Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
08 Июл, 2025   |   13 Муҳаррам, 1447

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:15
Қуёш
04:58
Пешин
12:33
Аср
17:41
Шом
20:02
Хуфтон
21:37
Bismillah
08 Июл, 2025, 13 Муҳаррам, 1447

Парвардигоро, хотинларимиздан ва зурриётларимиздан бизларга кўз қувончини бахш эт

18.05.2017   11899   5 min.
Парвардигоро, хотинларимиздан ва зурриётларимиздан бизларга кўз қувончини бахш эт

 وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا

Улар: “Парвардигоро, хотинларимиздан ва зурриётларимиздан бизларга кўз қувончини бахш эт ва бизларни тақводорларга пешво қилгин!” – дейдиган кишилардир.

Бу ояти карима Фурқон сурасининг охирида келган Раҳмоннинг бандалари бўлмиш чин мўминларнинг энг гўзал сифатларининг баёни қаторида зикр этилгандир. Яъни, бу дуо Меҳрибон зотнинг суюкли бандалари қиладиган дуоларидан биридир. Бу дуонинг мўмин киши учун аҳамияти жуда ҳам катта бўлганлигидан, Аллоҳ таоло бандаларига буни ўргатмоқда.

Дуонинг маъносига бирма бир эътибор бериб чиқайлик. “Парвардигоро, хотинларимиздан бизларга кўз қувончини бахш эт”. Яъни, хотинларимизни бизлар учун дунё ва охиратда бахту саодат манбаи қилгин. Зеро, яхши хотин эрининг дунёвий ишларида ҳам, ухровий ишларида ҳам кўмакдош бўлади. Бу дунёнинг ташвишларини енгишда эрига сабру қаноат тилайди, унинг кўнглини кўтариб, далда бўлади. Эри юмушдан хориб, чарчаб келганда очиқ чеҳра билан кутиб олади, ором олиши учун жой ҳозирлайди, уй-рўзғор ишларини саранжом-саришта тутади. Имкони борича эрининг кўнглини олишга ҳаракат қилади. Бундай аёл эса, ҳақиқий солиҳа, эркак учун Аллоҳ таолонинг катта неъматидир. Дуода бу нарсани сўралишининг аҳамияти шундаки, эркак киши учун дунёда солиҳа жуфту ҳалолдан кўра яхши неъматнинг ўзи йўқ. Буюк ватандошимиз Муҳаммад ибн Али Ал-Ҳаким Ат-Термизий ўзларининг “Наводирул усул фи аҳодисир росул” номли китобларининг “Бир юз қирқ биринчи асл – Қандай аёлни яхши аёл дейилиши ҳақида” деган бўлимида қуйидаги ҳадиси муборакларни келтирадилар:

قال {صلى الله عليه وسلم} الدنيا متاع و خير متاعها المرأة الصالحة و قال {صلى الله عليه وسلم} خير ما أعطي العبد من الدنيا زوجة مؤمنة تعينه على إيمانه و قال لقمان عليه السلام مثل المرأة الصالحة مثل التاج على رأس الملك و مثل المرأة السوء كمثل الحمل الثقيل على ظهر الشيخ الكبير

яъни: Пайғамбар с.а.в. дедилар: “Дунё матодир, унинг матолари ичида энг яхшиси солиҳа хотиндир”. Яна, Расулуллоҳ с.а.в. дедилар: “Бандага дунёда берилган нарсалар ичида энг яхшиси унинг имонини мустаҳкамлашга кўмаклашадиган мўмина хотиндир”. Луқмон а.с. дедилар: Солиҳа аёл бамисоли подшоҳнинг бошидаги тождир. Ёмон аёл бамисоли мункиллаган чолнинг устига ортилган оғир юкдир.

Дуонинг кейинги қисми: “Парвардигоро, зурриётларимиздан бизларга кўз қувончини бахш эт”. Дарҳақиқат, ота учун фарзандидан етадиган яхшиликдан ортиқ хурсандчилик йўқ. Ҳар бир ота фарзандининг одобли, илмли, ҳаётда омадли, Аллоҳ таолога итоат ва ибодатли бўлишини истайди. Эҳтимол, инсон ўзгаларнинг ундан қайсидир соҳаларда ўзиб кетишига хасад қилиши, ғайрлик қилиши мумкин. Аммо, ўз фарзандини ўзидан ҳар қанча илғорлаб кетишидан ота фақат ҳурсанд бўлади. Балки,  эриша олмаган марралари, қўлга кирита олмай армон бўлиб қолган орзуларига фарзандининг эришганини кўрган ота ўзини энг бахтли инсон деб билади.

Мазкур дуодаги “кўз қувончи” деб таржима қилинган (қурроту айн) жумласига эътибор берайлик. Айн сўзи араб тилида кўз демакдир. Қурротун сўзи эса бир нечта маъноларда келади. Масалан, бир жойда собит турмоқ, қарор топмоқ маъносида келса, бошқа жойда хурсандчилик, сурур деган маъноларни, яна бир жойда совуқ маъносини англатади. Энди кўзнинг тузилишига эътибор қаратадиган бўлсак, унда илоҳий мўжизанинг гувоҳи бўламиз. Кўз инсон танасидаги энг нозик аъзо бўлганлиги учун Аллоҳ таоло уни ташқи таъсирлардан ҳимоялаб иҳота қилиб қўйган. Инсоннинг мўътадил тана ҳарорати 36.6ْ С бўлгани ҳолда кўзнинг ҳарорати 9ْС даражани ташкил этар экан. Тана ҳароратининг мўътадил ҳолатидан қўтарилиши тананинг дардманд эканлигига далолат қилса, кўз ҳароратининг кўтарилиши унинг маҳзунлиги аломати экан. Шунинг учун ҳам хурсанд кишининг кўзидан оққан ёш совуқ бўлиб, ҳафалигидан йиғлаган кўзнинг ёши қайноқ бўлар экан. Демак, кўзнинг совуқлик даражаси ўзгармай собит туриши ўша кўзнинг қувончли нарсаларни кўришининг самараси экан. Энди оятнинг маъносига қайтадиган бўлсак, дуода “Парвардигоро, бизларга хотинларимизни эрга итоатли ва болаларимизни аҳли солиҳ эканликларини кўриш билан кўзларимиз қувончга тўлишини ато этгин”, дейилмоқда.

Дуонинг сўнгида, “бизларни тақводорларга пешво қилгин!”, дейилмоқда. Пешво дегани имом деганидир. Имом эса одамларни ортидан эргаштирувчи кишидир. Ким кимга эргашса, демак эргашилаётган кимса унинг имоми ҳисобланади. Имом аслида одамларни яхшиликка бошлайди, фақат яхшилик борасида ўзгаларга ибрат ва намуна бўлади. Қиёмат кунида одамлар дунёда кимга эргашган бўлсалар ўшалар билан бирга чақириладилар, дейилади бир ояти каримада. Шунга кўра мазкур дуода бизларни одамларга фақат яхшиликда ибрат ва намуна бўладиган пешволардан қилгин, одамларга ёмонликни ўргатадиган, ўзгаларга ёвузликда намуна бўладиганлардан қилмагин, дейилмоқда.

Аллоҳ таоло барчаларимизни ушбу дуода сўралганларга ноил айласин. Омин!

Ҳомиджон Ишматбеков

 

 

 

 

Қуръони карим
Бошқа мақолалар

Масжид қуриш ва қудуқ чиқаришнинг савоби

04.07.2025   6246   9 min.
Масжид қуриш ва қудуқ чиқаришнинг савоби

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

 

عَنْ أَنَسٍ رَضِي اللهُ عَنْهُ قَالَ: لَمَّا قَدِمَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الْمَدِينَةَ وَأَمَرَ بِبِنَاءِ الْمَسْجِدِ، قَالَ: يَا بَنِي النَّجَّارِ، ثَامِنُونِي بِحَائِطِكُمْ هَذَا، قَالُوا: لَا وَاللهِ، لَا نَطْلُبُ ثَمَنَهُ إِلَّا إِلَى اللهِ تَعَالَى، أَيْ فَأَخَذَهُ فَبَنَاهُ مَسْجِداً. رَوَاهُ الثَّلَاثَةُ.

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулаллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинага келганларида ва масжид бино қилишга амр қилганларида:

«Эй Бани Нажжор! Мен билан мана бу боғингизни баҳолашинглар», дедилар.

«Йўқ! Аллоҳга қасамки, унинг баҳосини фақат Аллоҳдан сўраймиз», дейишди.

Бас, у зот уни олиб, масжид қурдилар».

Учовлари ривоят қилганлар.

Бу ривоятда Бани Нажжор қабиласининг ўзларига мулк бўлган боғ ерини масжид қуриш учун вақф қилганликлари ҳақида сўз бормоқда.

Бани нажжорликларнинг бу ҳимматлари кейин ҳам барча замонлар ва маконларнинг мухлис мусулмонлари томонидан қўллаб-қувватлаб келинмоқда. Масжид учун ҳеч нарсасини аямаслик яхши одат бўлиб қолган. Фақат мусулмонлигини эмас, балки одамийлигини ҳам унутганларгина бошқача тасарруф қилиши мумкин.

عَنْ عُثْمَانَ رَضِي اللهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: مَنْ حَفَرَ بِئْرَ رُومَةَ فَلَهُ الْجَنَّةُ، فَحَفَرْتُهَا. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ وَالتِّرْمِذِيُّ وَالنَّسَائِيُّ.

Усмон розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам «Ким Рума қудуғини ковласа, унга жаннат бўлур», деганларида уни мен ковладим».

Бухорий, Термизий ва Насаий ривоят қилганлар.

Бошқа ривоятларда:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинага келганларида у ерда Рума қудуғидан бошқа ширин сувли қудуқ йўқ эди. «Ким қудуқни сотиб олиб, ўз челагини мусулмонлар челаги билан бирга қилса, унга жаннатда яхшироқ қудуқ берилур», дедилар. Шунда мен уни ўзимнинг асл молимдан йигирма беш ёки ўттиз беш минг дирҳамга сотиб олдим», дейилган.

У Бани ғифорлик бир кишининг булоғи эди. Ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳу уни қудуқ қилиб ковлатдилар, қурилиш қилдилар ва мусулмонлар учун атаб, ўз челакларида улар билан бир қаторда сув олиб, ичиб юрдилар.

عَنْ سَعْدِ بْنِ عُبَادَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ أَنَّهُ قَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ، إِنَّ أُمَّ سَعْدٍ مَاتَتْ، فَأَيُّ الصَّدَقَةِ أَفْضَلُ؟ قَالَ: الْمَاءُ، فَحَفَرَ بِئْرًا وَقَالَ: هَذِهِ لِأُمِّ سَعْدٍ. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَالنَّسَائِيُّ. وَزَادَ: فَتِلْكَ سِقَايَةُ سَعْدٍ بِالْمَدِينَةِ. وَاللهُ أَعْلَى وَأَعْلَمُ.

Саъд ибн Убода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«У киши розияллоҳу анҳу:

«Эй Аллоҳнинг Расули, Умму Саъд вафот этди. Қайси садақа афзал?» деди.

«Сув», дедилар у зот.

Бас, у қудуқ қазиди ва:

«Бу Умму Саъдга», деди».

Абу Довуд ва Насаий ривоят қилганлар ва:

«Ана ўша Саъднинг Мадинадаги сувхонасидир»ни зиёда қилганлар. Аллоҳ олий ва билгувчироқдир.

Ушбу ривоятдан савобини маълум кишига атаб вақф қилиш жоизлиги келиб чиқмоқда.

Ўша вақтда мусулмонлар жамоасининг эҳтиёжига биноан, шу иш қилинган. Кейинчалик ушбу маънода турли вақфлар қилинган. Турар жойлар, мадрасалар, муҳтожларга маош бўладиган нарсалар вақф қилинган.

Ҳозирги мусулмонлар ҳам бу ишлардан ўрнак олишлари керак. Чунки вақф садақаи жория бўлади, ундан доимий равишда савоб етиб туради.

Динимиздаги вақфлар тушунчасини ҳозирги кундаги хайрия жамиятлари тушунчасига ўхшатиш мумкин. Албатта, иккиси ўртасидаги фарқ жуда ҳам катта. Бу нозик фарқларни уларни синчиклаб ўрганган кишилар яхши англаб етишлари мумкин.

Аъзолари олиймақом инсоний фазилатлар соҳиби бўлган умматгина ҳаётга, тараққиётга ва дунёда пешқадам бўлишга лойиқдир. Мазкур олиймақом инсоний фазилатлардан яхшилик, хайр-эҳсон ва меҳру шафқат барқ уриб туради ҳамда улардан жамиятдаги барча табақалар баҳраманд бўладилар.

Мусулмонлар худди ана шу олиймақом фазилатлар билан бутун дунёга яхшилик уруғини сочган жамоа аъзоларидир. Улар Қуръони Карим ва Пайғамбарлари Муҳаммад алайҳиссаломнинг ҳадисларида келган бутун мавжудотга яхшилик қилиш ҳақидаги таълимотларга амал қилган ҳолда яхшилик, хайр-эҳсон ва меҳр-шафқат улашиб келганлар.

Мусулмонларнинг хайрия ишларининг барчасига динимиздаги вақфлар ҳақидаги кўрсатмалар асос бўлган.

Мазкур хайрия ишларини қилишда барча мусулмонларга Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссаломнинг ўзлари бош ўрнак бўлганлар. У зот турли кишилар тарк қилган еттита боғни мискинлар, фақирлар ва ҳожатмандлар фойдасига вақф қилганлар.

Кейин у зотга Ҳазрати Умар, Ҳазрати Абу Бакр, Ҳазрати Усмон, Ҳазрати Али, Зубайр ибн Аввом, Муъоз ибн Жабал каби саҳобалар эргашиб, катта миқдордаги вақфларни қилганлар. Аста-секин бу хайрли иш кенгайиб борган ва деярли имкони бор бўлган барча саҳоблар вақфлар қилганлар.

Бу ҳақда улкан саҳобий Жобир ибн Абдуллоҳ: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муҳожир бўлсин, ансорий бўлсин, қудрати етган саҳобаларидан бирор кишининг сотилмаслик, меросга қолмаслик ва ҳадя қилинмаслик шарти ила ўз молидан вақф қилмаганини билмайман», дейдилар.

Кейин келган мусулмонлар ҳам бу хайрли ишни шараф билан давом эттирдилар. Улар ҳисобсиз боғу роғларни, ерларни, ҳовли-жойларни ва бошқа турли-туман мулкларни вақф қилдилар. Бунинг оқибатида ҳамма тарафларга хайрия муассасалари тарқалди.

Мазкур вақфлар икки хил бўлган:

Биринчиси – давлат томонидан ташкил қилинган вақфлар.
Иккинчиси – шахслар томонидан ташкил қилинган вақфлар.

Хайрия муассасаларининг энг биринчиларидан бўлгани масжидлардир. Мусулмонлар масжид қуришда қадимдан бир-бирлари билан мусобақа қилиб келганлар.


Шунингдек, мадрасалар ҳам бу борада Ислом умматининг алоҳида эътиборга сазовор ишларидан биридир.

Вақфлар ҳақида сўз кетар экан, шифохоналар, меҳмонхоналар, зовия – зикрхоналар, такялар каби муҳтожларга аталган муассасалар ҳақида алоҳида таъкидлаш лозим бўлади.

Камбағаллиги туфайли турар-жой қура олмайдиган, уй сотиб ёки ижарага ололмайдиган оила ва шахсларга аталган турар-жой вақфлари ҳам кўп бўлган.

Йўловчи ва муҳтожларга сув тарқатишга аталган алоҳида вақфлар ҳам ҳамма жойларда етарли равишда бўлган. Кишиларга турли таомлар, нон, гўшт, ҳолва ва бошқа нарсаларни тарқатадиган хайрия ошхоналари ҳам жуда кўп бўлган.

Маккаи мукаррама ва Мадинаи мунавварага ҳаж ҳамда зиёратга келганларга аталган такиялар ҳам жуда кўп бўлган. Улардан ҳозирга қадар кўпчилик фойдаланиб келмоқда.

Йўловчилар, зироатлар, ҳайвонлар ва муҳтожларни сув билан таъминлаш ниятида ҳамма жойларда қудуқлар қазийдиган вақфлар ҳам кўп бўлган.

Мусулмонларнинг хайрия ижтимоий муассасалари қаторида йўл ва кўприкларни тузатиш билан ўз хизматларини тақдим қиладиган вақфлари ҳам бўлган.

Ташландиқ ва етим болаларга аталган вақфлар уларни едириш, ичириш, кийинтириш, яшаш жойи билан таъминлаш билан бирга, уларни хатна қилдиришга ҳам катта аҳамият берганлар.


Шунингдек, кўзи ожиз, шол ва ногирон кишиларга аталган вақфлар уларнинг ҳузур-ҳаловат ила яшашлари учун барча керакли нарсаларни ҳозир қилганлар.

Қамоқдагиларга ёрдам берадиган, уларга озиқ-овқат ва дори-дармон етказиб берадиган вақфлар ҳам бўлган.

Оила қуришда қийналиб қолган ёш йигит-қизларга оила қуришда керакли барча ёрдамларни тақдим қиладиган вақфлар ҳам ҳамма жойларда муваффақият билан иш олиб борганлар.

Эмизикли оналарни сут ва қанд билан таъминлайдиган хайрия муассасалари бўлиб, бу каби вақфни биринчилардан бўлиб, Салоҳуддин Айюбий ташкил қилган эди. У киши Дамашқ шаҳри қалъаси дарвозаларидан бири яқинида икки тарнов қилиб, биридан сут, иккинчисидан қандли сув оқиб турадиган қилган эди. Оналар ҳар ҳафтада икки марта келиб, болалари учун сут ва қандли сув олиб кетар эдилар.

Идишларини синдириб қўйган болаларга ёрдам берадиган вақфлар ўйинқароқлик қилиб, идишларини синдириб қўйган болаларга янги идиш берар эдилар. Болалар эса янги идишларни олиб, худди ҳеч нарса бўлмагандек, ота-оналари ҳузурларига бемалол бораверар эдилар.

Мусулмонларнинг хайрия ташкилотларидан ҳамма баробарига фойда топар эди. Ҳатто қаровсиз қолган ҳайвонларга ёрдам берадиган хайрия ташкилотлари ҳам турли жойларда ўз хизматларини адо этар эди.


«Ҳадис ва ҳаёт» китобининг 21-жузидан олинди