01 Июн, 2025, 5 Зулҳижжа, 1446
01 Июн, 2025, 5 Зулҳижжа, 1446
Аллоҳ таоло Ўз каломи Қуръони каримнинг Қалам сураси 4- оятида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни мақтаб шундай марҳамат қилади:
“Албатта, сен буюк хулқ узрасан”.
Уламоларнинг таъкидлашларича инсон ҳаёти давомида кўплаб муаммолар ва одамлар билан ўзаро низоларга боришининг энг катта сабаби бу – ахлоқида кўплаб нуқсонлар борлигидадир.
Бугунги замонавий илм-фан тадқиқотлари ҳам бу фикрни қўллаб қувватламоқда.
Яқинда АҚШнинг Шимолий Каролина Дюк университети тиббиёт маркази профессори Свитен Бойл ўзининг кўп йиллик илмий изланишлари натижасини эълон қилди: “Биз феъл-атвор (ахлоқ) соғлиққа таъсир кўрсатишини илмий жиҳатдан асосладик ва бу таъсирнинг даражасини ҳам тўлалигича англадик” – дейди профессор.
Унга кўра, узоқ яшаш учун одам салбий иллатлардан воз кечмоғи, атрофидагиларга кўпроқ яхшилик қилмоғи лозим экан. Профессор бугун узоқ йиллик тадқиқотлар натижасида аниқлаган маълумотлар динимизда бундан бир ярим минг йил аввал таъкидлаб ўтилган.
Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Ким умрининг узайишини, ризқининг зиёда бўлишини истаса, ота-онасига яхшилик ва қариндошларига силаи раҳм қилсин”, дедилар”
Хўш, қандай сабаблар инсонни аста-секинлик билан таназзулга олиб келади?
1-САБАБ. Салбий муносабат. Ҳаётга ва атрофдагиларга салбий муносабатда бўлиш – яширин душманлик ҳисси билан яшаш, дегани. Бундай одамлар бошқаларни ёқтирмайди. Доимо яқинлари уларга нотўғри муносабатда бўлаётганидан нолийди. Аслида бундай одамларнинг ўзи атрофдагиларга нисбатан янглиш муносабатда яшайди! Натижада юрак, қон-томир, қандли диабет касалликларига чалиниш мумкин. Асабийлашиш оқибатида иммун тизимида салбий ўзгаришлар юз беради.
Аввало, қандай вазият бўлишидан қатъий назар бу дунёда барча нарса ўткинчи эканлигини АНГЛАБ яшаш лозим. Имом Ғаззолий таъкидлаганларидек: “Биз билан нима рўй бермасин у албатта ўтиб кетади”.
2-САБАБ. Мақсадсизлик. Яшашдан мақсад бўлмаса, умр қисқа бўлади. Яшашдан маъни йўқ, деб ўйлаган одамлардан кўра, мақсад сари интилувчанларнинг иммун тизими ва юраги бақувват бўлади. Уларнинг саломатлигига даромадининг миқдори ҳам, одамларнинг салбий муносабати ҳам таъсир қилмайди. “Ҳаётдан мақсад сари фойдаланиш лозим” – дейди Бойл. “Акс ҳолда, қисқа умр кўриш эҳтимоли кучаяди. Аввалига интеллектуал, кейин эса жисмоний ўлим юз беради. Мақсадсиз яшаш – ақлнинг заифлашувига олиб келади. Руҳий касалликларнинг ривожланиш эҳтимоли 50 %га ошади. Демак, нима учун яшаётганингизни дарҳол аниқланг!
Фазилатли Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари, инсоннинг бу дунёда яшашдан мақсади нима деган саволга қуйидагича жавоб қилган эканлар: “Яшашдан мақсад, Аллоҳ таолога бўлган иймоннинг ер юзида қарор топишига ҳисса қўшиш. Аллоҳ таолонинг айтганини қилиб, қайтарганидан қайтиш. Ушбу ҳар бир инсон учун шараф бўлган ишларни амалга ошириб икки дунёнинг саодатига эришиш”.
3-САБАБ. Жиззакилик. Жиззаки, айниқса арзимаган сабаб туфайли кўп асабийлашадиганлар, доимо жазавага тушадиганлар ўзларини “еб битиришади”. Шунинг учун тинчланиш даркор! Унутманг асабларнинг тикланиши учун 10 йил керак бўлар экан.
Бир киши Пайғамбар алайҳиссаломдан насиҳат сўради: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам унга насиҳат қилиб ушбу оятни ўқидилар: “Авф-марҳаматли бўлинг, яхшиликка буюринг ва жоҳиллардан юз ўгиринг”. (Аъроф, 199).
Жиззакилик ҳам жоҳилликнинг бир тури.
4-САБАБ. Тартибсизлик. Иш столингиз, автомобиль салонингиз, хонангиз доимо бетартибми? Кўп кеч қоласизми? 9000 киши иштирокида ўтказилган 20 дан ортиқ илмий тадқиқотлар натижаси тартибсизлик – умрни қисқартиради, деган хулосани берди.
Тартиб динимиз биздан талаб этадиган асосий омиллардан биридир. Биз барча нарсани тартиб вва интизом билан бажаришга чақирилганмиз. Ҳатто, намозни ҳам тартиб билан адо этамиз.
Зеро, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Аллоҳ бирортангиз бирор ишни қилганда уни пухта қилишини яхши кўради”, деганлар (Абу Яъло ривояти, “Мажмаъу-з-завоид”; Суютий, “Ал-жомеъ ас-сағир”).
Қолаверса тартиб бор жойда поклик бўлади, поклик эса ИСЛОМнинг устунларидандир.
5-САБАБ. Тушкунлик. Узоқ давом этган стресс, қаттиқ ҳаяжон умрни қисқартиради. Қон босимининг кўтарилиши, юракнинг тез-тез безовта бўлиши, сурункали шамоллаш – тушкунлик аломатлари. Бирор мусибат етганда ёки яқинингиз ўлганидан кейин тақдирга тан бермасдан, тушкун ҳолатда асабийлашиш саломатлик учун жиддий зарар. Ғам-қайғуларни унутиш керак!
Одатда ғам-қайғу ва тушкунлик Аллоҳнинг қадарига рози бўлмасликдан, ношукрликдан келиб чиқади. Агар биз Аллоҳнинг неъматларига шукр қилсак, Қуроъни каримда “Қасамки, агар (берган неъматларимга) шукр қилсангиз, албатта, (уларни янада) зиёда қилурман” дея вада қилинганидек, яна ҳам зиёда бўлади. Аксинча, ношукрлик қилиб, итоатсизлик ила, қайтариқларидан қайтмасак, оятнинг давомида марҳамат қиладики: “Борди-ю, ношукрлик қилсангиз, албатта, азобим (ҳам) жуда қаттиқдир” (Иброҳим, 7).
Тиб илмининг улуғ устозларидан бўлган ватандошимиз Абу Али ибн Сино ҳазратлари ҳам ушбу оятдан шундай хулоса қилган: “Инсондаги кўплаб дардлар руҳий мувозанатнинг бузилишидан келиб чиқади. Руҳий мувозанат эса аксарият ҳолда ношукрлик туфайли бузилади”.
6-САБАБ. Дам олмаслик. Дам олмаслик, шу жумладан, таътилга чиқмасдан ишлаш, тинимсиз равишда компьютер қаршисида ўтириш зиён! Шунинг учун, ҳафтада биир кун, йилда бир бор берилган таътилда бир ой тўлиқ дам олинг! Табиат қўйнида кўпроқ вақт ўтказинг.
Аллоҳ таоло Бақара сурасида бундай деб марҳамат қилади:
“Аллоҳ ҳеч бир жонга имкониятидан ташқари нарса юкламас” (286-оят).
Аллоҳ таоло биз бандаларига раҳм-шафқат ва меҳр билан вазифа юклаганда, биз ҳам танамизга раҳм қилайлик. Уни то тугаб, яроқсиз ҳолатга келгунга қадар қийнаб ишлатмайлик. Базан жамиятда кимларгадир ёқиш мақсадида тинимсиз “меҳнат” қилиб, қолганларни ҳам шунга тарғиб этаётган, “озгина дам олинг” десангиз “қабрда дам оламиз” дейдиганлар ҳам учраб туради. Бундайларга ҳам уламолар дам олишни маслаҳат бериб: қабрда дам олинмаслигини, у ерда Аллоҳ таоло берган неъматларнинг жавобини бериб, маҳлум ҳолатда ётишини шунингдек, тана ҳам инсонга омонат берилганлигини таъкидлашган.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
“Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам у кишининг олдиларига кирганларида, ҳузурларида бир аёл бор эди. У зот:
“Бу аёл ким?” – дедилар.
“Фалона”, дея унинг намози ҳақида гапира кетдилар.
“Бас! Сизлар тоқатингиз етадиган нарсани лозим тутинглар. Аллоҳга қасамки, сиз малол олмагунингизча Аллоҳга малол келмайди. Диннинг Аллоҳга маҳбуби, соҳиби унда бардавом бўлганидир”, – дедилар”.
7-САБАБ. Ёлғон ва хиёнат. Кўп ёлғон гапирадиганларнинг ошқозон ости бези ва юрак қон томир тизимида жиддий муаммолар вужудга келар экан. Шунингдек хиёнат қиладиганларда сурункали касалликлар ва хавфли дардлар ривожланиш эҳтимоли кўпроқ бўлар экан.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қилиб: “Мўмин киши табиатида ҳар бир хислат бўлса ҳам, лекин хиёнат ва ёлғончилик бўлмайди”.
Манбалар асосида Саидаброр Умаров тайёрлади
Аллоҳ таолонинг инсон зотига кўрсатган чексиз марҳаматларидан бири шубҳасиз сув неъматидир. Заминдаги бирор тирик жон сувдан беҳожат бўлолмайди. Ушбу ҳаётдаги барча нарса сув билан тирикдир. Лекин Яратувчи бу улуғ неъматини махсус бир сув билан хослади. Унга фазл ва баракот ато этди. Мусулмонлар курраи заминнинг турли нуқталаридан ушбу хос неъматдан баҳраманд бўлиш учун келадилар. У ҳам бўлса замзам сувидир. Хўш, замзам суви ўзи нима ва унинг қандай мўъжизакор хусусиятлари бор?
Замзам суви
Замзам суви бу - замзам қудуғидан чиқадиган сувдир. Бу қудуқ Маккаи мукаррамадаги Ҳарам ҳудудида жойлашган. Бу сув барча мусулмонлар наздида муқаддас сув ҳисобланади. Зеро, Аллоҳ таоло уни ўзига хос мў'жизавий хусусиятлар билан бошқа сувлардан афзал қилган. Дини Ислом таълимотларига кўра, замзам булоғини Аллоҳ таоло Исмоил алайҳиссалом ва унинг онаси учун чиқариб берган.
Замзам қудуғи Маккий Ҳарам ҳудуди ўз ичига олган муҳим тарихий унсурлардан бири ҳисобланади. У ер сатҳидаги энг машҳур булоқ бўлиб, мусулмонлар қалбида ўзига хос руҳий ўрни бор. Айниқса, ҳожилар ва умра зиёратчилари учун бу сувнинг аҳамияти катта. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: "Ер юзидаги энг яхши сув замзам сувидир. У тўйимли таом ва касалликдан шифодир" (Табароний ривояти, ал-Мўъжам ал-Кабир, саҳиҳ ҳадис).
Жобир разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда эса бундай марҳамат қилинади: "Замзам суви нима ниятда ичилган бўлса, ўша ниятнинг рўёбга чиқишига сабаб бўлади" (Имом Аҳмад, ибн Можа ва бошқалар ривояти).
Замзам сувининг номлари
Замзам сувининг кўп номлари бўлиб, қуйида уларнинг баъзиларини зикр қиламиз:
1. "Замзам" ва "Зумазим". Бу сўз "замма-язимму-зумуман" феълидан олинган бўлиб, бирор идишга сув лим-лим тўлиб ёнларидан оқиб тушганда ишлатилади. Замзам булоғининг суви кўп ва баракали бўлганлиги учун шундай номланган. Бошқа бир ривоятда келишича, замзам булоғи отилиб чиққан пайтда Ҳожар онамиз унга қараб "зам-зам!" яъни "кўпай ва зиёда бўл!", деган эканлар. Яна бир қавлга кўра эса замзамнинг бундай номланиши Жаброил алайиссаломнинг замзамасидан яъни, фариштанинг мазкур булоқ устида чиқарган товуши ва каломи туфайлидир. Бошқа бир фикрга кўра, мазкур булоқ илк маротаба отилиб чиққан вақтда ўзидан махсус товуш чиқариб шарқираб турган, шу сабабли замзам деб номланган. Зеро, замзама сўзи шовқин бермоқ, муттасил товуш чиқармоқ маъносини англатади. Замзама сўзининг яна бир маъноси бирор нарсанинг ёйилиб кетган четларини тўплаш, тарқалиб кетмаслиги учун жамлаш маъносини англатади.
2. "Барака" ва "Муборака". Барака сўзи ўсиш, зиёда бўлиш, кўп яхшилик ва саодат маъноларини англатади. Зеро, уларнинг бари замзамда мавжуддир.
3. "Барра". Бу сўз яхшилик, эзгулик ва вафо маъноларини англатувчи "биррун" сўзидан олинган. Чунки Аллоҳ таоло бу сув билан Исмоил алайҳиссаломга яхшилик қилган. Яна бир қавлда эса айтиладики, чунки у аброрлар, яъни яхшилар учун оқиб чиққан, фожирлардан эса тийилган.
4. "Бушро". Бушро сўзи луғатда яхшилик ва хурсандчилик хабари, мужда маъносини англатади. Замзамнинг бундай ном билан аталишига сабаб ўзи ва ўғлининг ҳаётини сақлаб қолиш учун жон ҳолатда сув қидираётган пайтда Ҳожар онамиз учун хушхабар бўлганлигидандир. Зеро, Ҳожар онамиз Сафо ва Марво орасида сув излаб умидлари узилай деган пайтда Аллоҳ таоло томонидан инъом қилинган замзамни кўриб қолгач, бениҳоя хурсанд бўлиб кетадилар ва "менга хушхабар бўлсин, ахир бу сув-ку!", деб юборадилар.
5. "Мактума" (яширилган). Журҳум қабиласидан сўнг замзам булоғи ерга кўмилиб, беркилиб кетганлиги учун шундай аталган эди. Сўнгра Абдул Муттолиб уни қайта очган.
6. "Ҳарамийя". Замзам қудуғи Аллоҳ таолонинг Ҳарами ичкарисида бўлганлиги туфайли унга "Ҳарамийя", яъни Ҳарам булоғи деган ном берилди.
7. "Ракзату Жибрийл" (Жаброилнинг қанот қоқиши), "ҳазмату Жибрийл" (Жаброил пайдо қилган қуйилик, чуқирча), "ватъату Жибрийл" (Жаброилнинг оёқ босиши). Замзам сувининг бундай номлар билан номланишига сабаб унинг Жаброил фаришта ўз қаноти билан ерга уриши ёхуд оёғи билан ерга тепиши натижасида пайдо бўлиб, ердан отилиб чиққанлигидир.
8. "Солима" (соғлом ва саломатли сув). Замзамнинг бу исм билан номланишига сабаб унда саломатлик ва офият борлигидандир.
9. "Сиқоятул ҳож" (Ҳожиларга сув бериш). Замзам суви ҳожиларни сув билан таъминлайди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳожиларни замзам суви билан таъминлаш ишини Аббос розияллоҳу анҳу ва оиласига топширдилар.
10. "Саййида". Чунки замзам суви бошқа барча сувларнинг саййиди, энг афзали, энг шарафлиси ва энг қадри баланди ҳисобланади.
11. "Шаббўатул 'иёл" (камбағалларни тўйдирувчи) шунингдек, "шабъа" (тўқлик, тўйимлилик). Жоҳилият даврида замзам булоғи шу ном билан ҳам номланарди. Сабаби, у чанқаганни чанқоғини қондирарди, камбағалларнинг қорнини тўйдирарди.
12. "Шаробул аброр" (яхшиларнинг шароби). Сабаби ҳамма яхшилар ва солиҳ кишилар замзам сувидан ичишга ҳарис бўладилар.
13. "Шифау суқмин" (касалликлар шифоси). Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай марҳамат қилдилар: "Замзам ер юзидаги энг яхши сувдир. Унда очиққанлар учун таом, касалликлар учун шифо бордир" (Табароний {11167, 11/98}, Ҳайсамий {3/286}, Ибн Ҳиббон саҳиҳ деганлар). Унда Аллоҳ таолонинг изни билан барча касалликларга даво бордир. Ким шифо ниятида ичса, Аллоҳнинг иродаси билан, албатта, тузалиб кетади.
14. "София" (соф). Замзам барча зарарли нарсалардан пок ва соф бўлган сувдир.
15. "Тоҳира" (пок). Замзам барча айбу нуқсонлардан пок, ичувчи киши учун фойдали сувдир. Бундан ташқари, замзам ҳурмати баландлиги учун ифлос нарсаларга истеъмол қилинмайди.
16. "Тоййиба" (хуш, ширин, мазали). Замзам сувининг бу ном билан номланиши сабаб, ичган киши лаззатланади, уни ҳамма яхши кўради.
17. "Зоҳира" (зоҳир, очиқ-ойдин). Замзам сувининг манфаати доим зоҳир бўлиб, кўриниб туради.
18. "Офият". Замзам суви уни ичган инсон учун офият ва шифодир. Аллоҳ таоло мутахассис табиблар ҳам даволай олмаган қанча-қанча касалликлардан замзам туфайли шифо берган.
19. "Ғиёс" (ёрдам, қутулиш). Чунки у Ҳожар онамиз ва у кишининг фарзанди Исмоил алайҳиссалом учун ёрдам, қаттиқ қийинчиликдан сўнг қутулиш манбаи эди.
20. "Кофия" (кифоя қилувчи). Замзам суви уни ичаётган кишининг барча ҳожатларига кифоя қилувчидир.
21. "Ла тунзофу вала тузамму" (йўқ бўлмайди ва камаймайди). Замзам сувидан қанча кўп ичилмасин камаймайди ҳам, тугаб ҳам қолмайди.
22. "Маъсарату Аббос" (Аббоснинг улуғ мероси). Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳожиларга замзам сувини ичиришдек шарафли вазифани Аббос розияллоҳу анҳу ва унинг оиласи учун ажратиб берадилар. Бу эса Аббос розияллоҳу анҳу ва унинг оиласи учун улуғликда тенгсиз бўлган мерос эди.
23. "Муъниса" (дўст, дилдош). Замзам сувидан ичган мўмин унга ўрганиб, ўзида унга нисбатан доимий майл ҳис қилади ва уни яхши кўриб қолади. Мудом замзам сувидан ичгиси келаверади.
24. "Маймуна" (баракали). Замзам суви ҳар тамонлама баракалидир.
25. "Нофиъа" (фойдали). Замзам суви санаб тугатиб бўлмайдиган манфаатларга эга эканлиги туфайли шундай номланган.
Замзам сувининг фойдалари
Замзам суви ўзининг маънавий фойдаларидан ташқари саломатлик учун кўплаб фойдали хусусиятларга эгадир. Уларнинг баъзиларини қуйида зикр қиламиз:
1. Эрта қаришнинг олдини олади.
2. Жисмнинг ҳимоя тизимини (иммунитет) кучайтиради.
3. Овқат ҳазм қилишга ёрдам беради.
4. Саратонга қарши самарали воситалардан бири ҳисобланади.
5. Жисм учун фойдали бўлган озуқа моддаларини қонга сўрилиш жараёнини кучайтиради.
6. Жисмга куч-қувват бахш этади. Айниқса, ҳожилар ҳаж мавсимида бундай куч-қувват ва энергия манбаига муҳтож бўладилар.
7. Кўплаб касалликлардан тузалишга ёрдам беради. Жумладан, кўриш қобилиятининг пасайиши, қизамиқ, юрак-қон томир касалликлари, қон босими, қон айланиши касалликлари ва бошқа бир қатор хасталиклардан тузалишда самарали ёрдам беради.
8. Шунингдек, замзам суви қандли диабет касалига чалинганлар, буйрак хасталари учун ҳам шифодир. Шу билан бирга суяк ва бўғин касалликлари, ошқозон-ичак касалликлари, ҳазмдаги муаммолар, йўғон ичак муаммолари, қабзият ва яна бир қанча касалликларни даволашда самарали восита ҳисобланади.
Замзам сувини бошқа сувларга аралаштириш ҳақида
Агар замзам сувидан бошқа оддий сувларга аралаштирилса мазкур оддий сув унга қўшилган аралашма миқдорича баракот ва фазилат касб этади. Қанча кўп аралаштирилса, шунчалик баракоти ортади. Камроқ аралаштирилган бўлса ҳам мазкур сув замзам қўшилмаган сувдан афзалроқ ва баракотлироқ бўлади. Зеро, замзам аралаштирилган сувдан ичган кимса замзам сувининг маълум миқдорини ичган ҳисобланади. Шу туфайли, унинг файзидан бонасиб бўлади.
Имом Косоний (раҳимаҳуллоҳ) айтадилар: "Агар бир кимса замзам сувидан иборат бўлган бирор сувни ичмайман деб қасам ичган бўлса ва ўша (замзамдан иборат бўлган) сувга бошқа сувлардан жуда кўп миқдорда қуйилиб, натижада замзам суви ўзига қуйилган кўп миқдордаги сувга аралашиб, бошқа сув унинг устидан ғолиб келса ва шундан сўнг, мазкур сувдан ичса, қасамини бузган ҳисобланади" ("Бадоиъу-с-санои'": 3/63;).
Юқоридаги матнда айтилмоқчи бўлаётган нарса шуки, замзам сувини ичмайман деб қасам ичган киши ўзига жуда кўп оддий сув аралаштирилиши натижасида оддий сувга аралашиб кетган замзам сувидан ичса, қасамига риоя қилмаган ва замзамдан ичиб қўйган ҳисобланар экан. Бу эса оддий сувга аралаштирилган замзам буткул йўқолиб кетмаслигини англатади. Балки, у аралашган сувига баракот киргазади.
Шу маънода, замзам аралаштирилган сувга "замзам" дейилса ҳам у ҳукман замзам мақомида бўлади. Унда замзамнинг баракоти ва фазилати мавжуд бўлади. Оддий сувлардан ортиқ бўлади. Унга ҳар қанча кўп сув қуйилса ҳам барибир, ичида замзам мавжуд бўлади. Аммо фазилатда мусаффо замзамчалик бўлмайди.
Саҳобаи киромлар нафақат замзам, балки Набий алайҳиссалом таҳорат қилган сувлардан ҳам табаррукланганлар. Узоқдан келган кишилар уйларига қайтишда У зотнинг (алайҳиссалом) таҳоратдан қолган сувларини ўзлари билан олиб кетиб, уни кўп миқдордаги сувларга қўшиб кўпайтирганликлари ривоят қилинади.
Бу ҳам бўлса, табаррук нарса бошқа оддий (тоҳир ва пок) нарсага аралаштирилганда, аралаштирилган оддий нарса ҳам баракот ва фазилат касб этишига далолат қилади.
Ривоят қилинишича, Набий алайҳиссалом Макканинг ҳокимига одам юбориб, ундан Мадинага замзам сувидан жўнатишни талаб қилар эканлар. Бундан мақсад, Мадиналиклар ҳам замзамдан юқорида айтилганидек, оддий сувларга аралаштириб, кўпайтириш орқали баҳраманд бўлишлари учун экан.
Абдуллоҳ Камолов
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа