12 Июл, 2025, 17 Муҳаррам, 1447
12 Июл, 2025, 17 Муҳаррам, 1447
Ичида Ҳасан Басрийдек олим бўлган қавм
қандай қилиб залолатга юз тутсин?!
(Маслама ибн Абдулмалик)
Суюнчи хабарини келтирган хабарчи Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг завжалари Умму Салама розияллоҳу анҳога чўриси “Ҳайранинг” кўзи ёригани ва ўғил кўргани ҳақидаги хушхабарни етказди.
Мўминларнинг онаси Умму Салама розияллоҳу анҳони бу хушхабардан қалблари сурурга тўлди. Зудлик билан Ҳайранинг оиласига одам юбордилар. Чақалоқ ва унинг онаси туғруқдан кейинги кунларини нубувват хонадонида ўтказишларини хоҳладилар. Чунки Ҳайра Умму Салама розияллоҳу анҳо учун ниҳоятда қадрли ва азиз эди.
Куп ўтмай, Ҳайра боласини кўтариб кириб келди. Умму Салама розияллоҳу анҳонинг кўзлари болага тушиши билан меҳрлари жўшиб кетди. Гўдак ниҳоятда чиройли, истарали бўлиб, кўрган инсонни кўзларини қувонтирар, қалбини асир этар эди.
Сўнг Умму Салама розияллоҳу анҳо:
– Унга исм кўйдингми? – деб сўрадилар.
– Йўқ, эй онажон, унга ўзингиз истаган исмни қўйишингиз учун бу ишни сизга қолдирдим, – деди.
Умму Салама розияллоҳу анҳо:
– Унинг исмини Аллоҳдан барака сўраб, Ҳасан қўямиз, – дедилар.
Сўнг, уни қўлларига олиб ҳаққига яхши дуолар қилдилар.
Ҳасаннинг туғилишидаги хурсандчилик фақат мўминларнинг онаси Умму Салама розияллоҳу анҳонинг уйларидагина чекланиб қолмай, балки буюк саҳобий, ваҳий котиби Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳунинг хонадонини ҳам қамраб олган эди. Чунки чақалоқнинг отаси Ясор, Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳунинг қули эди.
Ҳасан ибн Ясор (кейинчалик у Ҳасан Басрий бўлиб танилди) нубувват хонадонида ўсиб улғайди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг завжалари Умму Салама куняси билан маъруф бўлган, Ҳинд бинти Суҳайл розияллоҳу анҳонинг бағриларида тарбияланди. Умму Салама розияллоҳу анҳо араб аёллари ичида энг оқила, мурувватли ва қатъиятлиси эдилар. Шунингдек, Мўминларнинг оналари ичида энг олимаси ҳам эдилар. Қолаверса, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан энг кўп ҳадис ривоят қилганлар. Ривоят қилган ҳадисларининг сони уч юз саксон еттитадан ошиқ эди. Бундан ташқари, жоҳилият даврида ўқиш-ёзишни биладиган жуда озчиликни ташкил қилган аёллардан бири эдилар.
Кўпинча Ҳайра уй юмушлари билан ташқарига чиққан вақтда эмизикли чақалоғининг қорни очиб йиғлар эди. Кунларнинг бирида гўдак каттиқ йиғлай бошлади. Мўминларнинг онаси Умму Салама розияллоҳу анҳо уни бағриларига олиб, овута бошладилар. Онаси келгунича тинчлантирмоқчи бўлиб кўкракларини унинг оғзига солдилар. Болага меҳрлари жўшиб кетганидан муборак кўкракларига сут кела бошлади. Насибаси улуғ чақалоқ мўминларнинг онасини тўйиб эмгач, тинчланиб ухлаб қолди.
Шу воқеа сабаб, Умму Салама розияллоҳу анҳо Ҳасанга икки жиҳатдан она бўлдилар. Бири хар бир мўминга она бўлишлари, иккинчиси унга сут она бўлишлари…
Мўминлар оналарининг ўзаро мустаҳкам алоқалари ва уйларининг бир-бирига яқинлиги бу иқболи баланд болага Исломдаги шонли аёлларнинг уйларига тез – тез бориб туриш ва буюк мураббияларнинг гўзал ахлоқлари билан хулқланиш имконини берди. У ўзининг қувноқ, серғайрат ва тетик ҳаракатлари билан нубувват хонадонини бахту қувончга тўлдирар эди.
Ҳасан нубувватнинг хушбўй ифори билан муаттар бўлган, унинг ёрқин нури билан чароғон хонадонда ўсиб-улғаяр, мўминларнинг оналарининг уйларидаги тотли чашмалардан тўйиб – тўйиб сув ичар, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг масжидларидаги буюк саҳобалар қўлларида сабоқ олар эди.
У Усмон ибн Аффон, Али ибн Абу Толиб, Абу Мусо Ашъарий, Абдуллоҳ ибн Умар, Абдуллоҳ ибн Аббос, Анас ибн Молик, Жобир ибн Абдуллоҳ (Аллоҳ улардан рози бўлсин) каби фақиҳ саҳобалардан ҳадислар ривоят қилди. Саҳобалар ичида мўминларнинг амири Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳуга муҳаббати ўзгача эди. Чунки у зотдаги динда қатъият ва сабот билан туриш, ибодатларни мукаммал тарзда адо этиш, дунё ва унинг зебу зийнатларидан воз кечиб, тақводорликни маҳкам тутиш каби хислатлари уни қойил қолдирган эди. Қолаверса, Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳунинг ёрқин сўзлаш латофати, етук ҳикмати, қисқа иборалардаги жамловчи сўзлари ва қалбларни титратувчи ваъз-насиҳатлари уни сеҳрлаган эди. У Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳунинг тақводорлик ва ибодатда мустахкам туришлари каби хулқларини ўзига ғоя қилиб олди. Шунингдек, у зотнинг фасоҳат ила баён этишлари, нотиқлик услубларини ҳам ўзлаштирди.
Давоми бор...
Манбалар асосида
Тошкент тумани “Холмуҳаммад ота” жоме масжиди
имом-хатиби Авазхўжа БАҲРОМОВ тайёрлади
ЎМИ Матбуот хизмати
Лондонда муҳим маданий воқеа бўлиб ўтди: Буюк Британияда илк бор Ўзбекистон тарихи билан боғлиқ, Ислом цивилизациясининг олтин даврларига оид ноёб Қуръон қўлёзмалари ва тарихий артефактлардан иборат коллекция намойиш этилди. Ушбу муқаддас ёдгорликлар йиллар давомида хусусий коллекциялар ва музейларда сақланган, эндиликда улар ўз диёри – Ўзбекистонга қайтмоқда.
Дунёнинг машҳур Sotheby’s ва Christie’s аукцион уйлари мезбонлигида ташкил этилган ушбу кўргазмалар 2017 йилда Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев томонидан БМТ Бош Ассамблеясида илгари сурилган ташаббус – Тошкентда Ислом цивилизацияси марказини яратиш бўйича кенг кўламли лойиҳанинг бир қисмидир. Сўнгги йилларда миллий ва халқаро мутахассислар томонидан йўқолган маданий меросни излаш ва аниқлаш бўйича кенг тадқиқот ишлари олиб борилмоқда.
Лондондаги икки кўргазмада илк бор халқаро жамоатчилик эътиборига ҳавола этилган экспонатлар орасида дунёнинг етакчи олимлари, экспертлари, масъул мутахассислар, машҳур музей ва кутубхоналар вакиллари ва коллекционерлари иштирок этди.
– Ўзбекистон Республикаси Президенти ушбу маданий-маърифий мега платформа – Ислом цивилизацияси маркази ташаббусини илгари суриш баробарида шахсан унинг амалга оширилишига бошчилик қилмоқда. Тарихий ва маънавий дурдоналарни Ватанга қайтариш бўйича давлатимиз раҳбарининг тўғридан-тўғри топшириғи асосида ушбу кенг қамровли лойиҳа амалга оширилмоқда. Бу фақат тарихий артефактларнинг қайтиши эмас – бу хотиранинг, миллий ўзликнинг ва Ўзбекистоннинг ислом меросини асрашдаги бетакрор ролини тан олишнинг тимсолидир, – дея таъкидлади Ислом цивилизацияси маркази директори Фирдавс Абдухолиқов кўргазма очилиш маросимида.
Намойиш қилинган нодир артефактлар орасида IX-XIII асрларга оид Қуръон қўлёзмалари саҳифалари, миниатюралар, нафис заргарлик буюмлари, маиший буюмлар, матолар ва санъат асарлари бор. Улар Ўзбекистонни жаҳондаги муҳим интеллектуал марказлардан бири сифатида кўрсатади.
– Ушбу кўргазмалар – Ўзбекистон Президенти шахсий ташаббуси билан амалга оширилаётган муҳим маданий ҳодиса бўлиб, ёш авлодни илҳомлантиришга қаратилган. Ўз меросини қайтаришга йўналтирилган бундай амалий қадриятлар маданий уйғониш учун мустаҳкам замин бўлиб хизмат қилади, – деди Буюк Британиядаги "Ал-Фурқон" фонди директори Сали Шаҳсивари.
Кўргазмаларда тақдим этилган экспонатларнинг кўпчилиги 2025 йилда Sotheby’s ва Christie’s аукционларида Ислом цивилизацияси маркази фаолияти доирасида харид қилинган.
Sotheby’s савдо уйининг Шарқ мероси бўйича вакили Бенедикт Картер шундай деди:
– Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази билан ҳамкорлик қилиш биз учун катта шарафдир. Марказий Осиё тарихида алоҳида аҳамиятга эга бўлган ёдгорликларнинг Ватанга қайтишига кўмаклашганимиздан мамнунмиз.
Тошкентнинг марказида 10 гектардан ортиқ ҳудудда барпо этилаётган Ислом цивилизацияси маркази минтақадаги энг йирик маданият ва маърифат институтларидан бирига айланмоқда. Унинг экспозиция майдони 8000 квадрат метрдан ошади. Марказ таркибига қуйидаги беш мавзули галерея киради:
"Қуръон зали"
"Исломгача бўлган мерос"
"Ренессанснинг биринчи ва иккинчи даврлари"
“Янги Ўзбекистон”.
Ўзбекистоннинг Буюк Британиядаги элчиси Равшан Усмонов қуйидагиларни таъкидлади:
– Бугун Ўзбекистон ўз тарихий меросини тиклаш ва асраб-авайлаш борасида улкан саъй-ҳаракатлар қилмоқда. Тошкентдаги Ислом цивилизацияси маркази каби ташаббуслар бу йўлдаги муҳим қадам бўлиб, тез орада у билим ва динлараро мулоқот маёғи сифатида ўз эшикларини очади. Бу бизнинг тарихий ўзлигимизни англаш ва уни очиқ тараннум этишга интилишимизнинг ифодасидир.
Лондондаги ушбу кўргазмалар нафақат муҳим маданий воқеа, балки тарихий адолатнинг тикланиши ифодаси бўлди. Намойиш этилган экспонатлар Ўзбекистоннинг ислом олами интеллектуал маркази сифатидаги ўрни ва бугунги Янги Ўзбекистоннинг маданий-тарихий меросни асраш, ўрганиш ва тарғиб қилиш йўлидаги навбатдаги ютуқларини амалда исбот этди.
Сisc.uz
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 