19 Июн, 2025, 23 Зулҳижжа, 1446
19 Июн, 2025, 23 Зулҳижжа, 1446
Аллоҳ таолонинг биз бандаларга берган неъматлари жуда кўп. Биз бу неъматларни санаб саноғига, шукр қилиб бу неъматлар шукронасини адоғига етказа олмаймиз. Ана шундай неъматлардан бири Аллоҳ таоло бизни Муҳаммад саллоллоҳу алайҳи васалламнинг умматидан қилганидир. Бунинг улуғ шарафлигига сийрат китобларини ўқиш асносида амин бўламиз.
Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васаллам умматлари учун жуда қайғурардилар. Ҳудди, она ўз боласига қандай қайғурса ана ўшандай умматлари устида ғам чекар эдилар. Балки у зот саллоллоҳу алайҳи васаллам умматларига онаданда меҳрибонроқ эдилар. Ҳаттоки асир тушган мушрикларга ҳам раҳм қилардилар. Биринчи уларни иймонга чақириб кўрар, агар иймон келтиришмаса исломга қарши гапирмаслик шарти билан уларни озод қилиб, уларга раҳм қилар эдилар. Яна меҳрибонликлари тимсоли сифатида Тоиф воқеаларини мисол қилиб келтиришимиз мумкин. Тоиф сафарида у зотни тошбўрон қилишди. Ваҳоланки Росулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васаллам Тоиф аҳлига иймонга келишни, Аллоҳга ҳеч нарсани ширк келтирмасликни таклиф қилгандилар холос. Шундан сўнг Аллоҳ таоло Тоиф аҳлининг ҳалок бўлиши ёки омон қолиши ихтиёрини Расулуллоҳ соллфллоҳу алайҳи васалламга топширди. Аммо у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам Тоиф аҳлига раҳм қилиб меҳрибонлик кўрсатдилар, уларга бир ёмонликни исташ ўрнига уларни дуо қилдилар. Энди ўйлаб кўринга кофирларга раҳм қилган зот қандай қилиб ўз умматларига меҳрибонлик қилмайдилар?
Росулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васаллам дуо қилиб ўзларини олдиларидаги саҳобийларга, нафақат саҳобийларга балки келажакда келадиган умматлари учун ҳам офиятни, нажотни сўрар эдилар. Қуйидаги ҳадисда эса умматлари учун заҳира қилиб олиб қўйган энг катта дуолари тасвирланган.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳар бир Набийнинг қабулида шак йўқ дуоси бўлади. Барча Набийлар ўз дуоларини (бу дунёда) қилиб бўлдилар. Мен ўз дуойимни қиёмат куни умматимга шафоат бўлиши учун беркитиб қўйганман. У менинг умматимдан Аллоҳга ҳеч нарсани ширк қилмай ўлганларга, албатта, етгувчидир”,-дедилар. Икки шайх ва Термизий ривояти.
Бу ҳадисдан Набий саллоллоҳу алайҳи васалламга Роббилари томонидан қабул бўлишига шак-шубҳа йўқ бўлган дуо берилганини, Набий саллаоллоҳу алайҳи васаллам эса бу дуоларидан ўзлари учун эмас, аҳли оилалари учун эмас балки умматларини шафоат қилиш учун фойдаланганларини англаймиз. Бундай уммат ғамини яна қайда кўришимиз мумкин?
Аллоҳ таоло Набий саллоллоҳу алайҳи васалламга Зуҳо сурасининг 5-оятини нозил қилди:
وَ لَسَوْفَ يُعْطِيْكَ فَتَرْضَى
“Яқинда Роббингиз Сизга (шундай неъматлар) ато этурки, Сиз (у Илоҳий марҳаматлардан) рози бўлурсиз”.
Шунда у зот саллоллоҳу алайҳи ва саллам: “Умматимдан бирортаси дўзаҳда бўлса рози бўлмайман”, - дедилар. Субҳаналлоҳ!!! Бизнинг аҳволларимиз ҳабибимизнинг бундай эътирофларига арзирмикан? Бундай ҳадисларни ўқиб инсоннинг кўзига ёш келади, қалби титрайди. Беихтиёр ҳозирги кундаги у зотнинг суннатларига беэтиборлик, у зотнинг кўрсатмаларига амал қилмаслик натижасида пайдо бўлган турли хил жамият иллатлари кўз олдимизда гавдаланади. Бундай пайтда ҳар бирларимиз “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам учун нима қиляпмиз?”, “У зотга саловат айтяпмизми?”, “У зотнинг суннатларига амал қиляпмизми?”, “У зотнинг сийратларини ўрганяпмизми?” деган саволларни ўзимизга берган ҳолимизда У зотга ғоибдан қаттиқ муҳаббат қўйишимиз керак. Зероки, у зотга муҳаббат қўймагунча комил мўмин бўла олмаймиз. Аллоҳ таоло ҳаммаларимизга Росуллуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васаллмга нисбатан саҳобий розияллоҳу анҳумларникидек муҳаббат, ҳарислик ато этсин!!!
"Кўкалдош" ўрта маҳсус ислом билим юртининг 4-курс талабаси
Хушвақтов Абдулҳай.
Қуръони каримда “ОНА” сўзи улуғвор ва мўътабар нарсаларни ифодалаш учун қўлланилади. Шунингдек, Аллоҳ таоло уларга ҳеч кимга насиб қилмаган буюк мақомни инъом этган. Бу ҳақда Аллоҳ таоло Луқмон сурасида: “Биз инсонга ота-онаси ҳақида тавсия қилдик: онаси уни заифлик устига заифлик билан кўтарди; уни сутдан ажратиш икки йил ичидадир” деган (14-оят).
Муфассир Ибн Атийя раҳимаҳуллоҳ ушбу оятнинг тафсирида: “Аллоҳ таоло бу оятда онанинг хизматини алоҳида таъкидлаб ўтгани, оналарнинг даражаси юқори эканига ишора қилади”, деган.
Ўз ҳавои нафсларидан бирор сўз айтмаган Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан кимга яхшилик қилиш кераклиги сўралганда уч бора “онангга яхшилик қил” деб жавоб берганлар.
Онанинг вазифаси – фарзандни дунёга келтириш, боқиш ва уни тарбиялаб вояга етказиш билан чекланадими ёки уларнинг бунданда бошқа муҳим ҳамда каттароқ масъулиятлари борми?
Бу саволга замонавий илм-фан бизга жавоб беради...
Келинг, саволга жавобни она қорнида ривожланадиган ва она танасининг ажралмас қисми ҳисобланган ҳомиладан бошлайлик. Онанинг жисмоний ҳолати ва унинг овқатланиши ҳомилага таъсир қилганидек, онанинг ҳиссий ҳолати ҳам таъсир қилади.
2013 йилда Гранада (Испания) университети олимлари 5 йил давомида тадқиқот ўтказишди. 17 минг нафар оналар ва 18 минг чақалоқлар қамраб олган тадқиқотда соғлом овқатланиш ва эмизишнинг фарзанд саломатлигига таъсирини кузатдилар.
Унга кўра, ҳомиладорлик вақтида оналарнинг тўғри овқатланиши ва диета қилиши – фарзанднинг соғлом туғилиши ва ривожланиши учун асосий омил бўлиб хизмат қилиши аниқланган. Тадқиқотда онанинг ақлий салоҳиятининг юқори бўлиши фарзандга катта таъсир этиши исботланган.
Шунингдек, онанинг руҳий ҳолати ҳомилага тўғридан-тўғри таъсир қилиши кузатилган. Руҳий тушкунлик, депрессия, қайғу ва ташвиш ички стресс, хусусан, кортизол гормонини келтириб чиқаради.
Она тушкунликка тушганда кортизол фарзанд миясининг ривожланишига салбий таъсир қилади. Натижада бола мия қисмидаги ўзгаришлар сабабли безовтаналади.
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, кортизол гормони қондаги кислород миқдорига, натижада боланинг нафақат туғма нуқсонлар билан ёки эрта туғилиши, ҳатто унинг бутун келажакдаги ҳаётига таъсир қилиши мумкин.
Стрессни бошдан кечирган ҳомиладор аёллардан дунё келган фарзандларда руҳий касалликлар, семириш, қанд касаллиги, саратон ва асаб тизими касалликлари эҳтимоли ҳам уларда юқори бўлган.
Хавотирли ери шуки, бу аломатлар келгуси авлодга ҳам ўтган. Ҳа, унинг асорати нафақат фарзандлари, балки набираларининг ҳаётларига таъсир ўтказган.
Онанинг боласига бўлган ғамхўрлиги ва меҳри фарзанднинг мактабдаги фанларни яхши ўзлаштиришни, айниқса, математика ва чет тиллари каби фанларни пухта ўрганиш қобилиятини ҳамда ўқиш кўникмаларини шакллантиради.
Шунингдек, олимларнинг таъкидлашича, болага ижобий таъсир кўрсатадиган энг муҳим омиллардан бири бу – она-бола ўртасидаги илиқ муносабатлар саналади. Онанинг стресс ҳолати эса, фарзанднинг миясига жиддий таъсир қилади.
Миянинг тубига кириб боришга имкон берувчи сўнгги технологиялар онанинг меҳр-муҳаббати бола миясининг гиппокампус деб аталадиган қисмига таъсир қилиши аниқланган. У хотира ҳужайраларининг янгиланиши, ёдлаб қолиш қобилияти ва стрессга жавоб бериш вазифаларини бажаради.
Бошқа бир тадқиқотга кўра, гиппокампус кўрсаткичи онасидан меҳр кўрганларда меҳр кўрмаган болаларга қараганда юқори экани кузатилган.
Руминияда ёшлигидан стрессда, бепарво муносабатда улғайган болалар устида олиб борилган тадқиқот натижаларида уларнинг мия қисмида қора туйнуклар борлиги аниқланган.
Герҳард Сую ўзининг “Муҳаббат қандай таъсир қилади?” номли китобида “Фарзандга қилинган ҳар қандай муносабат унинг мия фаолиятига таъсир қилади. Агар фарзандга доимий равишда қаттиққўллик, дўқ-пўписа қилинса, у асабий, қўрқоқ, ўз фикрини эркин баён эта олмайдиган бўлиб вояга етади”.
АҚШда 3 мингга яқин шахслар ўртасида ўтказилган сўровномада, она ва бола ўртасида соғлом ҳиссий муносабатлар мавжуд бўлса, уларнинг жисмоний ва руҳий саломатлигига ижобий таъсири 74 йил давом этиши мумкинлигини аниқланган.
Демак, фарзанднинг нафақат соғлом, балки салоҳиятли бўлишида ҳам Оналарнинг ўрни ва масъулияти шунчалик юқори экан.
Даврон НУРМУҲАММАД
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа