» (Ҳужурот сураси 49/13 оят);
Z «Эй, мўминлар! Қачонки, сизларга йиғилишларда: «даврани кенгайтирингиз!» – дейилса, бас, кенгайтирингиз, Аллоҳ сизларга ҳам керак пайтида кенг жой берур. Яна қачонки, «турингиз!» – дейилса, дарҳол турингиз! Аллоҳ сизлардан имон келтирган ва илм ато этилган зотларни баланд даража мартабаларга кўтарур. Аллоҳ қилаётган барча яхши ва ёмон амалларингиздан хабардордир» (Мужодала сураси 58/11 оят);
Z «Кимки бир савобли иш қилса, унга ўн баробар кўпайтириб ёзилур. Кимки бир ёмон (гуноҳ иш) қилса, фақат ўша гуноҳ миқдорида (бир гуноҳга яраша) жазоланур. Уларга ноҳақлик қилинмагай» (Анъом сураси 6/160 оят).
ЖАНОБИ ПАЙҒАМБАРИМИЗ
РАСУЛУЛЛОҲ САЛЛАЛЛОҲУ АЛАЙҲИ ВАСАЛЛАМ
МЕҲР-МУРУВВАТ ТАРИҚАСИДА МАРҲАМАТ ҚИЛАДИЛАР:
¯ «Бир киши йўлда кетаётиб, тиканли бутоқни кўрса ва уни четга олиб ташласа, Аллоҳ уни бу иши учун мукофотлаб, гуноҳларини кечиради» (Имом Бухорий ривоятлари);
¯ «Яримта хурмо билан бўлса ҳам ўзингизни дўзахдан сақланг! Агар кимки буни тополмаса – ширин сўз билан!»;
¯ «Ҳақ бўла туриб, жанжални тарк этган кишига Жаннат ёнидаги бир уйга кафилман! Ҳазилдан бўлса ҳам, ёлғонни тарк этган кишига Жаннат ўртасидаги бир уйга кафилман! Гўзал хулқли кишига Жаннатнинг энг юқорисидаги бир уйга кафилман!» (Имом Абу Довуд ривоятлари);
¯ «Одамларнинг яхшиси – кишиларга манфаати кўп текканидир»;
¯ «Йўлнинг ҳаққи – кўзни тийиш, азият бермаслик, саломга алик олиш, яхшиликка буюриш ва ёмонликдан қайтариш» (Муттафақун алайҳ);
¯ «Мўминларнинг имони энг мукаммали – хулқи гўзал бўлганларидир» (Имом Термизий ривоятлари);
¯ «Ер юзидагиларга раҳм қилинг, осмондаги Зот сизга раҳм қилгусидир»;
¯ «Мен улуғ хулқларни мукаммал қилиш учун юборилганман» (Имом Баззор ривоятлари);
¯ «Ота-онага дуо қилишни тарк этиш ризқни кесади»;
¯ «Албатта, одамларга гўзал хулқдан афзалроқ нарса берилмаган» (Имом Табароний ривоятлари);
¯ «Бир кишига табассум билан яхши сўз айтиш – садақадир» (Имом Бухорий ривоятлари);
¯ «Қўшниларингиз сизни “яхши одам” дейишаётган бўлса, демак, сиз – яхшисиз. Агар улар сизни “ёмон одам” дейишаётган бўлса, демак, сиз – ёмон одамсиз»;
¯ «Садақанинг афзали – келишолмай қолганларнинг ўртасини ислоҳ қилишдир» (Имом Абу Довуд ривоятлари);
¯ «Мусулмон кишини сўкиш – фосиқликдир. У билан урушиш – кофирликдир» (Муттафақун алайҳ);
¯ «Бирор киши бор айбингизни айтиб, сизни ҳақоратласа, сиз уни унда бор айби билан ҳам ҳақоратламанг. Шунда бунинг савоби сизга, гуноҳи унга бўлур»;
¯ «Ким Аллоҳга ва Охират кунига имон келтирган бўлса, яхши гап айтсин ёки жим турсин!» (Имом Бухорий, Имом Муслим ривоятлари);
¯ «Ким мусулмон биродарининг айбини яширса, Аллоҳ унинг айбини Қиёмат куни яширади. Ким мусулмон биродарининг айбини ошкор қилса, Аллоҳ унинг айбини ошкор қилади, ҳатто уни ўз уйида ҳам шарманда қилади» (Имом Ибн Можа ривоятлари);
¯ «Поклик – имондандир»;
¯ «Ким агар бировнинг айбини айтиб, одамларга ошкор қилса, то ўзи ҳам шу айбни қилмасдан дунёдан кетмайди»;
