Расулимиз табассумли зот эдилар
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам энг кўп табассум қиладиган инсон эдилар. У зот табассум қилишни Аллоҳга ибодат қилиш даражасига олиб чиққанлар. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Биродарингнинг юзига табассум қилиб қарашинг ҳам садақадир”, деб айтганлар. У зот табассумли эдилар. Зеро, Аллоҳ таоло у зотга шундай дейди: “Агар қўпол, қалби қаттиқ бўлганингда, атрофингдан тарқаб кетар эдилар” (Оли Имрон сураси 159-оят).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам оламларга раҳмат бўлиб келдилар. Бу раҳматга энг ҳақли инсонлар у зотнинг оиласи, яқинлари, қариндошлари ва саҳобаларидир. У зотнинг пок юзларида ёрқин табассум нур сочиб турар эди. Инсонлар билан кўришсалар уларнинг қалблари асир бўлиб, нафслари бутунлай у зотга мойил бўлар, руҳлари ҳам у зотнинг атрофларида бўлишга ошиқар эди.
Жарир ибн Абдуллоҳ ал-Бужалий розияллоҳу анҳу: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳар қачон мени кўриб қолсалар, албатта табассум қилар эдилар”, деб айтган. Жарир розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ушбу ҳадяларидан доимо фархланиб юрар ва уни бошқаларга ҳам айтар эдилар. Жарир розияллоҳу анҳунинг наздида бу гўзал табассум эсда қоларли барча нарсадан қадрлироқ эди. Унинг юзига бир бора кулишлари руҳини яхшилик, меҳр ва садоқатга, қалбини эса бағрикенглик, раҳмат ва дўстликка тўлдирар эди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кулишда, ҳазил қилишда қалби қотган, табиати ўта қаттиқ, қовоғи доим солиниб турадиган киши билан кўп куладиган, ҳазили кўп киши орасида эдилар. У зот маълум бир муносабатларда кулар эдилар, ҳатто баъзида озиқ тишлари ҳам кўриниб қоларди. Лекин кулишда таналари қимирлаб кетадиган, кулганидан бир томонга ёнбошлаб қоладиган даражада бўлмас эдилар. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кўп кулма! Чунки кўп кулиш қалбни ўлдиради”, деб айтганлар.
Яна шундай ривоятилар келади, уларда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобалари билан ҳазил қилганлар. Мана шундан воқеалардан бирида саҳобалардан бири у зотга: “Эй Расулуллоҳ, мени бир туяга миндирсангиз-чи”, деб айтди. Шунда у зот: “Мен сенга фақат туянинг боласини раво кўраман”, деб айтдилар. Сўраган киши хафа бўлгандай ортига қайтиб кетди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни чақиртиришларини буюрдилар. У келгач: “Туя фақат туя туғадими?!” дедилар. (Яъни туянинг боласи ҳам туя эканини назарда тутдилар).
Бир кампир Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб, жаннатга киришини Аллоҳдан дуо қилишларини илтимос қилди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Жаннатга кампирлар кирмайди!”, дедилар. Бу сўздан кампир ҳафа бўлиб, ортига кетаётган эди, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Нима сен, Аллоҳ таолонинг: “Биз улaрни (ҳурлaрни) дaфъaтaн пaйдo қилдик (oнaдaн туғилмaдилaр). Сўнг улaрни бoкирa қизлaр қилдик. (Улaр) жoзибaли вa тeнгқурдирлaр”, деган сўзини эшитмаганмисан?”, деб айтдилар.
Бир куни Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳродан жонлиқ етаклаб келиб турган эдилар, Азмеҳр (бир ривоятда исми Зоҳир) исмли бир киши ҳузурларига келиб қолди. Шунда У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Зоҳир бизнинг чўлимизда, биз эса, унинг шаҳрида юрибмиз”, дедилар. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам уни жуда яхши кўрар эдилар. Бир куни Зоҳир бозорда молини сотаётган эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унинг орқасидан қучоқладилар. Шунда у: “Эй ким бўлсангиз ҳам қўйиб юборинг”, деб айтди. Қучоқлаган киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эканликларини билгач, У зотнинг муборак кўкракларидан маҳкам қучоқлаб олди. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам эса: “Ким сотиб олади бу қулни”, деб айта бошладилар. Зоҳир: “Аллоҳнинг Расули, мени сотганингиз билан фойда кўрмаймиз, балки мен сизни касодга учратаман”, деди. Шунда У зот: “Лекин сен Аллоҳнинг ҳузурида касодга учратувчи эмассан”, дедилар.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг табассумлари Роббиларига бўлган итоатлари эди. Шунингдек, унда бўйсуниш ва гўзал ўрнак ҳам бор. У зотнинг кулгулари ўйин, бекорчиликдан вақтни ўтказиш учун бўлмас эди.
Сафарга чиқатуриб, уловларини минаётганларида сафар дуосини қилдилар, сўнг: "Эй Аллоҳ, менинг гуноҳларимни мағфират қил! Чунки дуоларни фақат Сенгина кечирасан”, деб айтдилар. Кейин бироз табассум қилдилар. Атрофларида саҳобалар: “Эй Аллоҳнинг Расули, Нима сабабидан куляпсиз”, деб сўрашди. У зот: “Раббингиз қачонки бандаси: “Эй Аллоҳ, менинг гуноҳларимни мағфират қил! Чунки дуоларни фақат Сенгина кечирасан”, деб айтса, У Зот азза ва жалла: “Бандам мендан бошқа гуноҳларни кечирувчи зот йўқлигини билар экан”, дейди” деб айтдилар.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қадрларини кўтариб, ҳатто У зотнинг кулгуларини китобларда энг ажойиб ибратли қиссалар этиб сақлаб қўйган Зот барча айб-у нуқсонлардан покдир. У зотнинг даражаларини кўтариб, ҳазил қилишларини энг ишончли кишилар гўё фарз амални ривоят қилганларидек, бир-бирларидан ривоят қилиб юрадиган қилиб қўйган Зот олийдир. У зотга, саҳобаи киромларига, оилаларига Аллоҳ таолонинг салавоту саломлари бўлсин!
Муҳаммадяҳёхон ХЎЖАЕВ,
“Кўкалдош” ўрта махсус ислом билим юрти мударриси
Бундан ортиқ ютуқ бўлиши мумкинми?
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Саҳобаи киромлар иймону Ислом, шариату тариқат, ахлоқу одоб ва шунга ўхшаш барча керакли нарсаларда ҳар бирлари биз учун муқтадо бўлган ажойиб инсонлар жамоасидир.
Ушбу мавзуга киришдан аввал «саҳоба» ва «фазл» сўзларининг маъноларини яхшилаб ўрганиб олишимиз лозим.
«Саҳоба» сўзи «саҳиба» ўзагидан олинган бўлиб, луғатда «суҳбатдош бўлмоқ» ва «соҳиб бўлмоқ» деган маъноларни англатади.
Истилоҳда эса Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламни мусулмонлик ҳолларида кўрган одамга саҳоба дейилади.
Мусулмон одам Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламни кўрса бўлди, суҳбатлашиб ўтирмаса ҳам саҳоба бўлаверади.
Уламолар бу масалада кўплаб батафсил баёнотлар, турли фикр-мулоҳазаларни келтирганлар. Лекин мазкур тортишувларнинг барчасининг натижаси юқоридаги таърифга бориб тақалади.
«Фазл» сўзи луғатда «зиёда», «ортиқлик», «устунлик» деган маъноларни англатади.
Шундан «Саҳобаларнинг фазли» иборасининг маъносини тушуниб олиш мумкин.
Пайғамбар алайҳиссалом ҳазрати Жобир розияллоҳу анҳуга ва «Байъатир-Ризвон»да иштирок этган бошқа саҳобийларга қарата: «Сизлар ер юзидаги энг яхши одамсизлар», деганлар.
Шунга биноан, ҳар бир мусулмон мазкур бахтиёр шахсларни севиши, ҳурматлаши ва эъзозлаши лозимдир.
Аллоҳ таоло уларга «яқин фатҳ»ни мукофот қилиб берди. Ҳудайбиядан сўнг тезда бутун дунёни фатҳ қилиш бошланди. Икки ойдан кўп вақт ўтмай, биринчи, энг муҳим фатҳлардан бири – Хайбар фатҳи бўлди. Ундан кейин эса навбатдаги фатҳлар кетма-кет содир бўлаверди.
Мусулмонлар Ислом жамиятининг асл мағзини, жавҳарини ташкил этар эдилар. Улар уч қисмдан иборат бўлиб, биринчи қисм пешқадам муҳожирлар эди.
«Биринчи пешқадам муҳожирлар».
Улар Маккаи Мукаррамада ҳеч ким иймонга келмаган пайтда иймонга келган, кофирларнинг озорларига чидаган, уларнинг зулмларига бардош берган улкан саҳобийлардир.
Уламолар: «Ушбу оятда «олий мақом эгалари» деб сифатланаётган муҳожирлар Бадр урушига қадар Маккаи Мукаррамадан Мадинаи Мунавварага ҳижрат қилган саҳобалардир», дейдилар. Чунки улар энг қийин вақтда иймонга келиб, энг қийин вақтда ҳижрат қилган шахслардир. Бадр урушида мусулмонлар ғолиб келиб, Ислом жамияти юзага чиқиб, ўз таянчига эга бўлганидан кейин ҳижрат қилиш ҳам осон бўлиб қолган.
Иккинчи қисм – «ансорийлар», яъни Мадина аҳлларидан биринчи бўлиб Исломга келган, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга «Ақаба»да байъат қилган, дин қардошларини ўз юртлари – Мадинага таклиф этган, маккаликлар ҳижрат қилиб борганларида ўзлари емай, уларга едирган, ўзлари киймай, уларга кийдирган, уйларини, молу мулкларини бўлиб берган, дину диёнатлари учун молу жонларидан кечишга тайёр турган мадиналик пешқадам мусулмонлардир.
Учинчи қисм – «уларга яхшилик билан эргашганлар», яъни пешқадам муҳожир ва ансорийларга яхшилик билан эргашганлардир. Улар васф қилинмиш пешқадам муҳожир ва ансорийлардан кейин, мазкур машҳур воқеалардан кейин мусулмон бўлиб, худди пешқадам мусулмонлар каби ихлосли, ибодатли ва тақводор кишилар бўлганлар. Уларга фақат пешқадамлик, яъни энг қийин дамда сафда бўлмаганликлари етишмайди, холос. Аллоҳ ана шу уч тоифадаги мусулмонларнинг барчасидан «рози бўлди, улар ҳам Аллоҳдан рози бўлдилар».
Банда эришиши мумкин бўлган энг юқори мартаба Аллоҳнинг розилигидир. Зотан, ҳар бир банданинг олий мақсади ҳам мана шу. Банданинг Аллоҳдан розилиги Унинг қадарига ишониши, қазосидан яхшилик кутиши, неъматларига шукр қилиши, бало-офатларига сабр қилишидир.
Аллоҳ улардан рози эканлиги учун: «Уларга остидан анҳорлар оқиб турган жаннатларни… тайёрлаб қўйди».
Улар мазкур жаннатга вақтинчаликка кирмаслар, балки «улар у (ер)ларда абадий мангу қолувчи бўлган ҳолларида».
Аллоҳ таоло улардан рози бўлмаганида, уларни бундай икромга сазовор қилмас эди.
«Ана ўша улкан ютуқдир».
Бундан ортиқ ютуқ бўлиши мумкинми?
Аллоҳ «Ҳашр» сурасида саҳобаи киромларни шундай мадҳ этади:
«Диёрларидан ва мол-мулкларидан жудо қилинган, Аллоҳдан фазл ва розилик умид қиладиган ҳамда Аллоҳга ва Унинг Расулига ёрдам берадиган фақир муҳожирларгадир. Ана ўшалар содиқлардир» (8-оят).
Муҳожирлар аслида маккалик кишилар бўлиб, дину иймон йўлида она юртларини, мол-мулкларини, қариндош-уруғларини ташлаб, Мадинаи Мунавварага ҳижрат қилганлар (кўчиб ўтганлар). Шу сабабли уларнинг кўпчилиги мискин, фақирга айланганлар.
Улар фақатгина Аллоҳ берадиган фазлни деб, Унинг розилигини топамиз, деб бу машаққатларга бўйин эгдилар. Қийин аҳволга қарамасдан, Аллоҳнинг ва Расулининг ишига қўлларидан келган барча ёрдамларини аямадилар. Шунинг учун ҳам Аллоҳ уларни «Иймонларида содиқ кишилар» деб мақтамоқда.
«Ҳадис ва ҳаёт» китобининг 21-жузидан олинди