21 Июн, 2025, 25 Зулҳижжа, 1446
21 Июн, 2025, 25 Зулҳижжа, 1446
Дунёда фарзанди одобли бўлишини истамаган ота-она йўқ. Хўш, болани қандай одобли қиламиз? Бунинг учун энг олдин ота-онанинг ўзи тарбияли бўлиши керак. Ахир, инсон ўзида йўқ нарсани бировга беролмайди-ку.
Қуйидаги тавсияларга эътибор бериш ва амал қилиш мақсадга мувофиқ:
– ота-она салоҳиятли, болаларига ибрат бўлиши керак. Китоб ўқимаган киши фарзандининг қўлига яхши китоб тутолмайди;
– болани мустақил фикрлашга ўргатиш жуда муҳим. Воқеа-ҳодисаларга қандай муносабат билдиришига ота-она қизиқиши, уни тинглаши, саволларига эринмай жавоб бериши керак. Бундай йўл боланинг мустақил фикр юритишига ёрдам беради, унда фикрини ифодалаш шижоатини шакллантиради;
– муносабатлар икки томонлама бўлсин. Шундай йўл тутинг, у сизга яқин дўстидек ишонсин. Шунда унга насиҳат қилсангиз, оғир олмайди. Ҳазрат Али : “Фарзанд билан етти ёшгача ўйна ва унга фикри қабул қилингани ҳамда инобатга олинганини билдириб қўй, бу услубнинг яхши самараси кўп”, деганлар. Фарзанд билан дўстларча муносабатда бўлиш уни ёмонлар билан дўстлашишдан, бузғунчи ахборотларга эргашишдан сақлайди;
– фарзанд оиласида алоҳида ўринга эгалигини, қадрли эканини ҳис этиши зарур;
– бола уй ишларини бажаришда ҳамма билан аҳил-иноқ бўлиши, оила муаммоларини беркитиши, жипсликни сақлашни ўрганиши лозим. Ота-она фарзандига иш ва масъулият юклаб, сўнгра натижасига эътибор қаратса, бола бурчига садоқатли бўлади;
– ота-она уйдаги нарса-буюмларни бир кишига хосламасин. Аксинча, улар ҳаммага тегишли эканини айтсин. Масалан, уйдаги улов фақат отаники деб қаралса, ўғил фарзанд ўзини отасига нисбатан ғариб санаши ва бу ҳол унга салбий таъсир қилиши мумкин;
– боланинг истаган нарсасига эришавериши яхши эмас. Маҳрум бўлиш аччиғини тотиб кўриши, нафсининг хоҳишларини қайтаришни ўрганиши керак;
– ота-она фарзандларининг ёши, ақли, зийраклиги, ривожланиши, таъсирчанлиги ҳамда дунёқарашига эътибор қилиши зарур;
– болалар ёшлигидан бир-бирига гина-адоватли бўлмаслиги учун барчаларига бирдек муносабат кўрсатиш муҳим.
Кўпинча йўл қўйиладиган хатолар:
– ота-онанинг болага: “лапашанг”, “аҳмоқ”, “одобсиз” сингари нохуш сўзлар билан мурожаат қилиши. Хато, камчилик фарзанднинг ўзида эмас, ишидадир;
– уриб-сўкиб тарбиялаш. Фарзанд хато иш қилганида танбеҳ бериш ва тергаш учун уни уриш-сўкишдан кўра, яхши кўрган нарсаларидан маҳрум қилиш, гапирмаслик, қовоқ уйиш, дакки бериш самарали бўлади;
– нотўғри рағбатлантириш. Ота-она ўн ёшга тўлмаган болалаларининг яхши ишларини мукофотлашда ширинлик ёки пул бериш билан бирга савоб бўлишини, эвазига жаннатга эришувини ҳам уқтиришсин;
– болаларни бир-бирига қарама-қарши ўстириш. Бир оилада туғилиб ўсган болаларнинг ҳам шахсияти турлича бўлади. Уларни зеҳни, қобилияти ва дунёқарашининг пасту баландига қараб йўналтириш лозим. Бир-бирига солиштириш билан уларнинг ораси бузилиши мумкин;
– ёмон дуо қилиш. Фарзанди жаҳлини чиқарса, айрим оналар дарров қарғашга тушади. Бу одатнинг оқибати жуда ёмон;
– ваъда бериб бажармаслик. Ота-она ваъдасида турмаса, ишончини йўқотади. Масалан, “Кел, урмайман”, дейди. Аммо келганида уради. “Бундай қилсанг, уни олиб бераман”, дейди, лекин сўзида турмайди.
– фарзандини ёмон ҳолатларга гувоҳ қилиши. Шаънини юксалтириш, ботирликка ўргатиш ўрнига таҳқирлайдиган манзараларни кўрсатиш бола қалбини синдиради;
– ёқтирмаган нарсасини совға қилиш;
– ёлғон гапириш: одатларнинг энг ёмони ёлғон сўзлашдир. Бола ўрнак оладиган кишилар ёлғон гапириб турса, у ҳам шунга одатланади.
Тошкент Ислом институти мударриси
Имоммуҳаммадхон УБАЙДУЛЛАЕВ
тайёрлади.
ЎМИ Матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Бир қиз айтади:
«Аллоҳ таоло онамни Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга салавот айтиш муҳаббати билан сийлаган. Онамдан энг кўп эшитганим – Пайғамбаримизга салавот! Онам ҳатто овқатни ҳам салавот айтиб қилади. Уй ишларини ҳам салавот айтиб қилади, «Шундай қилсам, осон, тез бўлади», дейди. Мен касал бўлиб қолсам ҳам, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтиб юрган дуоларни ўқиб, дам солади. Дори ичираётганда ҳам тили салавотдан тўхтамайди. Шунинг учун бўлса керак, мен доим хотиржам эдим. Сал хафа бўлиб турганимни кўрса, «Расулуллоҳ cоллаллоҳу алайҳи васалламга салавот айтгин, Аллоҳ нажот беради», дер эди. Бу сўзларни онамдан жуда кўп эшитганим учунми, «Онам жуда ошириб юборади-да, худди бошқа оламда яшаётгандек», дер қўяр эдим.
Бир куни кайфиятим жуда тушиб кетди. Ўзимни чалғитиш нималар қилиб кўрмадим, лекин фойдаси бўлмади. Охири таслим бўлиб, йиғлай бошладим. Ғам-қайғуларимга, кўз ёшларимга ғарқ бўлиб турган эдим, онамнинг «Расулуллоҳ cоллаллоҳу алайҳи васалламга салавот айтгин, Аллоҳ нажот беради», деган сўзлари эсимга тушиб қолди. Шу заҳоти салавот айта бошладим. Бир маҳал қарасам, Расулуллоҳга салавот айтавериб, қайғуларим эсимдан ҳам чиқиб кетибди! Бир неча марта шундай қилганимдан кейин салавот айтсам, ғам-ташвишлар йўқ бўлишига тўлиқ ишонч ҳосил қилдим.
Ҳозир, шу сатрларни ёзаётганда ҳам салавот айтиб ёзяпман. Дугоналарим қўшиқ хиргойи қилиб, завқланиб юрган бир пайтда Аллоҳнинг марҳамати билан менинг тилим севикли Пайғамбаримизга салавот айтиш билан банд. Аллоҳ таоло менга Пайғамбаримиз cоллаллоҳу алайҳи васалламга салавот айтишни яхши кўрадиган, қайғу-аламларимга қарши салавот ёрдамида курашишни ўргатган онани насиб қилмаганида, балки мен ҳам қўшиқ айтиб юрган бўлармидим...»
Шайх Солиҳ Муғомисий ҳафизаҳуллоҳ айтади:
«Бир куни тобим қочиб, жарроҳлар юрагимни операция қилишди. Эртаси куни жонлантириш бўлимида ётсам, бир ҳамшира хабар олиш учун кириб, томиримга уланган назорат жиҳозига қаради-ю, бирдан саросимага тушиб қолди. Олдин ҳамшира шеригини, кейин шифокорни чақирди… Нима бўлаётганини билмасам ҳам, аҳволим жиддий эканини сездим. Бирпасда тепамда ўндан ортиқ шифокору ҳамширалар тўпланиб кетишди. Кимдир зудлик билан бош шифокорни чақириш кераклигини айтди, уни ҳам чақиртиришди. У ҳам келиши билан қурилмаларга қараб, ҳамкасблари билан бир нималарни маслаҳатлаша бошлади. Кейин менга: «Шайх Солиҳ, юрагингизда қон йиғилиб қолибди. Олиб ташламаса бўлмайди. Кўкрак қафасни яна очамиз», деди. Мен калимаи шаҳодатни айтиб, бош ирғаб, розилик бердим. Жарроҳлар амалиёт хонасини тайёрлашга киришиб кетишди. Ҳамширалар ҳам менга уланган симларни узиб, тайёрлана бошлашди. Шу пайт ливанлик ҳамшира: «Шайх, салавот айтинг! Аллоҳ нажот беради», деб қолди. Унинг сўзлари қалбимга муҳрланиб қолди. Шу заҳоти: «Аллоҳумма, солли ъалаа саййидинаа Муҳаммад» деб, салавот айта бошладим.
Шу пайт қурилмаларнинг бири ўз-ўзидан ишга тушиб, овоз чиқара бошлади. Бошимни буриб қарасам, ҳозиргина тўхтаб турган қурилма ишга тушиб, ичидаги шаффоф идишга қон кела бошлабди! Мени амалиётга тайёрлаётган ҳамширалар буни кўриб, анграйиб қолишди. Сўнг биттаси ўзига келиб, бош шифокорни чақиришга югуриб кетди. Тўлиқ кийиниб олган шифокор кириб келди-ю, жиҳозни кўриб, турган жойида қотиб қолди. Сўнг яқинроқ келиб, қурилмага қараб турди-да, «Субҳаналлоҳ! Шайх Солиҳ, биз сизни қутқаришга ҳаракат қилиб турсак, Аллоҳнинг Ўзи сизни қутқариб қўйибди-ку!» деди.
Ҳозир ўша воқеани эслаб, ҳайрон қоламан. Менга «Салавот айтинг, Аллоҳ нажот беради», деган ўша ливанлик ҳамшира аёлни кўрган одам «Бу хотин умуман Худони танимаса керак», деб ўйлайди. Лекин ўша аёл менга энг қийин пайтда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга салавот айтишни эслатиб, мусибатлардан қутулиш эшигини очган эди».
Абдуллоҳ Абдулмуътий, Ҳуда Саъид Баҳлулнинг
“Қулоғим сенда қизим” китобидан Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Абдулҳамид Умаралиев таржимаси.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 