¯ «Кимики бирор мўмин кишининг айби ёки гуноҳини билиб туриб, уни фош этмай яширса, гўё тиригича кўмилган гўдакни тирилтирганчалик савобга эга бўлур» (Имом Байҳақий ривоятлари);
¯ «Одамларга миннатдорчилик изҳор этаолмаган одам, Худога ҳам шукр қилаолмайди» (Имом Термизий ривоятлари);
¯ «Кимки бир мусулмоннинг айбини яширса, Аллоҳ дунё-ю охиратда унинг айбини яширади»;
¯ «Ҳар бир қилинадиган яхшиликка садақа савоби берилур»;
¯ «Кичикларимизга раҳм қилмаган, катталаримизни улуғламаган – бизлардан эмас» (Имом Абу Довуд ва Имом Термизий ривоятлари);
¯ «Қайси киши ўзганинг айбини кўриб, уни яширса, худди тириклай кўмилган қизни қабридан қутқарган каби бўлади» (Имом Абу Довуд ривоятлари);
¯ «Кимки бир чумчуқни бекордан-бекор ўлдирса, Қиёмат кунида у чумчуқ Арш олдига келиб, баланд овоз билан: “Парвардигорим, бу бандадан сўрагин, нима учун мени беҳуда ўлдирди экан?” – дейди»;
¯ «Ким мусулмонни қўрқитса, Қиёматда Аллоҳ уни қўрқитади»;
¯ «Золим билан бирга юрган одам жиноят содир қилибди»;
¯ «Биродарингиз золим бўлса ҳам, мазлум бўлса ҳам унга ёрдам беринг!» (зулм илдизига болта уриш – ҳам золимга, ҳам мазлумга ёрдамдир);
¯ «Кимки бирор гуноҳ иш қилишни ният қилса-ю, сўнгра ниятидан қайтса, унга бир яхшилик савоби ёзилажак»;
¯ «Бирор банда дунёда бир банданинг айбини яширса, Аллоҳ таоло Қиёмат куни унинг айбларини яширади» (Имом Муслим ривоятлари);
¯ «Сизлардан бирортангиз ўзи учун яхши кўрган нарсани биродари учун ҳам раво кўрмагунча, мўмин бўла олмайди» (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривоятлари).
¯ «Маслаҳатни ақл эгаларидан сўранглар – тўғри йўл топасизлар. Уларнинг айтганидан чиқманг – пушаймон бўласизлар»;
¯ «Ким бир мусулмоннинг гуноҳини яширса, Аллоҳ унинг гуноҳини дунёда ҳам, охиратда ҳам яширади»;
¯ «Сиз яхшиликни унга муносиб бўлганга ҳам, бўлмаганга ҳам қилаверинг. Агар сиз эзгуликка лойиқ одамни топсангиз, демак, у эзгулик аҳлидир, агар ундай одамни топмасангиз, демак, сиз ўзингиз эзгулик аҳлидансиз»;
¯ «Бутун умр эзгуликни тиланглар!»;
¯ «Кимки яхшилик кўчатини қадаса, орзу қилган ҳосилини йиғиб олади ва кимки ёмонлик уруғини сепса, афсус-надомат мевасини териб олади»;
¯ «Умматимнинг раҳмдилларидан ва шафқатлиларидан фазилат истанглар! Чунки сизлар уларнинг қанотлари остида яшайсизлар»;
¯ «Ким бир мусулмонга бу дунёда ёрдам берса, Аллоҳ Охиратда унга ёрдам қилади»;
¯ «Кимники Аллоҳ Таоло дўст тутса, унга одамларнинг ҳожатлари тушадиган қилиб қўяди»;
¯ «Аллоҳнинг неъматлари билан яхши қўшничилик қилинглар, зеро у бирор оиладан кетиб қолса, қайтиб келмаслиги мумкин»;
¯ «Мазлумнинг дуосидан сақланинглар, гарчи у кофир бўлса ҳам. Чунки унинг дуоси тўсиқсиздир»;
¯ «Қачон бирортангиз мол-дунё ва хилқатда ўзидан афзалроқ кишини кўрса, ўзидан пастроққа қарасин!..» (Имом Бухорий ривоятлари).
(1 – қисм тугади. Давоми бор...).
Иброҳимжон домла Иномов
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа