23 Июн, 2025, 27 Зулҳижжа, 1446
23 Июн, 2025, 27 Зулҳижжа, 1446
Ибн Қаййим раҳимаҳуллоҳ айтади: “Саҳобаи киромлар урушда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни ўз таналари билан ҳимоя қилар эдилар. Улар у зот алайҳиссаломнинг атрофларида урушиб, ўлдирилардилар”.
Бану Дийнор қабиласидан бўлган бир аёл. Унинг эри, акаси ва отаси Уҳудда шаҳид бўлди. Унга яқинлари ҳалок бўлгани ҳақида хабар берилганда, у “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга нима бўлди?” деб сўради. Одамлар “Эй Умму Фалон, у зот яхшилар” дейишди. Аёл одамлардан “У зот алайҳиссаломни менга кўрсатинглар. Кўзим билан кўрайин” деб илтимос қилди. Улар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга ишора қилишди. Аёл севикли Пайғамбаримиз алайҳиссаломни кўргач, “Сиз (ни кўрганим)дан кейин бошқа барча мусибатлар арзимасдир” деди.
Ибн Мурдавайҳи раҳимаҳуллоҳ Оиша онамиз розияллоҳу анҳодан ривоят қиладилар: “Бир киши Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келди ва “Эй Расулуллоҳ, албатта, сиз мен учун ўзимдан ҳам севиклироқсиз. Сиз мен учун аҳли оиламдан ҳам севиклироқсиз. Сиз мен учун боламдан ҳам севиклироқсиз. Мен уйда ўтиргандим. Сизни эсладим. Сизни кўрай деб сабрим чидамай, ҳузурингизга келдим. Энди сизга назар солай” деди”.
Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу айтадилар: “Жоним қўлида бўлган Зотга қасамки, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга яқин бўлиш мен учун оилам, қариндошларимга яқин бўлишдан кўра маҳбуброқдир”.
Ибн Мурдавайҳи раҳимаҳуллоҳ ривоят қиладилар: “Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг амакилари Аббосга қарата: “Исломни қабул қилинг! Аллоҳга қасамки, сизнинг исломни қабул қилишингиз мен учун Хаттобнинг мусулмон бўлишидан кўра маҳбуброқдир” дедилар.
Умар розияллоҳу анҳу бу гапни айтишларига сабаб шуки, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг амакилари Аббос розияллоҳу анҳунинг мусулмон бўлишлари Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни кўпроқ хурсанд бўлишларига сабаб бўларди.
Имом Муслим раҳимаҳуллоҳ Амр ибн Осс розияллоҳу анҳудан ривоят қиладилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан кўра бирор киши мен учун севиклироқ эмас ва кўзимга улуғворроқ бўлиб кўринмайди ҳам. У зот алайҳиссаломни улуғлаганимдан бирор марта кўзим билан у зотнинг юзларига тикилиб қарай олмаганман. Агар мендан у зотни васф қилиб беришни сўралса, бу ишни қилолмайман. Чунки мен у зотнинг юзларига тикилиб қарай олган эмасман”.
Исҳоқ Тужайбий раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Рафийқул Аълога кўчганларидан сўнг саҳобаи киромлар қачон у зотни эсласалар, бошлари эгилиб, баданлари титраб, барчалари йиғлаб юборар эдилар”.
Қози Иёз раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Шунингдек, тобеинлардан ҳам кўплари шундай эдилар. Баъзилари у зот алайҳиссаломни яхши кўрганларидан, соғинганларидан шундай бўлсалар, баъзилари у зот алайҳиссаломнинг ҳайбат ва виқорларидан шундай қилишарди”.
Мусъаб ибн Абдуллоҳ раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Агар имом Моликнинг ҳузурида Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам зикр қилинсалар, у кишининг ранглари ўзгарар, эгилиб қолар эдилар. Ҳатто бу ҳол бирга ўтирганларга оғир келарди. Бир куни Имом Молик раҳимаҳуллоҳга шу ишлари ҳақида айтилди. Шунда у зот “Агар сизлар ҳам мен кўрган нарсани кўрганингизда, мендан содир бўлган иш учун мени койимаган бўлардингиз.
Муҳаммад ибн Мункадирни кўрганман. У қурроларнинг саййиди эди. Агар ундан бирор ҳадис сўрасак, у шунақа йиғлардики, бизнинг раҳмимиз келиб кетарди.
Жаъфар ибн Муҳаммадни кўрганман. У сертабассум, ҳазилкаш одам эди. Агар унинг ёнида Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам зикр этилсалар, ранги сарғайиб кетарди. Унинг фақатгина таҳоратли ҳолдагина Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ҳадис ривоят қилишини кўрганман. Бир муддат уни зиёрат қилганимда, уни фақат уч хислатдан бири устида кўрганман: ё намоз ўқиётган, ё сукут қилиб ўтирган ёки Қуръон ўқиётган ҳолатда бўларди. Фойдасиз гапларни умуман гапирмас эди. У Аллоҳ азза ва жалладан қўрқадиган олимлар ва обидлардан бири эди.
Абдурроҳман ибн Қосим Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни зикр қилган пайтда, юзига назар солинса, унинг юзидан худди қон чиқаётгандек бўларди (яъни қизариб кетарди). Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳайбатларидан унинг оғзидаги тили қуриб қоларди.
Омир ибн Абдуллоҳ ибн Зубайрнинг зиёратига бордим. Унинг олдида Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам зикр қилинсалар, йиғлайвериб, ҳатто кўзида ёш қолмас эди.
Зуҳрийни кўрдим. У одамларга улфат, қадрдон киши эди. Агар унинг ҳузурида Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам зикр қилинсалар, гўё у сени, сен эса уни танимайдигандек бўлиб қолар эди.
Сафвон ибн Сулаймнинг олдига бориб турардим. У ғайратли обидлардан эди. Агар Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам зикр қилинсалар, йиғларди. Йиғиси давом этаверганидан одамлар ўрниларидан туриб, унинг олдидан кетардилар”.
Имом Молик раҳимаҳуллоҳ Ҳадиси шариф ўқиётганларида ранглари ўзгарди. Ўқиб бўлганларидан кейин шогирдлари “Боя ҳадис ўқиётганингизда юзингизда бироз ўзгариш бўлди. Бунинг сабаби нима, устоз?” деб сўрашди. Имом Молик раҳимаҳуллоҳ “Чаён чақиб олди” деб жавоб бердилар. Шогирдлари ҳайратларини яширолмай, “Нега унда ҳадис ўқишни тўхтатмадингиз?” деб сўрашганда, буюк имом мана бу оламшумал жавобни берган эканлар: “РАСУЛУЛЛОҲ СОЛЛАЛЛОҲУ АЛАЙҲИ ВАСАЛЛАМНИНГ СЎЗЛАРИНИ БЎЛГИМ КЕЛМАДИ!”
Аллоҳ таоло бизга ҳам шундай муҳаббат ато этсин! Қиёматда, Жаннатда у зот алайҳиссалом билан бирга бўлишимизни насиб этсин!
Интернет маълумотларидан
Нозимжон Иминжонов таржимаси
Энг кўп қандай дуо қиласиз?
Марвазий: “Энг кўп қайси дуони қиласиз?”.
Имом Аҳмад: “Аллоҳ таоло бизни одамлар ўйлаганларидек солиҳлардан қилсин ва биз ҳақимизда билмаганларини мағфират этсин”[1].
Қандай тонг оттирдингиз?
Имом Аҳмад Аллоҳдан қаттиқ қўрқарди, Унинг азоби ва иқобидан доимо хавфдан бўларди.
Кунларнинг бирида талабаларидан бири Нажийб Марвазий устозининг ҳолидан хабар олиш учун унинг олдига кириб: “Қандай тонг оттирдингиз?” деб сўради.
Имом Аҳмад лаблари титраб: “Роббиси фарз ибодатларни, Набийи суннат амалларни, фаришталар солиҳ амалларни, иблис фаҳш ишларни, ўлим фариштаси жон олишни, аҳли-аёли нафақасини талаб қилган ҳолда тонг оттирдим”.
Улар учун рухсат этилган нарса сенга рухсат этилмайди-ми?
Имом Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳи Халиф Восиқнинг ҳузурига кирди.
Имом Аҳмад: “Ассалому алайкум, эй мўминлар амири”.
Восиқ: “Сенга Аллоҳнинг саломи бўлмасин”.
Имом Аҳмад: “Эй мўминлар амири, жуда беодоб экансиз. Ахир Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай буюрган-ку: “Қачон сизларга бирор саломлашиш (ибораси) билан салом берилса, сизлар ундан чиройлироқ қилиб алик олингиз ёки ўша (ибора)ни қайтарингиз” (Нисо сураси, 86-оят).
Аллоҳга қасамки мен учун бундан гўзалроқ ва яхшироқ нарса йўқ.
Имом Аҳмад: “Қуръон ҳақида нима дейсиз?”.
Восиқ: “Махлуқ”.
Имом Аҳмад: “Қуръон махлуқ эмаслигини Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, Ҳазрат Абу Бакр, Умар, Усмон, Али розияллоҳу анҳум билишган-ку?! Ёки улар билмаган деб ўйлайсиз-ми?”.
Восиқ: “Улар билишмаган”.
Имом Аҳмад: “Субҳаналлоҳ! Набий алайҳиссалом, хулафои рошидийн розияллоҳу анҳум билмаган нарсани сиз биласиз-ми?”.
Халифа бироз хижолат бўлиб: “Билишган, аммо одамларни унга даъват этишмаган”, деди.
Имом Аҳмад: “Улар учун рухсат этилган нарса сенга рухсат этилмайди-ми?”.
Шундан сўнг, Восиқ ўзи ёлғиз ўтирадиган хонасига кириб кетди. Имом Аҳмад айтган гапларни ҳаёлидан такрор-такрор ўтказди. Ниҳоят, унга айтилган гапларнинг ростлиги аён бўлди. Халифа дарҳол ўрнидан туриб, имомдан кишанларни ечишни, тўрт юз динор танга беришни ҳамда озод қилишни буюрди.
Ғийбатчини афв этди
Мўминлар амири Мутаваккил Имом Аҳмадни кўп ғийбат қилувчи бир кишини тутиб олди. Ва имомга: “Агар истасанг ўзим унинг адабини бераман, хоҳласанг уни сенга бераман”, деди.
Имом Аҳмад: “Уни кечирдим”, деди.
Мутаваккил: “Наҳотки, сени шунча ғийбат қилиб, чақимчилик қилган одамни кечирсанг?!” деди.
Имом Аҳмад: “Эҳтимол, унинг ёш фарзандлари бўлса, уларга бундан махзунлик етади”[2].
Мукофоти Аллоҳнинг зиммасида
Кеч тушди. Атрофни зимистон эгаллади. Имом Аҳмад уйғониб, кун ёришгунча хўнграб йиғлади. Шогирдларидан бири: “Устоз нима сабабдан кечаси кўп йиғладингиз?” деб сўради.
Имом Аҳмад: Муътасимнинг берган азоблари Аллоҳ таолонинг қуйидаги оятларини тиловат қилганимда ёдимга тушди: “(Ҳар қандай) ёмонликнинг жазоси худди ўзига ўхшаш ёмонликдир. Бас, кимки афв этиб (ўртани) тузатса, бас, унинг мукофоти Аллоҳнинг зиммасидадир. Албатта, У золим (тажовузкор)ларни севмас” (Шуро сураси, 40-оят).
Шунда Аллоҳга сажда қилиб уни кечиришини дуо қилиб сўрадим.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак сочлари
Фазл ибн Робиънинг фарзандлари зиндонда ётган Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳни кўргани келишди. Имом Аҳмадга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак сочларидан учта тола беришди. Буни кўрган имомнинг кўзлари ёшга тўлди. Чуқур-ҳурмат ва эҳтиром билан сочларни кўзларига суртди. Агар имом бемор бўлса Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак сочларини сувга солиб ичар ва тезда тузалиб кетарди.
Имом Аҳмад вафотидан олдин: “Вафот этсам, икки кўзимга ва тилимга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг соч толаларини қўйинг!” деб васият қилди. Имом оламдан кўз юмганда унинг васияти бажарилди.
Ношукрлик бўлади
Фаҳиқлар имоми, муҳаддислар шайхи Имом Аҳмадга беморлик етди. Тўшакка михланиб қолди. Оғриқнинг азобидан имом “оҳ, оҳ” деб инграрди.
Шунда унга: “Товус ибн Кайсон раҳматуллоҳи алайҳини беморни инграши ношукрлик бўлади деб айтгани эслатилди”.
Шундан сўнг, Имом Аҳмаднинг то вафот этгунига қадар бирорта овози чиқмади[3].
Фақат сажда қиларди
Кеч тушди. Имом Аҳмаднинг шогирди Сулаймон ибн Абу Матор уйқуга кетди. Устози унга кечаси туриб таҳорат олиши учун сув тайёрлаб қўйди.
Тонгда отди. Имом Аҳмад сув ишлатилмаганини билди. Шунда у: “Субҳаналлоҳ, ахир талабани кечаси бажарадиган вазифаси (вирди) йўқ-ми?” деди насиҳат овозда.
Шогирди Сулаймон: “Мусофирман-ку”, деди.
Имом Аҳмад: “Мусофир бўлсанг ҳам! Масруқ ҳаж ибодатини адо этганда, ҳар кечани ибодат билан ўтказган эди”, деди[4].
Қайтаришни ният қилганман
Имом Аҳмад раҳматуллоҳи алайҳ дўстидан икки юз дирҳам қарз олди. Бироз муддат ўтгандан сўнг Имом Аҳмад қарзини қайтарди. Шунда дўсти: “Сендан бу пулларни қайтариб олиш ниятим йўқ эди”, деди.
Имом Аҳмад қатъиятлик билан: “Лекин мен қайтариб беришни ният қилганман”, деб қарзини узиб, жўнаб кетди.
Икки ярим миллион жамоат қатнашган жаноза
Имом Аҳмад бемор бўлганларида бутун Ислом олами ташвишга тушди. У киши яшаётган шаҳар одамга тўлиб, юриб бўлмай қолди. Миршаблар фақат Имомнинг ўзлари истаган одамнигина кўришга қўйишар эдилар.
Имом Аҳмад ҳижрий 241 сана 12 робиъул аввал жума куни вафот этдилар. Жанозаларига келган жамоат масжидларни, кўчаларни тўлдириб юборди.
Тарихчиларнинг маълумотларига кўра, у зотнинг жанозаларига икки ярим миллион одам қатнашган.
Аллоҳ таоло улуғ имомни раҳмат этсин, Ислом ва мусулмонлар учун қилган хизматларини муносиб мукофотласин[5].
Даврон НУРМУҲАММАД
[1] Маноқибул Имом Аҳмад. 251.
[2] Маноқибул Имом Аҳмад. 318.
[3] Маноқибул Имом Аҳмад. 353.
[4] Маноқибул Имом Аҳмад. 191.
[5] Маноқибул Имом Аҳмад. 361.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа