Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
21 Июл, 2025   |   26 Муҳаррам, 1447

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:30
Қуёш
05:08
Пешин
12:34
Аср
17:38
Шом
19:55
Хуфтон
21:25
Bismillah
21 Июл, 2025, 26 Муҳаррам, 1447

Севилдингиз, сиз ҳам севинг!

23.05.2017   8653   14 min.
Севилдингиз, сиз ҳам севинг!

Агар кимдир  сизга муҳаббат қўйганини билсангиз унга бефарқ бўла оласизми?

Агар у тун-у кун сизнинг бахтингиз ҳақида ўйлаган бўлсачи?

Агар у сўнгги нафасигача сизни ўйлаб, сизга саломлар йўллаган бўлсачи?

Агар у сизни ўйлаб ўзи яхши қўрган нарсаларидан воз кечган бўлсачи?

Муҳаббатини фақатгина бу дунёда эмас, охиратда ҳам намоён этишга тайёр бўлсачи?

Сизни бир бор бўсада кўрмасдан, сизни соғиниб, сизга ҳарис бўлиб яшасачи?

Агар..?

 “Мени ким ҳам  бунчалик  севарди?”, дерсиз балки. Ёки мени “ошириб юборган”ликда айбларсиз? Ҳа, мени эҳтиросарга бериган, ҳаёлпараст дейишингиз ҳам мумкин... Лекин ундай эмас! Асло! Хулосага шошилманг. Мени тингланг! Сизни шундай, балки бундан-да ортиқроқ севадиган кишини сизга танитай. У зот бутун оламлар узра, жумладан сиз учун ҳам Раҳмат бўлиб келган – Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламдирлар. Ахир бунинг хабарини Оламлар Роббиси Аллоҳ азза ва жалла ўз каломида баён этди:

Биз сени оламларга раҳмат қилиб юбордик. ( Анбиё.107)

Сиз эса ўша “оламлар”нинг бир бўлагисиз.  

У зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сизга бўлган муҳаббатларини нечоғлик буюк эканини ҳам Аллоҳ таоло айтиб қўйди:

Батаҳқиқ, сизларга ўзингиздан бўлган, сизнинг машаққат чекишингиз унинг учун оғир бўлган, сизнинг саодат чекишингизга ташна, мўминларга марҳаматли, меҳрибон бўлган Пайғамбар келди. ( Тавба.128)

Ҳа, дунёда сизни  у зотчалик севадиган, меҳрибон киши бўлмаган ва бўлмайди ҳам. Аллоҳ таоло бу муҳҳабатнинг таърифини қисқа ва равон қилиб айтиб ўтди. Энди бунинг исботи ва кўриниши қай тарзда эканлигини ул хазратнинг ўзларидан эшитинг: 

Кунларнинг бирида  Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам йиғладилар. Буни кўрган саҳобалар: “Ё Расулуллоҳ! Сизни нима йиғлатди?”, деб сўрашди. У зот эса: “Биродарларимни соғиндим!”, деб жавоб бердилар. Саҳобалар: “Бизлар биродарларингиз эмасмизми, ё Расулуллоҳ?”, дейишди. Шунда ул Маҳбуб алайҳис салом: “Йўқ. Сизлар асҳобларимсиз. Биродарларим – мендан кейин келадилар, мени кўрмасдан туриб менга иймон келтирадилар!”, дедилар. Ҳа, хурсан бўлаверинг! Ахир сиз У зотни кўрмасдан туриб иймон келтирдингиз-ку! Демак, ул Ҳабиб сизга мушфиқ бўлганлар!

Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. У киши айтадилар: “Бир куни кечаси хуфтон намозини ўқиш учун Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни кутиб ўтирган эдик. У зот олдимизга кечанинг учдан бири ўтганида ёки ундан ҳам кечроқ чиқдилар. У зотни аҳлларида бирор иш машғул қилганмиди ёки бошқами биз билолмадик. У зот чиққанларида: “Сизлар ғайридинлар  кутмайдиган намозга интизор бўлиб ўтирибсиз. Агар умматимга оғирлик бўлмаганида эди, албатта уларга намозни мана шу вақтда ўқиб берар эдим”, дедилар. Сўнгра муаззинга буюрдилар у намозга иқома айтди ва намозни ўқиб бердилар”. (Имом Муслим ривояти.)

У зотнинг сизга бўлган муҳаббатларини кўряпсизми!  

“Дунёйингиздан менга учта нарса ёқди: Аёллар, хушбўйлик ва намоздаги ҳаловат”, деганлар У зот алайҳис салом. Мана шу ҳаловатни янада зиёда туйишни истасалар-да, лекин сизга машаққат бўлишини истамадилар. “Агар умматимга оғирлик   бўлмаганида эди..!”

Бундай марҳамат Ул хазратнинг ҳаётларида кўп учрайди.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Агар умматимга ёки инсоларга машаққат бўлишини ўйламаганимда, уларни ҳар намозда мисвок тутишга буюрардим”, дедилар.  (Имом Бухорий ривояти.)

У зотнинг бу сўзларини енгил санаманг. Ахир Набий алайҳис салом шунчалик яхши кўрганларидан, хатто ўлим тўшагида ҳам мисвок ишлатганлар. Оиша онамиз розияллоҳу анҳо айтадилар: “Набий алайҳис салом фанодан бақога риҳлат қилар чоғларида мен ёнларида эдим. Шу пайт Абдурраҳмон ибн Абу Бакр қўлида мисвок билан  кириб келди. Набий алайҳиссалом мисвокка қарадилар. Аҳволлари оғирлигидан уни сўрашга кучлари етмасди. Мен истакларини тушуниб, мисвокни олдимда ул зотнинг оғизларига солдим. У қаттиқлик қилди. Шунда мен уни оғизларидан олдимда ўз тишларим билан юмшатиб, қайта Расулуллоҳнинг оғизларига солдим. У зот алайҳис саломнинг оғизларига охирги кирган нарса менинг сўлагим бўди. Ўлимлари олдидан у зот билан менинг сўлагимнинг жамланиши, мен учун Аллоҳнинг фазли эди!”

Энди-чи, энди Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сизнинг машаққат чекиб, малолланишингиздан қанчалар ҳазир бўлганларини ҳис қилгандирсиз?! Билдингизми, сиз ана шундай Ҳабиб зотга маҳбуб бўлган умматсиз! Мана, у зотнинг ҳаққингизга қилган яна бир дуолари:

Саъа ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Кунларнинг бирида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам тепаликдан келаётган эдилар. Бани Муовия масжиди ёнидан ўтаётганларида унга кирдилар ва икки ракат намоз ўқидилар. Биз ҳам у зот билан бирга  ўқидик. Сўнг узоқ дуо қилдилар. Кейин у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам  бизга юзландилар ва: “Роббимдан учта нарса сўрадим, иктасини Берди, биттасини манъ Қилди: Роббимдан умматимни қаҳатчилик билан ҳалок  қилмаслигини сўрадим, уни менга Берди. Ва Ундан умматимни тошқин билан ғарқ қилмаслигини сўрадим, уни ҳам Берди. Яна Ундан, умматим орасида ўзаро адоват бўмаслигни сўраган эдим, уни мендан манъ Қилди”, дедилар ”. (Имом Муслим ривояти.)

Ё Расулуллоҳ! Қайнаб чиқаётган бу муҳаббатнинг чашмаси қаер?! Ота-онанинг меҳрига тўйиб улғайган бутун башариятнинг кўксини ёриб ҳам бу муҳаббатнинг мислини топиб бўлмайди-я!

 Ул зот алайҳис салом сизнинг ташвишингизни беш кунлик ўтгинчи дунёниг ўзидагина қилмадилар. Балки, ул Мустафо сизнинг абадий ҳаётингиз – охират учун ҳам сизга бўлган муҳаббатларидан улуш қолдирдилар:

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:  “Расулуллоҳ соллаоллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳар бир Набийнинг у билан сўраса ижобат бўладиган дуоси бор. Мен ўша дуойимни охиратда умматимни шафоат қилиш учун сақлаб қўйдим”. дедилар”. (Имом Бухорий ривояти.)

 Яна бир ҳадисда шундай дейилади:  

Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Аллоҳ таолонинг Иброҳим алайҳис салом ҳақидаги Эй Роббим, албатта у(санам)лар одамлардан кўпини адаштирдилар. Бас, ким менга эргашса, у мендандир.” оятини ва Исо алайҳиссалом “Агар уларни азоблайдиган бўлсанг, бас, албатта, улар Сенинг бандаларинг. Агар уларни мағфират қиладиган бўлсанг, бас, албатта, Сенинг Ўзинг ғолиб ва Ҳикматли Зотдирсан.”, деган сўзи ҳақидаги  оятини тиловат қилдилар ва икки қўлларини кўтардилаб: “Ё Аллоҳ! Умматим, умматим!”, дедилар ва йиғладилар!” Шунда Аллоҳ азза ва жалла айтди: “Эй Жаброил! Муҳаммадга бор, ҳолбуки Роббинг  билувчироқдир, ундан, сени нима йиғлатди, деб сўра”, деб амр қилди. Бас, Жаброил алайҳиссалом у зотнинг олдиги келиб сўради ва Аллоҳ таолога у зотнинг айтган гаплари хабарини берди. Ҳолбуки, У биливчироқдир. Аллоҳ таоло эса: “Эй Жаброил! Муҳаммадга бор ва унга, албатта сени умматинг борасида рози қилурмиз”- деб айт, деди”. Имом Муслим ривояти.         

Абу Довуднинг бошқа бир ривоятида бу воқеа кусуф намозида бўлгани ва  у зот саждаларининг охирида “уфф, уфф” деб пуфлаб, кетидан шундай дуо қилганлари ривоят қилинади: “Эй Роббим! Мен улар орасида эканман, уларни азобламасликка ваъда бермабмидинг?! Эй Роббим! Истиғфор айтиб турсалар, уларни азобламасликка ваъда бермабмидинг?!”.

Ана энди айтинг, бундан кўра мукаммалроқ, бундан кўра гўзалроқ муҳаббат бўлиши мумкинми?! Дунёдаги меҳрни бир ерга тўплaб, у зотнинг меҳрларичалик тафтни туйиш мумкинми?! Дунёдаги ҳаловатлардан сиз учун кечса, охиратда сизнинг нажотингиз ғамида елса, югурса! Фанода ҳам бақода ҳам “умматим! умматим!” , дея ташвиш чекса..!

Бор-будимиз сизга фидо бўлсин,  ё Расулуллоҳ!

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қиёмат бўлганида, бутун оламон бир-бирларига аралашиб кетиб, ҳаяжонда бўладилар. Улар Одамнинг алайҳиссаломнинг олдиларига келиб: “Бизлар учун Робингиздан шафоат сўранг!”, дейишади. У зот: “Мен ҳақли эмасман, сизлар Иброҳимдан (алайҳиссалом) сўранглар, у Раҳмон Зотнинг халилидир (дўсти)!”, дейдилар. Инсонлар Иброҳим алайҳиссалом олдиларига келишади. У зот ҳам: “Мен ҳақли эмасман, сизлар Мусонинг (алайҳиссалом) олдига боринглар, чунки, у калимуллоҳдир (Аллоҳ таоло билан бевосита гаплашган пайғамбар), деб айтадилар. Инсонлар Мусо (алайҳиссалом) олдиларига келишганида, у зот ҳам худди шундай жавоб берадилар ва “Сизлар Исонинг олдига боринглар, чунки, у Аллоҳ пуфлаган руҳи ва калимасидир”, дейдилар. Кейин инсонлар  Исо алайҳиссалом олдиларига келишади, у зот ҳам “Мен шафоат сўрашга ҳақли эмасман, сизлар Муҳаммаднинг соллаллоҳу алайҳи васаллам  олдига боринглар”, дейдилар. Инсонлар менинг олдимга келиб сўрашади. Шунда мен: “Мен сизларни шафоат қиламан”, дейман. Сўнгра Роббимдан изн сўрайман, Роббимдан менга изн берилади ва Ул зот менга, мен Ул зотни мақтайдиган мақтовли сўзларни илҳом қилади. Лекин у қандай мақтовли сўзлар эканини ҳозир билмайман. Сўнгра мен ўша мақтовли сўзлар билан Ул зотни мақтайман ва сажда қиламан. Шунда менга: “Эй Муҳаммад, бошингни кўтар, айтгин, сени тинглайман, сўра, бераман, шафоат талаб қил, шафоат қилишинга рухсат бераман”, дейилади. Мен: “Умматим, умматим!”, дейман. Кейин менга: “Бор, қалбида арпа доничалик иймони бўлган кишиларни жаҳаннамдан чиқар”, дейилади. Бориб, (айтилган нарсаларни) бажараман. Сўнгра яна қайтаман ва ўша мақтовли сўзлар билан Ул зотни мақтайман ва сажда қиламан. Шунда менга: “Эй Муҳаммад, бошингни кўтар, айтгин, сени тинглайман, сўра, бераман, шафоат талаб қил, шафоат қилишинга рухсат бераман”, дейилади. Мен яна: “Умматим, умматим!”, дейман. Кейин менга: “Бор, жаҳаннамдан қалбида зарра (ёки хантал) миқдоричалик  иймони бўлган кишиларни чиқаргин”, дейилади. Бориб, (айтилган нарсаларни) бажараман. Сўнгра яна қайтиб бораман ва ўша мақтовли сўзлар билан Ул зотни мақтайман ва сажда қиламан. Шунда менга: “Эй Муҳаммад, бошингни кўтар, айтгин, сени тинглайман, сўра, бераман, шафоат талаб қил, шафоат қилишинга рухсат бераман”, дейилади. Мен яна: “Умматим, умматим!”, дейман. Кейин менга: “Бор, жаҳаннамдан қалбида хантал донининг миқдоридан-да озроқ, кичикроқ иймони бўлган кишиларни озод қил”, дейилади.  Бориб, яна (айтилган нарсаларни) қиламан. Кейин тўртинчи бор яна қайтиб бораман ва ўша мақтовли сўзлар билан Ул зотни мақтайман ва сажда қиламан. Шунда менга яна: “Эй Муҳаммад, бошингни кўтар, айтгин, сени тинглайман, сўра, бераман, шафоат талаб қил, шафоат қилишинга рухсат бераман”, дейилади. Шунда мен: “Роббим, менга “Лаа илааҳа иллаллоҳ” калимасини айтган кишилар ҳақида изн бер”, дейман. Ул зот: “Иззатимга, жалолимга, буюклигим ва улуғлигимга қасамки, мен ундан (жаҳаннамдан) “Лаа илааҳа иллаллоҳ” калимасини айтган кишиларни ҳам чиқараман”, дейди”, дедилар. (Имом Бухорий  ва Муслим ривояти).

Аллоҳ таоло -  нақадар Буюк ва Ростгўй Зот!:

Батаҳқиқ, сизларга ўзингиздан бўлган, сизнинг машаққат чекишингиз унинг учун оғир бўлган, сизнинг саодат чекишингизга ташна, мўминларга марҳаматли, меҳрибон бўлган Пайғамбар келди. ( Тавба.128)

Бошқа сифатлари қатори Раҳмати ҳам нуқсонсиз бўлган Зотнинг раҳмли пайғамбаридирлар ул Ҳабиб соллаллоҳу алайҳи васаллам!

Энди айтинг, ул зот соллаллоҳу алайҳи васалламни ҳимоя қилишда кўксиларини қалқон қилган саҳобалари орасида ҳам сизни эслаб йиғлаганлари, ул зотни бутун борлиғи, ҳатто ўзларидан ҳам ортиқ суйган, ҳар бир иршодларига оғишмай, тоймай амал қилган, у зотга мурожат қилганларида “Отам, онам сизга фидо бўлсин!”, дея мурожаат қилган, комил иймон соҳиби бўган асҳобларига; “Иймонлари ажойиброқ!”, деб сизнинг иймонингизни эътироф этишлари, сизга бўлган чексиз муҳаббатларидан дарак эмасми?!

Диндошим! Сиз, икки дунёда ҳам башар учун фахр ва шараф бўлган Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам тарафидан севилдингиз. Энди сиз ҳам ул бобарокотни муносиб севинг! Агар қалбингизда у зотга нисбатан муҳаббат туйсангиз, хурсан бўлинг ва ул Хазратнинг башоратларини қабул қилинг!                                                               

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Бир киши Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан Қиёмат ҳақида сўраб: “Ё Расулуллоҳ! Қиёмат қачон?”, деди. Шунда Набий алайҳис салом: “Унга нима таёрладинг?”, дедилар. Ҳалиги киши: “Унга ҳеч нарса таёрлаганим йўқ. Лекин мен Аллоҳ ва Расулини яхши кўраман!”, деб жавоб қайтарди. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллвм эса: “Сен яхши кўрганинг билан бирга бўласан!, дедилар”.( Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари)

Сизга саловат ва саломларнинг энг афзали бўлсин, ё Расулуллоҳ!

  “Мулла Абдуғаффор ҳожи”

жомеъ масжиди имом хатиби

Икром Каримов

Сийрат ва ислом тарихи
Бошқа мақолалар

Китоб кўп, нега китобхон кам?

15.07.2025   5761   10 min.
Китоб кўп, нега китобхон кам?

“Ҳозир ким ҳам китоб ўқирди?”. Бугунги кунда китоб мутолаасини унутган одамлар жамият номидан ана шу гапни гапиришга ўрганиб қолган.

 Ростдан ҳам китоб ўқишдан юз ўгирдикми ёки ўқишга тўсиқлар борми? Балки муаммо ўқимасликда эмас, мутолаа маданияти ва тарғиботнинг пасайганидадир?

 Одамлар китоб мутолааси ҳақида қандай фикрда?

Бу ҳақда мақола ёзишдан аввал ижтимоий тармоқда ва аҳоли ўртасида “Нега китоб ўқишга одатланмай қўйдик?” саволи билан сўровнома ўтказдик.

Сўровнома натижасига кўра, иштирокчиларнинг энг катта улуши — 29 фоизи “Мунтазам китоб ўқиб бораман” жавобини танлаган. Бу яхши, аммо 26 фоиз иштирокчи китоб ўқишга вақти йўқлиги, 25 фоиз қатнашчи китобдан кўра телефон қулайлиги, 2 фоизи китоб ўқиш зерикарли эканини билдирди. 13 фоиз респондентлар эса китоб ўқишга сабри етмаслигини таъкидлади. Шунингдек, айрим фуқаролар эринчоқ бўлиб кетгани, китоб ўқимасликка турли баҳоналар топилиши, қизиқарли китоблар камлиги, аудио ва электрон китоблар қулайлигини қайд этди.

Бундан ташқари, кузатувчиларнинг асосий қисми илгари метро ва автобусларда ҳам китоб ўқилиши, ҳозир эса нафақат уйда, балки овқатланганда, йўлда юрганда, чорраҳада, ишхонада, хуллас, аксарият ҳолларда энг кўп вақтимиз телефонга тикилиш билан ўтаётгани, айниқса, ёшлар телефондан бўшамаслигини кам китоб ўқилишининг асосий сабаби сифатида айтишди.

Сўровнома натижасидан кўриш мумкинки, жамиятда китоб ўқишга бўлган қизиқиш сақланиб қолган. Бироқ кўпчилик вақтини телефон, интернет ёки бошқа технология ва юмушларга сарфлаётгани ёмон. Бу китоб ўқиш маданиятини шакллантириш зарурлиги, қулай муҳит яратиш ва оммавий тарғибот ишларини кучайтириш, шунингдек, мутолаа фақат шахсий истак эмас, балки муҳит ва ҳаёт тарзига боғлиқ эканини англатади.

Китобхонликни ривожлантиришга берилаётган эътибор натижа беряпти(ми)?

Маълумотларга кўра, энг тараққий этган мамлакатлар эмас, сўнгги йилларда тез ривожланаётган давлатлар аҳолиси кўпроқ китоб ўқир экан. Хусусан, ҳиндистонликлар фақат қўшиқ куйлайди ёки кино кўради, десак адашамиз. Улар дунёда энг кўп китоб ўқийдиган халқ. Ҳиндлар ҳафтасига 10,7 соат вақтини китоб ўқишга сарфлайди. Умуман, энг кўп китоб ўқийдиган давлатлар ўнталигига эътибор берадиган бўлсак, кейинги ўринларда Таиланд - ҳафтасига 9,4 соат, Хитой - ҳафтасига 8 соат, Филиппин - ҳафтасига 7,6 соат, Миср - 7,5 соат, Чехия - 7,4 соат, Россия - 7,1 соат, Швеция – ҳафтасига 6,9 соат, Франция - 6,9 соат, Венгрия аҳолиси эса ҳафтасига 6,8 соат китоб ўқир экан.

Хўш, юртмизда китобхонлик маданиятни шакллантириш борасида амалга оширилаётган ишлар қандай самара беряпти?

Ахборот оқимининг тезлашиши ва рақамлашувнинг кенгайиши натижасида китобхонлик маданиятини юксалтириш нафақат ижтимоий, балки маънавий тараққиёт учун ҳам муҳим вазифага айланмоқда. Юртимизда ҳам ушбу йўналишда бир қанча қарорлар, фармонлар ва дастурлар қабул қилиниб, самарали ишлар амалга ошириляпти. Хусусан, давлатимиз  раҳбари ташаббуси билан ёшлар орасида китобхонликни ривожлантириш ва тарғиб қилиш мақсадида ташкил этилган  “Ёш китобхон” танлови орқали китоб ўқиётган ёшлар сезиларли ошди. Ёшлар ишлари агентлиги маълумотларига кўра, 2017 йилдан буён анъанавий тарзда ўтказилаётган “Ёш китобхон” танлови орқали қарийб 5 миллионга яқин ёшлар қамраб олинган. Китоб дўконлари ва кутубхоналарда энг кўп изланаётган китоблар ҳам “Ёш китобхон” танловида эълон қилинган 140 номдаги адабиётлар экан. Бу ўз ўрнида китоб бозорида талаб ва таклифнинг ортишига ҳам хизмат қилмоқда.

2017-2024 йилларда 280 нафар ёшлар “Ёш китобхон” танловининг республика босқичида иштирок этган бўлса, шундан 20 нафари ғолибликни қўлга киритиб, Президент совғаси совриндори бўлган. Эътиборлиси, танловда ғолиб бўлган 17 нафар қизнинг 7 нафари кейинчалик Ўзбекис­тон Президенти томонидан давлат мукофотлари билан тақдирланган. Демак, китоб ёшларнинг кейинги тақдирига ҳам ижобий таъсир кўрсатмоқда. Айниқса, китоб ўқиб, ота-онасига автомобиль совға қилаётган ёшлар сафи кенгаймоқда. Мисол учун, ўтган йил ушбу танловнинг республика босқичида 10-14 ёш тоифасида қирқдан ортиқ бадиий-оммабоп китобларни ўқиган Жомбой туманидаги 12-умумтаълим мактаби ўқувчиси Наргиза Муҳаммадиева биринчи ўринни эгаллади. Унга Президент совғаси – “Cobalt” автомашинаси совға қилинди.
 

Албатта, китобхонликни тарғиб қилиш ишлари шу билан тўхтаб қолгани йўқ.  Давлат дастурлари, маҳаллий ва халқаро лойиҳалар орқали китобга бўлган қизиқишни ошириш, ёш авлодни маънавий жиҳатдан бойитиш учун кенг кўламли ишлар давом этмоқда. Жумладан, Вазирлар Маҳкамасининг “2020 — 2025 йилларда китобхонлик маданиятини ривожлантириш ва қўллаб-қувватлаш миллий дастурини тасдиқлаш тўғрисидаги қарори ҳамда “Ўзбекистон – 2030” стратегия­сининг асосий мақсадларидан бири ёшлар орасида китобхонликни ривожлантириш ва тарғиб қилиш вазифаси сифатида белгилангани ҳам ушбу масалага жиддий эътибор қаратилаётганини кўрсатади.

Ёшлар китоб ўқияпти, сиз ҳам ўқинг

Бугун ёшларнинг китоб ўқишга бўлган қизиқиши камайгандек туюлса-да, аслида улар турли хил форматларда ва платформаларда китоб ўқияпти. Ёшларнинг китоб ўқишга қизиқиши камайганини таъкидлашдан олдин, уларнинг китоб ўқиш учун имкониятларини ва китоб ўқишга одатланмасликка нима сабаб бўлаётганини эътиборга олиш лозим. Бу ҳақда Ўзбекистонда хизмат кўрсатган ёшлар мураббийси, филология фанлари доктори, профессор Суюн Каримовнинг мулоҳазаларини келтирамиз.

- “Ёшлар китоб ўқимай қўйди”. Кейинги пайтда бу гапни мунтазам китоб мутолаа қиладиганлар ҳам, ўқимайдиганлар ҳам айтадиган бўлди, - дейди С.Каримов. - Тўғри, халқимиз маънавияти учун куйиниб гапирадиганлар бор. Аммо мен бу гапга қўшилмайман. Албатта, ёшлар доим китоб ўқияпти, дейишдан йироқман, лекин улар китоб ўқимай қўйгани йўқ, ўқияпти. Электрон китоблар, аудиокитоблар ва онлайн платформалар ёшлар учун китоб ўқишни осонлаштиряпти. Ёшларни кўряпмиз, халқаро фан олимпиадаларида ғолиб ва совриндор бўляпти, хориждаги нуфузли университетларда таҳсил оляпти, ихтиролар қиляпти, жаҳон ареналарида юртимиз байроғини баланд кўтаряпти, давлат мукофотларига сазовор бўляпти. Агар ёшлар китоб ўқимаётган бўлса, бундай натижаларга қандай эришяпти? Балки кимнингдир фарзанди китоб ўқимаётгандир ёки тарбияси “бузилиб” тўғри йўлдан адашгандир, лекин ҳамманинг ҳам эмас. Бунинг сабаби битта - оиладаги муҳит ва ота-онанинг фарзанд тарбиясидаги эътиборсизлиги.

Дейлик, бир оилада 4 фарзанд туғилиб, вояга етди. Уларнинг ҳаммасини ҳам китобга, илмга қизиқтириш мушкул. Биттаси спортчи бўлишни хоҳласа, бошқаси уста, шифокорликни танлайди. Албатта, бу жараёнда бола, аввало, ота-онасидан кейин ён-атрофидагилардан ўрнак олиб, ўрганганларини амалиётда қўллайди. Ўшанда биз, ота-оналар ҳар бир ишнинг самарали ва натижадор бўлиши учун фарзандларимизга ўрнак бўлишимиз, уларда ижобий таассурот қолдириб, маърифатга ундашимиз керак бўлади.

Масаланинг иккинчи томонини ҳам бор. Баъзилар «Ёшлар китоб ўқимай қўйди”, деб кўпинча бадиий адабиётни назарда тутади. Бадиий адабиёт ҳам ахборот манбаи. Айни пайтда, инсонга бадиий-эстетик завқ бағишловчи, руҳиятига ижобий таъсир ўтказувчи ноёб манба. Интернет тармоқларида медиа оламнинг ахборот таъминоти ғоятда кучайиб кетган, бутун инсоният ундан фойдаланишни афзал деб билаётган бир пайтда ёшларни китоб ўқишга қизиқтириш осон иш эмас. Фақат тарғибот-ташвиқот билан бу муддаога эришиб ҳам бўлмайди. Бадиий китоб ўқиш кўнгил иши, ёш қалбни тарбиялаш эса аввало ота-онанинг, кейин эса устозлар ва жамиятнинг зиммасида бўлади. Шундай экан, ўзгаришни ҳар биримиз ўзимиздан бошлайлик.

“Тирик китоб” нега танқидга учради? Ёхуд маънавиятли инсонларга эргашиш керак

Ахборот технологиялари ривожланиб, электрон қурилмалар ҳаётимизнинг асосий ажралмас қисмига айланиб қолди ва китоб мутолаасига жуда кам вақт ажратадиган бўлдик. Аммо шундай инсонлар борки, улар китобнинг қадрини эслатиб, жамиятни маърифатга чорламоқда. Улардан бири ижтимоий тармоқларда “Тирик китоб” номи билан машҳур бўлган китоб сотувчиси Хайрулла Асадов. У китобга даъват этувчи чиқишлари, ижтимоий тармоқлардаги фаоллиги ва маънавият ҳақидаги нутқлари орқали минглаб инсонларни, айниқса, ёшларни кўпроқ китоб ўқишга ундамоқда.

Бироқ у ҳам ҳар бир оммавий шахс сингари танқидларга дуч келди. Албатта, танқидлар табиий ҳол, айниқса, жамоатчилик диққат марказида бўлган инсон учун. Хайрулла Асадов китобга бўлган муҳаббатни кенг оммага етказишда замонавий, халқона ва таъсирли усулларни қўлламоқда. У олим эмас, маърифат йўлида фидойилик қилувчи шахс. Кўпчилик унинг қарашларида илмий ёндашув ва исботлар йўқлигини таъкидламоқда. Бу бир томондан тўғри. Лекин у ўз ҳаёт тажрибаси ва ўқиган китоблари орқали хулоса чиқаряпти, мисоллар келтиряпти. Бу амалиётга асосланган, халққа яқин услуб.

 

Ижтимоий тармоқларда китоб сотувчиси машҳур бўлиш билан бирга, китобни эмас, ўзини ва фаолиятини тарғиб қилаётгани ҳақида ҳам танқидий фикрлар билдирилди. Бугунги ахборот технологиялари асрида рақамли тўлқинда ажралиб туриш учун ҳар қандай шахснинг аудиторияга мос визуал ва муҳокамабоп форматда чиқиши талаб этилади. Чунки бу замон талаби. Шунингдек, Хайрулла Асадовнинг шахси китобга бўлган садоқат билан танилган. Агар шахс орқали китобга муҳаббат уйғонса, бу  маърифат улашишда энг самарали усул.”Тирик китоб” ўзини эмас, шахсий намунаси орқали китобни ҳаёт тарзи сифатида ҳамда китобларни шунчаки ўқиш эмас, балки ўқилган ғояларни ҳаётда татбиқ қилишни тарғиб қилмоқда.

Албатта, танқидлар ривожланиш ва холислик учун керак. Бироқ китоб ўқиш, уни тарғиб қилиш, жамиятни маърифатга етакловчи, илмли инсонларни қўллаб-қувватлаш, уларга эргашиш ва тўғри хулоса чиқариш керак. Зеро, китоб инсон онгини уйғотади, маънавий дунёсига нур олиб киради.

Фазлиддин Рўзибоев.