14 Май, 2025, 16 Зулқаъда, 1446
14 Май, 2025, 16 Зулқаъда, 1446
Ҳакимул уммат, Мавлоно Ашраф Али Таҳановий раҳматуллоҳи алайҳ шундай дейдилар:
Уламолар айтадиларки, рўзанинг бу даражада ўта фазилатли бўлишининг сабаби, унда зиёда ихлос бўлиши ва риё йўқлигидир. Ҳаттоки, агар бирор кимса риё (хўжакўрсинлик) қилса ҳам, ўшандаям риё бўла олмайди. Бошқа ибодатларнинг хилофидаки, уларда риё қилишлик ила риё бўла олади. Шу сабабдан рўзада изҳори қовлийга (яъни, мен рўзаман деб тил ила ошкор қилишликка) ҳам ижозат бор.
Бу ерда икки даъво бор. Бири, ошкор қилишликка ижозат, иккинчиси, бу ўринда ошкор қилишлик ила ҳам риё бўлмайди, дейишлик.
Ижозатнинг далили шуки, ҳадиси шарифда "Қачонки, сизлардан бирингиз рўзадор бўлса ва у билан биров жанжаллашса, у ҳолда мен рўзадорман десин" дейилган. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам изҳори қовлийга ижозат берганлар.
Энди, ошкор қилишлик ила ҳам риё бўлмаслиги қолди. Бунинг сабаби шуки, унда ихлос шу даражада кучлики ошкор қилишлик ила ҳам риё бўлмайди. Ҳолбуки, ташдан қараганда тил ила "мен рўзадорман" дейишлик ила риё бўлиб қолиши шубҳа қилинади. Бироқ мен айтаманки, ўшанда ҳам риё бўлмайди. Бунинг сабаби шуки, аввало жалий ибодат (яъни, шакл ва ҳайъати кўриниб турган ибодат) масалан, айнан намозда ҳам унинг суратини ўзи феълга далолат қилади. У сурат бу ибодатдир, бу намоздир дейди. Бу ерда (рўзада) эса сурат ўзи тил ила айтишлигидан ҳам у ҳақиқатда рўзадорми ёки рўзадор эмаслиги маълум бўладими?. Чунки, агар бирор рўзадор бўлмаган кимса ҳам мен рўзадорман деса, у ҳолда унинг даъвоси эшитувчилар наздида рост бўлади.
Aгар бирор кимса, "мен рўзадорман" дейишлик ила нега риё бўлмайди? деса, унинг жавоби шуки, ҳақиқатда бундан риё бўлмайди. Йўқса, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам унга ижозат бермас эдилар. Магар, ҳадисда мавжудки, "Рўзада жанжаллашиш йўқ. Aгар бирор кимса уни ҳақорат қилса, у ҳолда мен бугун рўзаман, шунинг учун ҳеч нарса демайман десин" дейилган.
Қачонки, ҳадисда изҳори совмга (яъни, рўзасини ошкор қилишга) ижозат бўлса, у ҳолда мен рўзаман, мен рўзаман, дейишлик ила ҳам риё бўлмайди. Йўқса, риёга ижозат лозим келади ва бу мумкин эмас. Бу нақлий жавобдир.
Aқлий жавоб шуки, мен рўзаман дейишлик ила қандай қилиб риё бўлиши мумкин? Чунки, бу даъвонинг рост эканлигини билишнинг бирор сурати йўқ. Эҳтимол, у ғуслхонага бориб, сув ичган бўлиши ва ташқарига чиқиб "мен рўзадорман" деган бўлиши мумкин. Шунинг учун "мен рўзаман" дейишлик ила ҳам риё бўлмайди.
Ҳа, агар бирор шахс риё қасди (нияти) ила бу жумлани айтса, худди бугунги кунда рўзадорлар бугун саҳарликка тура олмадик, саҳарлик қилмасдан рўзамиз, деб айтиб юрганлари каби. Гоҳо чанқоқлик ва ҳоказолардан шикоят қиладилар. Бунда қасди риё (яъни, ҳўжакўрсинликни ният қилишлик) гуноҳи бўлади. Чунки, риё гуноҳ бўлгани каби, уни қасд қилишлик ҳам гуноҳдир. Магар бу ерда риёнинг ҳақиқати мавжуд эмас.
Қачонки, унда риё бўлмаса, у ҳолда ихлос бўлади. Қайси ибодатда ихлос бўлса, у ҳолда у фазилатга сабаб бўлади. Энди, рўзада ихлос зиёда бўлгач, унинг фазилати янада зиёда бўлади.
Чунончи, уламолар рўзанинг хос фазилати айнан ихлос сабабидандир деб очиқ-ойдин ҳам ёзганлар.
"Муборак Рамазон аҳкомлари" китобидан. Урду тилидан
Тошкент шаҳар, Уч-тепа тумани, "Ҳазрати Али" масжиди ноиби-имоми Абдулқайюм Комил таржимаси.
Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази Кенгайтирилган илмий кенгашининг навбатдаги йиғилиши бўлиб ўтди. Унда Кенгаш аъзолари тўғридан-тўғри ва онлайн тарзда иштирок этишди. Дастлаб, Лондон қироллик коллежи Археология бўлими илмий ходими, доктор Милиана Радивоевич Наманган вилоятидаги Ахсикент мавзеида олиб борилган археологик тадқиқотлар натижаси билан таништирди.
Милиана Радивоевич узоқ йилларда бери мамлакатимизда олиб борилаётган археологик тадқиқотларда фаол иштирок этиб келади.
— Ахсикент дунёдаги энг қадимий металлургия марказларидан бири ҳисобланади. Мен ўзбекистонлик, кипрлик ва буюк британиялик ҳамкорларимиз билан бирга Ахсикентда илк ўрта асрларда металлургия юқори даражада ривожланганини аниқладик. Жумладан, ислом оламининг дастлабки даврида тайёрлана бошлаган машҳур Дамашқ қиличлари ҳам айнан Ахсикентда қазиб олинган ва қайта ишланган пўлатдан фойдаланганини исботладик. Насиб этса, Марказнинг очилиши маросимида бу тарихий воқеани алоҳида медиалойиҳа сифатида тақдим этамиз, — деди у.
ИЦМ халқаро алоқалар бўлими мутахассиси Екатерина Соболева Кенгаш аъзоларини Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказининг тантанали очилиши маросими концепцияси билан таништирди. Унда ушбу маросим доирасидан жой олган тадбирлар, “Ўтмишнинг боқий мероси – буюк келажак асоси” мавзусидаги IX конгресс кун тартиби, иштирокчилар рўйхати, Имом Бухорий мажмуасининг янги биноси ва инновацион музейи сингари қатор масалалар ўрин олган.
Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази директори Фирдавс Абдухолиқов Марказнинг очилиши муносабати билан ўтказиладиган Халқаро кўргазма, хориждан олиб келинадиган қўлёзмалар, экспонатлар ҳақида маълумот берди. Хорижий мамлакатлардаги қатор музей ва кутубхоналар, шахсий коллекциялар раҳбарларнинг ушбу кўргазмасидаги иштироки бўйича кенг қамровли ишлар олиб борилаётганини қайд этди.
— Биз 25 апрель-2 май кунлари Буюк Британиянинг “Сотбис” ва “Кристис” аукционларидан Ўзбекистон маданий меросига оид 46 та лотни сараладик, — деди Марказ раҳбари. — Айни пайтда уларни сотиб олиш ва Ўзбекистонга олиб келиш бўйича музокаралар давом этяпти. Биз бу тарихий меросни қайтадан қўлга киритаётганимизни жаҳон илмий жамоатчилигига етказишимиз керак. Шу боис, Буюк Британия ва Францияда шу масалада халқаро тадбирлар ўтказишни режалаштиряпмиз.
Кенгаш аъзолари томонидан ушбу йирик анжуманларга ташриф буюрадиган хорижий меҳмонлар рўйхати ҳам тақдим этилди. Кенгайтирилган илмий кенгаш аъзолари томонидан ушбу халқаро тадбирларда иштирок этадиган ўзбекистонлик олимлар ва экспертлар рўйхати тасдиқланди.
Кенгаш давомида, шунингдек, Ислом цивилизацияси маркази илмий ходими Алишер Эгамов Ўзбекистоннинг турли ҳудудларидаги музей фондларидан Марказ экспозициясида намойиш қилиш учун тўпланган тарихий экспонатлар ҳақида маълумот берди. Март-апрель ойида жойларга уюштирилган экспедициялар натижасида 1500 дан ортиқ тарихий экспонатлар аниқланган. Мамлакатимиз тарихининг турли даврларига мансуб бу тарихий буюмлар орасидан сараланганлари Марказнинг очилиши муносабати билан ўтадиган халқаро кўргазмадан жой олади.
Шунингдек, Марказ экспозицияси учун 2-тоифали медиалойиҳаларнинг илмий-амалий материаллар базасини яратиш масаласи ҳам кун тартибига қўйилди. Бошқа бир қатор масалалар бўйича Кенгаш аъзолари ўз фикр-мулоҳазаларини билдиришди. Кенгаш учрашувида Марказ ҳамда Ўзбекистон маданий меросини сақлаш, ўрганиш ва оммалаштириш бўйича Бутунжаҳон жамияти қўшма лойиҳаси - "Ўзбекистон маданий мероси жаҳон тўпламларида" туркумидаги китоб-альбомларнинг 81-90 жилдларини нашр қилиш масаласи кўриб чиқилди. Шунингдек, нашрга тайёрланаётган еттита совғабоп китоб-альбом ҳақида маълумот берилди.
Бундан ташқари учрашувда Кенгаш аъзолари Қуръони карим залининг янги дизайнини ҳам тасдиқлашди.
— Қуръон зали бинонинг марказий қисмидан ўрин олгани учун унинг дизайнига алоҳида эътибор бериляпти, — деди Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази бошлиғи Азимжон Ғафуров. — Биз Кенгаш аъзолари эътиборига Ҳазрати Усмон Қуръони жойлаштириладиган айвон устида жойлашадиган нурли инсталляциянинг икки хил кўринишини тақдим қилдик. Йиғилишда энг мақбул вариант танланди.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Ислом цивилизацияси марказига навбатдаги ташрифи чоғида халқаро ҳамкорлар, жумладан, дунёнинг етакчи музейлари, кутубхоналари ва илмий-тадқиқот институтлари билан ҳамкорликни фаоллаштириш бўйича топшириқлар берган эди. Марказ биносининг иккинчи қаватини халқаро ташкилотлар ваколатхоналари учун хоналар ажратиш, шунингдек, Ислом цивилизацияси маркази учун алоҳида янги бино қуриш тўғрисидаги қарорнинг муҳим бандларидан бири бўлди. Қирққа яқин асосий ҳамкор давлатлар мавжуд. Марказнинг иккинчи қаватида уларнинг фаолияти учун барча шарт-шароитлар яратилиб, замон талаби даражасида ташкил этиш Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказининг навбатдаги кенгайтирилган илмий кенгаши жараёнида алоҳида таъкидланди.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа