Давоми
Муҳожирлар кўп икромларга ноил бўлиб, Нажоший ҳимоясида яшадилар. Уларга истаганларидай ҳаракат ва ибодат эркинлиги берилган эди. Кунларнинг бирида Макка мушрикларининг мусулмон бўлгани ҳақида ёлғон хабар келди. Буни эшитиб, ҳасрат чекаётган баъзи муҳожирлар, оилаларига қовушиш орзуси билан орқага қайтмоқчи бўлдилар. Бир қисми эса Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам қайтишга рухсат бергунларига қадар шу ерда қолишга қарор қилдилар. Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳу ва Руқайя розияллоҳу анҳо ҳам Маккага кайтганлар билан бирга эдилар. Ватан тупроқларига қадамлари етар-етмас, болалик ва ёшлик йиллари ўтган ерларни кўриб, уларнинг кўзлари севинч ёшларига тўлди. Руқайя розияллоҳу анҳо узоқ айрилиқдан сўнг онасини зиёрат қилиш учун ота уйига ташриф буюрди. Бироқ онасини кўролмади. Ҳамма жим эди, ҳеч ким жавоб бермасди. Аммо кўз ёшларини тутиб туролмадилар. Оқаётган кўзёшлар унга энг тўғри жавобни берган эди. Руқайя розияллоҳу анҳо ҳам йиғлади. Бу мусибат ҳам Аллоҳ таолонинг қазо ва қадари эди. Бу аламга ҳам бир мўмина каби сабр этди. Руқайя розияллоҳу анҳонинг Маккада қолиши узоққа чўзилмади. Мушрикларнинг тазйиқи кундан-кун ортиб борарди. Мусулмонлар Мадинага ҳижрат этдилар. Ҳазрати Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам улар билан бирга эдилар. Руқайя розияллоҳу анҳога олам-олам қувонч келтирган ўғли Абдуллоҳ Мадинада туғилди. Руқайя бу фарзандни ўтган кунлардаги мусибат, озор ва исканжалар бадалига берилган мукофот дея қабул этди. Лекин мўмин киши доимо имтиҳон қилинади, унга балолар юборилиб, синалади.
«У сизларнипг қайсиларингиз чиройлироқ — яхшироқ амал қилгувчи эканингизни имтиҳон қилиш учун ўлим ва ҳаётни яратган Зотдир. У қудратли ва мағфиратлидир» (Мулк, 2).
Гўдак беланчакда ухлаётганида бир хўроз юзини чўқиб олди. Яраси оғирлиги учун бир неча кундан сўнг ўлди. Руқайя розияллоҳу анҳо бу мусибатнинг оғирлигига чидай олмади, ҳушидан кетди. Иситмаси кўтарилиб, безгакка чалинди. Суюкли эри Усмон розияллоҳу анҳу унинг ёнидан ҳеч айрилмади. Ғам-қайғуни енгиллатиши учун Аллоҳ таолога тинмай дуолар қилди. Мадинада ансор ва муҳожирлар Шомдан қайтаётан қурайшийларга қарши ҳужумга тайёрланаётган эдилар. Усмон розияллоҳу анҳу ҳам жангга чиқмоқчи бўлди. Лекин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам унга хаста завжаси Руқайя розияллоҳу анҳонинг ёнида қолишни буюрдилар.
Руқайя розияллоҳу анҳонинг аҳволи оғирлашиб борарди. Касаллик кучайди. Ниҳоят, дудоқлар орасидан чиқаётган нафас узилиб қолди. Руҳ танни тарк этган эди.
Севимли ёридан айрилиб қолган Усмон розияллоҳу анҳу унинг пешона ва қўлларидан ўпиб, аста юзини ёпар экан, Бадрдан келган чопар мусулмонларнинг зафарини эълон қилди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Усмон розияллоҳу анҳунинг уйига кирдилар. Руқайя розияллоҳу анҳонинг ўлими ҳақидаги хабар қаттиқ таъсир этган эди. Руқайя розияллоҳу анҳонинг хонасида йиғлаб ўтирган неваралари Фотимани шафқат ила охиста ўрнидан турғазиб, енглари билан кўз ёшларини артдилар.
Ҳозир бўлган аёллар ўзларини тутолмай, йиғлаб юбордилар. Умар розияллоҳу анҳу қамчиси билан уларни урмоқчи бўлди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам унинг қўлидан ушлаб: «Кўздан ва қалбдан нима келса, Аллоҳдан, Унинг марҳаматидандир. Қўл ва тилдан бўлса, шайтондандир», деб уни қайтардилар.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Бақиъ қабристонига бориб қизлари Руқайя розияллоҳу анҳонинг ҳаққига дуо қилдилар. Қабр устига ўз қўллари билан тоза тупроқ ташладилар. Сўнг яна ортга қайтдилар. Расулуллоҳнинг соллаллоҳу алайҳи ва саллам икки ҳижрат соҳиби бўлган қизлари Руқайя розияллоҳу анҳодан Аллоҳ таоло рози бўлсин. Иймони, ҳижрати ва ҳаёти давомида кўрган мусибатлари учун энг гўзал шаклда ажр-мукофотлар берсин. Муслима опа-сингиллармиз эса Руқайя розияллоҳу анҳо каби оналаримиздан ибрат олиб яшасин!
Саидаброр Умаров
1. Олимнинг тўлиқ исми шарифи Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Маҳмуд Абу Мансур Мотуридий Самарқандий Ансорий.
2. Камолиддин Баёзийнинг таҳқиқига кўра бу зотнинг насаби улуғ саҳобий Абу Айюб Ансорийга бориб тақалади.
3. Абу Мансур Мотуридийнинг қайси йилда туғилгани аниқ маълум эмас. Аммо устози Муҳаммад ибн Муқотил Розий ҳижрий 248 (милодий 862) йилда вафот этгани айтилган. Шунга кўра, Абу Мансур Мотуридий ҳижрий 240 (милодий 854) йилдан олдин туғилгани тахмин қилинади.
4. Имом Мотуридий кўплаб устозлардан таълим олган. Қуйидагилар уларнинг энг машҳурлари:
5. Ушбу олимлар Имом Мотуридийни Имом Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳгача бўлган санадини боғловчи устозлар ҳисобланади.
6. Имом Мотуридийнинг шогирдлари унинг илимй меросини давом эттириб, бу таълимотни ривожлантирганлар. Масалан:
7. Абу Мансур Мотуридий тафсир, усулул фиқҳ ва ақоид каби шаръий илмларнинг турли йўналишлари бўйича асарлар таълиф этган.
8. Тафсир йўналиши бўйича “Таъвилоту аҳли сунна” номли тафсир ёзган.
9. Усулул фиқҳ йўналишида “Маъхозуш шароиъ” (Шаръий ҳукмлар манбаси) ва “Жадал” (Илмий баҳслар) номли иккита китоб ёзган.
10. Уламолар Абу Мансур Мотуридий ақоид илми бўйича ёзган асарларини ўрганиб чиқиб, уларни уч турга ажратганлар:
11. Абдулҳай Лакнавий “ал-Фавоидул-баҳия” асарида Имом Абу Мансур Мотуридийни мутакаллимлар имоми ва мусулмонларнинг тўғри ақидасини асослаб берган буюк аллома сифатида тавсифлайди. Унинг таъкидлашича, Имом Мотуридий беназир асарлар яратиб, ботил ақида вакилларининг бузғунчи ғояларига раддиялар берган.
12. Уламолар айтадиларки, Ҳужжатул Ислом (Ислом дини ҳужжати) дейилганда фақат Имом Ғазолий тушунилганидек, Имомул ҳудо (тўғри йўлга бошловчи) дейилганда ҳам фақат Имом Мотуридий тушунилади.
13. Бутун ҳаётини илм маърифат ўрганиш ва уни ёйиш билан ўтказган Абу Мансур Мотуридий раҳматуллоҳи алайҳ ҳижрий 333 (милодий 945) йилда тахминан тўқсон беш ёшида Самарқандда вафот этган ва Чокардиза қабристонига дафн этилган.
14. 2020 йил Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан Ўзбекистон халқаро ислом академияси ҳузурида “Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот маркази” ташкил этилган.
15. Шунингдек, 2025 йил март ойида Давлатимиз раҳбари томонидан буюк олимга юксак ҳурмат ифодаси ўлароқ “Имом Мотуридий таваллудининг 1155 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида”ги қарор қабул қилинди.