03 Июл, 2025, 8 Муҳаррам, 1447
03 Июл, 2025, 8 Муҳаррам, 1447
Жаҳон бўйлаб халқлар ўртасидаги маданиятлар қоришуви юқори чўққига чиқмоқда. Негаки, инсонларни турли хилдаги енгил-елпи турмуш тарзига тарғибот қилиш даромад топишнинг асосий йўналишларидан бирига айланиб улгурди.
Биргина мисол, ҳар йили 14 февраль куни дунё бўйича 1 миллиард донадан ортиқ «валентинка» сотилади. Ана шу откриткаларнинг 85 фоизини ҳиссиётларга берилувчан аёллар ва ёшлар сотиб олар экан. Ушбу бизнесга илк бор 1847 йилда Эстер Хаулен исмли аёл қўл уриб, инглизча намунадаги откриткалар чоп этишни йўлга қўяди ва тез орада бойиб кетади. «Валентинка» деб аталадиган откриткалар ўша вақтда Хауленлар оиласига йилига 100 минг доллар атрофида даромад келтирарди. «Форбс» журналининг ёзишича, дунёнинг откритка чоп этувчи энг йирик компанияларидан бири «Холмарк» 2007 йилда инсоний туйғуларни откриткаларга жойлаб сотиш орқали 4 миллиард 400 миллион доллар ишлаб олган. 19 асрда АҚШда «валентинка»ларнинг оммалашуви ҳар қандай байрамнинг тижорат, пул топиш асосига қурилишига туртки берди.
Шу ўринда савол туғилиши табиий. Авлиё Валентин куни қандай байрам, нима учун бу байрам бизнинг ёшларга дахл қилиши керак?
Авлиё Валентин – насроний черкови шаҳид деб тан олган авлиёнинг исмидир. Ривоятларга кўра, авлиё Валентинни милоддан аввалги 296 йилда Рим императори Клавдий II қатл этдирган. 350 йилда эса унинг хотирасига бағишлаб, қатлгоҳ ўрнида черков қурилган.
Насроний эътиқодига кўра, авлиё Валентин тинчлигу севгига даъват қилган ва шу сабабли қатл қилинган. Шундан буён ушбу мажусий байрами Севишганлар байрами деб аталган, авлиё Валентиннинг ўзи эса севишганларга ҳомийлик қилувчи авлиё деб ҳурматланган.
Насроний черкови пешволари бу анъана ёшларнинг ахлоқига салбий таъсир кўрсатиши мумкин, деб топиб, унга қарши чиққан. Хусусан, Италияда бу байрам манъ қилиб қўйилган, чунки у айнан Италияда жуда кенг нишонланган. Авлиё Валентин куни Италияда 18,19 асрларга келибгина қайта тикланган. Ўша чоқдан бошлаб ғарб мамлакатларида «Валентин китоблари» – ишқий шеърлар ёзилган китобчалар сотила бошланган. Бундай китобларда севги изҳор қилиш ҳақида маслаҳатлар ҳам бўлган. Севишганлар ишқий мактублар ёзишда шу китобдан фойдаланган.
Бундан бир неча аср олдин севги изҳорларини ошиқ ва маъшуқаларнинг ўзлари битиши урф бўлган. Бу эндигина ривожланишга юз тутган Полиграфия саноатида миллионлаб нусхада турли шакл ва ҳар хил изҳорлар битилган откриткалар чоп этилиб, ушбу соҳага истиқбол бағишлаган.
Бу байрамга исломий муносабатга келсак, бу ҳақда ал-Азҳар Университетининг фиқҳ профессори доктор Саид Иброҳим Солиҳ шундай дейди:
Ислом – Аллоҳга муҳаббат, зуҳд ва тақво дини, солиҳ ва ҳақ ишларда ҳамкорлик динидир. Биз қодир Аллоҳдан барчамизни Ўзининг мутлақ раҳмати сояси остига олишини сўраб илтижолар қиламиз. Аллоҳ таоло Ҳужурот сурасининг 10-оятида: «Албатта, мўминлар биродардирлар, бас, икки биродарингиз ўртасини ислоҳ қилинг, Аллоҳга тақво қилинг, шоядки, раҳм қилинсангиз», деган.
Шу ўринда айтиш керакки, севги-муҳаббат, оила қуриш – Аллоҳ инъом этадиган неъмат. Аммо уни сунъий ташкил қилиш мумкин эмас. Агар шундай қилинса, бу севги ҳам, муҳаббат эмас, балки нафсоний ҳирсларга берилиш, унга тобелик бўлиб қолади.
Дарҳақиқат, Ислом мўмин-мусулмонларни бошқа динларни ҳурмат қилишга тарғиб қилади. Аммо «Авлиё Валентин куни» ҳеч қандай диний асосга эга бўлмаган янгилик, яъни бидъатдир. Ислом бундай бидъатларни қоралайди. Ислом ақидасига кўра, мусулмонлар бир-бирларини ҳар доим яхши кўрмоғи лозим. Исломда бунинг учун йилнинг бирор кунини тайинлаб қўйиш деган нарса йўқ. Бинобарин, мусулмонлар «Валентин куни» каби бундай «янгиликлар» ва иримларга эргашишлари мумкин эмас. Шубҳасиз, бу «байрам» динимизга ёт бўлган урф бўлиб, у кишиларни ҳақиқий севгидан узоқ бўлган, ахлоқсизликка, ҳатто зинога яқинлаштиради.
Ғарб оламида пайдо бўлган Авлиё Валентин куни ёки “севишганлар куни” юртимизга кириб келди. Бунинг сабаби техника тараққиёти интернет майдонидаги ахборот алмашинуви дунё халқларини урф-одатларини бир-бирларига ошно қилиб қўйди. Натижада диний ва дунёвий илмлардан орқада қолган ёшлар бу каби ғарбона урф одатларга эргашмоқда.
14 февраль биз учун шоҳ ва шоир бобомиз Заҳриддин Муҳаммад Бобур таваллуд топган кун сифатида аҳамиятли. Ёшларни аждодларимиз намунасида тарбиялашда Темурбек наслидан бўлган Бобур Мирзонинг ҳаёт ва ижод йўли катта ибрат мактаби ҳисобланади. У жисмонан, маънан етук шахс, катта ишларга қодир давлат арбоби ҳамда буюк саркарда сифатида эҳтиромга сазовордир. Ушбу кун ҳар йили мамлакатимизда кенг нишонланади.
Алҳамдулиллаҳ, истеъдодли, замонавий билимга эга ёшларимиз яхши анъанани йўлга қўйди. Яъни айни шу куни Ўзбекистон ёшлари интернет орқали Бобур туғилган кунига бағишланган мавзу — #BoburDay, минглаб изоҳлар бериш ёрдамида жаҳондаги энг муҳакама қилинадиган мавзулари, яъни "трендлери", қаторига олиб чиқмоқда.
Аслида ёт иллатлар мафкуравий бўшлиқларни тўлдиради, ғоявий жиҳатдан иммунитети мустаҳкам ерда разилликлар, енгил-елпи қарашлар илдиз ота олмайди. Сўнгги йилларда миллий қадрятларимиз, ўзлигимизга янада чуқурроқ назар соляпмиз, соф ислом дини ғояларини тарғиб қиляпмиз. Ана шу каби эзгу ишлар натижасида ёшларимиз оқ-қорани ажратиб, миллий урф-одат ва анъаналаримизга оммавий қайтмоқда.
14-февралнинг Бобур туғилган куни сифатида интернет орқали тарғиб қилиниши нафақат юртимиз ёшлари, балки қўшни давлатлар, борингки, Бобур бобомизнинг донғи етган, унинг ижод наъмуналаридан хабардор халқлар ёшлари ўртасида ҳам Авлиё Валентинмас, балки Мирзо Бобур куни сифатида оммалашса ажаб эмас.
Дин ишлари бўйича қўмита
М.Йўлдошев
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِي اللهُ عَنْهُ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ فَلْيَأْكُلْ بِيَمِينِهِ، وَإِذَا شَرِبَ فَلْيَشْرَبْ بِيَمِينِهِ، فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَأْكُلُ بِشِمَالِهِ وَيَشْرَبُ بِشِمَالِهِ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ وَأَبُو دَاوُدَ وَالتِّرْمِذِيُّ.
Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қачон бирортангиз еса, ўнг қўли билан есин. Қачон бирортангиз ичса, ўнг қўли билан ичсин. Чунки шайтон чап қўли билан еб, чап қўли билан ичади», дедилар (Муслим, Абу Довуд, Термизий ривоят қилганлар).
Демак, чап қўли билан еб-ичган одам Роҳманнинг амридан юз ўгириб, шайтонга эргашган ва унинг ишини қилган бўлади.
Шунинг учун бу масалага катта эътибор билан қарамоғимиз, фарзандларимизга ҳам ўргатмоғимиз лозим.
عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْأَكْوَعِ رَضِي اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَجُلًا أَكَلَ عِنْدَ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِشِمَالِهِ، فَقَالَ: كُلْ بِيَمِينِكَ، قَالَ: لَا أَسْتَطِيعُ، قَالَ: لَا اسْتَطَعْتَ، مَا مَنَعَهُ إِلَّا الْكِبْرُ، قَالَ: فَمَا رَفَعَهَا إِلَى فِيهِ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ.
Салама ибн ал-Акваъ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Бир киши Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида чап қўли билан таом еди. Бас, у зот:
«Ўнг қўлинг билан е!» дедилар.
«Қодир эмасман», деди у.
«Қодир бўлмагин! Уни кибрдан бошқа нарса ман қилмади», дедилар у зот. Ҳалиги одам қўлини оғзига кўтара олмай қолди» (Муслим ривоят қилган).
Ушбу ҳадиси шарифдан динимизда овқатланиш маданиятига қанчалик аҳамият берилганлигини ёрқин кўриб турибмиз. Албатта, гап овқатланишнинг исломий маданияти ҳақида кетмоқда. Овқатланишнинг исломий маданиятларидан бири ўнг қўл билан ейишдир. Ҳар бир мусулмон инсон бу муҳим ишга алоҳида эътибор билан қараши лозим. Баъзи бир кишилар бу исломий маданиятга риоя қилмасалар, уларни огоҳлантириш керак.
Ушбу ривоятнинг қаҳрамони ҳам Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида овқатланишнинг исломий маданиятига риоя қилмай, чап қўли билан таом ейишга тутинди. Албатта, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ҳолга бепарво бўлишлари мумкин эмас эди. Шунинг учун мазкур одобсиз кишига таълим бериб:
«Ўнг қўлинг билан е!» дедилар».
Бундай пайтда ҳар қандай одам таълим берувчига ташаккур айтиб, ўзини ўнглаб олишга уринади. Одоб-ахлоқ тақозоси шу. Аммо ҳалиги одам Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга ташаккур айтиб, ўз хатосини тузатиб, ўнг қўли билан таом ейишга ўтиш ўрнига:
«Қодир эмасман», деди».
Яъни, бу «Овқатни ўнг қўли билан ея олмайман. Чап қўлим билан еявераман», дегани эди. Ўзи нотўғри иш қила туриб, унга меҳр кўрсатиб, хатосини тўғрилаб қўйган зот Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга нисбатан бундай бетгачопарлик қилган нобакор ҳар қандай жазога ва қарғишга лойиқ эди. Шунинг учун ҳам Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам очиқ-ойдин қилиб:
«Қодир бўлмагин!» дедилар».
Яъни, «Ўнг қўлинг билан таом ея олмасанг, бир йўла ея олмай қолгин», дедилар. Ҳамда у ерда ҳозир бўлганларга тушунтириш учун:
«Уни кибрдан бошқа нарса ман қилмади», деб, қўшиб қўйдилар. Яъни, у одам юқоридаги гапни ҳақиқатда ўнг қўлида нуқсон борлиги учун эмас, кибр билан хатосини тан олишдан бош тортиб айтган эди.
Шунинг учун ҳам Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам уни дуоибад қилдилар. У зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг дуолари жойида қабул бўлди.
«Ҳалиги одам қўлини оғзига кўтара олмай қолди».
Ажаб бўлди! Баттар бўлсин! Ўз фойдасини билмаган, шариат ҳукмидан кўра ўзининг кибрини устун қўядиганлар учун бу ҳам кам!
Ушбу ҳадиси шарифдан олинадиган фойдалар:
1. Чап қўл билан таом еб бўлмаслиги.
2. Бировнинг чап қўл билан еганини кўрган одам танбеҳ бериб, ўнг қўл билан ейишини эслатиб қўйиши кераклиги.
3. Диний ҳукмлар бўйича насиҳат эшитган одам мутакаббирлик қилмаслиги кераклиги.
4. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг дуолари дарҳол қабул бўлиши.
«Ҳадис ва ҳаёт» китоби 16-жуз
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа