15 Май, 2025, 17 Зулқаъда, 1446
15 Май, 2025, 17 Зулқаъда, 1446
Ўтган йил Рамазонда...
“Ҳамма нарса синов келганда билинади – дўстлик ҳам, муҳаббат ҳам. То синовгача ҳамма ўз муҳаббати, дўстлиги ҳақида лоф ураверади...”
Менга бу сўзларни айтган одам қанчалар ҳақ экан. Бугун, рамазон ярмидан ўтган, вақт асрдан ўтиб шомга яқинлашаётган бўлса-да ёз жазирамаси озгина ҳам пасаймаган, сувнинг жилдираган (қанчалар ёқимли!) овозини эшитмаслик учун қулоқларимни кафтларим билан маҳкам ёпиб, дақиқа санаётган кунимда юқоридаги жумлалар моҳиятини англаб етяпман.
Кўзим тўла ёш, юрагим эзилгандан эзилиб боряпти, қўлимни кўтаришга мажолим йўқ, худди хаста одамдекман. Томоғим қақраб кетяпти, нимага қарамай сув бўлиб кўринади. Қачон шом бўларкин?..
Астағфируллоҳ, нималарни ўйлаяпман? Бу – миннатми? Бунақа рўзадан кун бўйи оч қолиш ва ташналикдан бошқа нима орттираман? “Бандаларимнинг одамлар кўзи тушгулик барча ишлари (намоз ўқиш, хайр-эҳсон қилиш, закот беришлари) ўзлари учун, тутадиган рўзалари эса Мен учун (Худо учун бўлмаганида эди, яширинча еб-ичиб олиш мумкин бўларди, чунки ҳеч ким кўрмайди), бинобарин, унинг мукофотини Ўзим бераман”. Шу ҳолимда, нафсим мен билан аёвсиз олишиб, муздай сувдан қониб-қониб ичишга ундаётган, ўзим ҳам шунга мойил бўлиб турганим бир пайтда бу қудсий ҳадисни ёдимга солган Улуғ Зотга ҳамду санолар бўлсин!..
Шомдан сўнг...
Ҳақиқатан ҳам ҳамма нарсанинг қадри синов келганда билинаркан. Аллоҳга муҳаббатдан, Расулуллоҳ (с.а.в.)га бўлган севгидан гапириш осон экан. Бир дўстимнинг таъбири билан айтганда, “олдин ҳам рўза тутяпмиз деб юрган эканмиз, ҳақиқий рамазон энди бўляпти” (Араб тилини яхши биладиган дўстим рамазон сўзи маъносига ҳам ишора қилди, шекилли. Чунки рамазон арабча “ар-рамад” деган сўздан олинган бўлиб, қуёш ҳароратининг жуда ошиб кетишини, “ар-рамдо” эса қуёш оламни тандирдек ловуллатиб қиздиришини билдиради. Имом Замахшарий айтганларидек: “Ҳар бир ойни номлаш вақтида шу ойдаги бирор белги ёки ўзига хос хусусиятга аҳамият қилишган. Рамазон ойи йилнинг энг иссиқ кунларига тўғри келгани учун уни жуда иссиқ, жазирама маъносида “рамазон” деб аташган”.)
Кўп нарсалар ҳикматини шу рамазонда тушуниб етаётгандекман. Масалан, шу пайтгача: “Рўзадор учун икки қувонч бор: бири – оғиз очганида, иккинчиси – рўза тутиб, ёруғ юз билан Аллоҳга йўлиққанида”, деган ҳадисни кўп бора ўқиганман. Ифторлик қувончини ҳам кўп бор ҳис қилганман, аммо... бу рамазондагичалик эмас. Ҳар гал оғиз очганимда қониб сув ичарканман, унинг томирларимга, вужудимга қувват бўлиб ёйилаётганини сезиб тураман ва бошқа рамазондагилардан фарқли равишда дил-дилимдан айтаман Расулуллоҳ (с.а.в.)дан мерос муборак жумлаларни: “Гуноҳ кетди, томирлар ҳўлланди ва, иншааллоҳ, ажр собит бўлди”.
“Ким рамазон кечаларини савобига ишониб ва унга эришиш нияти ила намоз ўқиб жонлантирса, аввалги гуноҳлари кечирилади”. Бу ҳадис ҳикматини ҳам шу рамазонда англаётгандекман. Таровеҳни қўйинг, хуфтонни саҳарликдан сал олдин ўқиб олиш маъқул кўриниб, шомдан кейиноқ уйқуга кетишни мўлжаллаётган; аммо дунёдаги очлик, ташналикдан азоб чекаётган қанчалаб инсонлар, жазирамада рўза тутаётган ота-онам, жигарларим, яқинларим ҳолини ўйлаб, улар ҳаққига дуо қилиш, гуноҳларимизга мағфират сўраш, илоҳий раҳматга эришиш умиди ҳорғин вужудимга куч бериб, жойнамоз устида турган онларимда тушунаётгандекман.
Ҳар куни оғиз очарга муздай чой, шарбатлар тайёрлаб қўядиган синглимга миннатдор боқарканман: “Рўзадорга ифтор уюштириб берган одам рўзадорнинг савобидан кам бўлмаган савобни олади”, деган ҳадис ёдимга тушиб, ичим ёришади.
Бандамиз, ожизмиз, бунинг устига ишхонада ҳар хил муомала-муносабат... Жаҳлим чиққанида ташналикдан оғзим қуриб, жумлаларни келиштира олмаслигимдан хижолат чекиб эмас, урушмоқчи бўлаётганим ҳамкасбим ҳам худди мендек рўзадор эканини, қийналаётганини ўйлаб, ғазабим шафқатга айланади. Муборак жумлалар хаёлимдан ўтади: “Рўзадор ҳолингизда ёмон сўзларни гапирманг ва жаҳл отига минманг”. Қувонаман – яна бир ҳикмат...
Бу йилги Рамазон олдидан...
“Бас, албатта, ҳар бир қийинчилик билан бирга енгиллик бордир. Албатта, ҳар бир қийинчилик билан бирга енгиллик бордир” (Шарҳ, 5-6).
Аллоҳнинг ваъдаси – ҳақ! Шу кунгача бирор мушкуллик билмадимки у билан бирга ёруғлигини ҳам кўрмаган бўлсам. Ўтган йилги рамазон ҳақиқий синов бўлди, лекин ўша синовнинг ёруғликлари, енгилликларини ҳар кун, ҳар лаҳзада ҳис қилиб яшадим. Ўша қувончларни яна ҳис қилиш умидида бу йилги синов остонасидаман – вужуд, қалб тайёргарлиги ва яна... қўрқув билан.
Илоҳи, Ўзинг бизни синовларга қодир қилгайсан. Улуғ фазлу марҳаматинг билан ифторликдаги севинчларни бутун борича ҳис этиш бахтини насиб қилдинг. Насиб этажагинг иккинчи қувонч, улуғ шодлик, мўмин дилнинг энг ширин орзуси – Улуғ Кунда Дийдорингга етишиш саодатидан умидвормиз. Бизга бу рамазонни ҳам муборак ва хайрли қил, Раббим!
Зумрад ФОЗИЛЖОН қизи
Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази Кенгайтирилган илмий кенгашининг навбатдаги йиғилиши бўлиб ўтди. Унда Кенгаш аъзолари тўғридан-тўғри ва онлайн тарзда иштирок этишди. Дастлаб, Лондон қироллик коллежи Археология бўлими илмий ходими, доктор Милиана Радивоевич Наманган вилоятидаги Ахсикент мавзеида олиб борилган археологик тадқиқотлар натижаси билан таништирди.
Милиана Радивоевич узоқ йилларда бери мамлакатимизда олиб борилаётган археологик тадқиқотларда фаол иштирок этиб келади.
— Ахсикент дунёдаги энг қадимий металлургия марказларидан бири ҳисобланади. Мен ўзбекистонлик, кипрлик ва буюк британиялик ҳамкорларимиз билан бирга Ахсикентда илк ўрта асрларда металлургия юқори даражада ривожланганини аниқладик. Жумладан, ислом оламининг дастлабки даврида тайёрлана бошлаган машҳур Дамашқ қиличлари ҳам айнан Ахсикентда қазиб олинган ва қайта ишланган пўлатдан фойдаланганини исботладик. Насиб этса, Марказнинг очилиши маросимида бу тарихий воқеани алоҳида медиалойиҳа сифатида тақдим этамиз, — деди у.
ИЦМ халқаро алоқалар бўлими мутахассиси Екатерина Соболева Кенгаш аъзоларини Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказининг тантанали очилиши маросими концепцияси билан таништирди. Унда ушбу маросим доирасидан жой олган тадбирлар, “Ўтмишнинг боқий мероси – буюк келажак асоси” мавзусидаги IX конгресс кун тартиби, иштирокчилар рўйхати, Имом Бухорий мажмуасининг янги биноси ва инновацион музейи сингари қатор масалалар ўрин олган.
Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази директори Фирдавс Абдухолиқов Марказнинг очилиши муносабати билан ўтказиладиган Халқаро кўргазма, хориждан олиб келинадиган қўлёзмалар, экспонатлар ҳақида маълумот берди. Хорижий мамлакатлардаги қатор музей ва кутубхоналар, шахсий коллекциялар раҳбарларнинг ушбу кўргазмасидаги иштироки бўйича кенг қамровли ишлар олиб борилаётганини қайд этди.
— Биз 25 апрель-2 май кунлари Буюк Британиянинг “Сотбис” ва “Кристис” аукционларидан Ўзбекистон маданий меросига оид 46 та лотни сараладик, — деди Марказ раҳбари. — Айни пайтда уларни сотиб олиш ва Ўзбекистонга олиб келиш бўйича музокаралар давом этяпти. Биз бу тарихий меросни қайтадан қўлга киритаётганимизни жаҳон илмий жамоатчилигига етказишимиз керак. Шу боис, Буюк Британия ва Францияда шу масалада халқаро тадбирлар ўтказишни режалаштиряпмиз.
Кенгаш аъзолари томонидан ушбу йирик анжуманларга ташриф буюрадиган хорижий меҳмонлар рўйхати ҳам тақдим этилди. Кенгайтирилган илмий кенгаш аъзолари томонидан ушбу халқаро тадбирларда иштирок этадиган ўзбекистонлик олимлар ва экспертлар рўйхати тасдиқланди.
Кенгаш давомида, шунингдек, Ислом цивилизацияси маркази илмий ходими Алишер Эгамов Ўзбекистоннинг турли ҳудудларидаги музей фондларидан Марказ экспозициясида намойиш қилиш учун тўпланган тарихий экспонатлар ҳақида маълумот берди. Март-апрель ойида жойларга уюштирилган экспедициялар натижасида 1500 дан ортиқ тарихий экспонатлар аниқланган. Мамлакатимиз тарихининг турли даврларига мансуб бу тарихий буюмлар орасидан сараланганлари Марказнинг очилиши муносабати билан ўтадиган халқаро кўргазмадан жой олади.
Шунингдек, Марказ экспозицияси учун 2-тоифали медиалойиҳаларнинг илмий-амалий материаллар базасини яратиш масаласи ҳам кун тартибига қўйилди. Бошқа бир қатор масалалар бўйича Кенгаш аъзолари ўз фикр-мулоҳазаларини билдиришди. Кенгаш учрашувида Марказ ҳамда Ўзбекистон маданий меросини сақлаш, ўрганиш ва оммалаштириш бўйича Бутунжаҳон жамияти қўшма лойиҳаси - "Ўзбекистон маданий мероси жаҳон тўпламларида" туркумидаги китоб-альбомларнинг 81-90 жилдларини нашр қилиш масаласи кўриб чиқилди. Шунингдек, нашрга тайёрланаётган еттита совғабоп китоб-альбом ҳақида маълумот берилди.
Бундан ташқари учрашувда Кенгаш аъзолари Қуръони карим залининг янги дизайнини ҳам тасдиқлашди.
— Қуръон зали бинонинг марказий қисмидан ўрин олгани учун унинг дизайнига алоҳида эътибор бериляпти, — деди Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази бошлиғи Азимжон Ғафуров. — Биз Кенгаш аъзолари эътиборига Ҳазрати Усмон Қуръони жойлаштириладиган айвон устида жойлашадиган нурли инсталляциянинг икки хил кўринишини тақдим қилдик. Йиғилишда энг мақбул вариант танланди.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Ислом цивилизацияси марказига навбатдаги ташрифи чоғида халқаро ҳамкорлар, жумладан, дунёнинг етакчи музейлари, кутубхоналари ва илмий-тадқиқот институтлари билан ҳамкорликни фаоллаштириш бўйича топшириқлар берган эди. Марказ биносининг иккинчи қаватини халқаро ташкилотлар ваколатхоналари учун хоналар ажратиш, шунингдек, Ислом цивилизацияси маркази учун алоҳида янги бино қуриш тўғрисидаги қарорнинг муҳим бандларидан бири бўлди. Қирққа яқин асосий ҳамкор давлатлар мавжуд. Марказнинг иккинчи қаватида уларнинг фаолияти учун барча шарт-шароитлар яратилиб, замон талаби даражасида ташкил этиш Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказининг навбатдаги кенгайтирилган илмий кенгаши жараёнида алоҳида таъкидланди.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа