01 Июл, 2025, 6 Муҳаррам, 1447
01 Июл, 2025, 6 Муҳаррам, 1447
Шайх Абдул Босит Ҳомид Муҳаммад Мутаваллий 1928 йили 1 Январда Мануфия вилоятининг “Шабинул кум” маркази Шибробос қишлоғида туғилган. У зот Абдул Босит Ҳошим Муҳаммад номи билан танилган. Чунки Ҳошим У зотни отаси вафот этганидан сўнг ўз кафиллигига олиб тарбия қилган эди.
Шайх Абдул Боситни отаси, У зот туғилишидан олдин вафот этган. Онаси, У зот туғилганидан сўнг 6 ой ўтгач вафот этади. У зотни кўзлари 5 ёшларида ожиз бўлиб қолади. Шайх Абдул Босит опаси ва унинг эри билан биргаликда Искандарийяга сафар қилади. У зотни ёшлари 7 га тўлганида, поччаси уларни (Шайх Абдул Босит ва опаси) икковларини ташлаб кетади. Шундан сўнг Қоҳирага сафар қиладилар. Уларни Ҳошим Муҳаммад ўз қарамоғига олиб, уларни тарбия қилади.
Шайх Абдул Босит Қуръони Каримни Ҳошим Муҳаммаддан таълим олиб 8 ёшида тўлиқ ёд олади.
Ҳошим Муҳаммад Шайх Абдул Боситни Қуръони Каримни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламгача бўлган санад билан Шайх Аҳмад Абдул Ғаний Абдур Раҳимдан ўтказиб олиши учун Усют шаҳрига юборади. Шайх Аҳмад Абдул Ғаний Абдур Раҳим 7 қироатдан ижоза берадиган қориларнинг бири эди. Шайх Абдул Босит У зотдан турли матнларни ўтказиб олиб, ижоза оладилар.
Шайх Абдул Босит 11 ёшида 4.5 ойда “Матнуш Шотибийя” ни ёд олади. Сўнг Шайх Аҳмад Абдул Ғанийдан 5 йил мобайнида матнни ўтказиб олади. Шу аснода Шайх Абдул Босит У зотдан “Муватто” ва “Булуғул амнийя фи шарҳи итҳафил барийя” китобларидан ҳам дарс олади. Шайх Абдул Босит 7 қироатдан ижозани олганидан сўнг, Шайх Аҳмад Абдул Ғаний У зотни ўзларининг устози бўлмиш Маҳмуд Муҳаммад Хаббутнинг ҳузурларига юборадилар. Шайх Абдул Босит Бу зотдан “Дурраҳ” ва “Шотибийяҳ” йўналишларидан ижоза олади. Сўнг Шайх Аҳмад Абдул Ғанийнинг олдига қайтиб келади. Шайх Абдул Босит келганидан сўнг Шайх Аҳмад Абдул Ғаний улуғ шайхларни меҳмондорчиликка чақиради. Шайх Абдул Босит уларни ҳузурдарига киради. Уларни ҳар бири 15 тадан савол бериб, Шайх Абдул Боситни имтиҳон қиладилар. Имтиҳондан яхши ўтганидан сўнг Улар Шайх Абдул Боситга 10 қироат бўйича ижоза берадилар. Шундан сўнг Шайх Аҳмад Абдул Ғаний ўзлари ҳам ижоза берадилар. Мана шу вақтда Шайх Абдул Боситни ёшлари 17 да эди.
Шайх Абдул Босит кейинчалик Қоҳирага сафар қилади. У ерда 2 йил қолади. Сўнг “Масжидул Қоноий” нинг имоми Шайх Мустафо Ҳасан Саъиднинг ҳузурига боради. У кишидан ҳеч қандай ҳақ олмасдан, Қуръони Каримдан таълим беришга келишиб олишади ва у кишига Шайх Абдул Босит 19 ёшида “Тоййиба” матнидан таълим беришни бошлайди. Шу билан у ерда 8 йил қолиб кетади. Шайх Абдул Босит “Анкабут” сурасини тиловат қилиб берганидан сўнг Шайх Мустафо Ҳасан вафот этади. Шайх Мустафо Ҳасан вафотидан олдин “Тоййиба” йўналиши бўйича Шайх Абдул Боситдан ижоза олган эди.
Кейинчалик Шайх Абдул Босит Қоҳирадаги “Қироатлар институти” га ҳужжат топширади. Буни эшитган Азҳарнинг шайхи Абдур Раҳмон Тож Шайх Абдул Боситни фиқҳ, тафсир, тавҳид, наҳв, сарф ва балоғат фанларидан имтиҳон қилади. Сўнг Шайх Абдул Боситни буюк иқтидор соҳиби ва илмий савияси жуда ҳам юқори эканини билгач, Шайх Абдул Боситга Азҳар университетига тафсир йўналиши бўйича Магистр ва Докторлик учун ҳужжат топширишни таклиф қилади. Шундан сўнг 1962 йили Шайх Абдул Босит Докторликни қўлга киритади. Ва Азҳар университетининг усулуддин факултетида дарс бера бошлайди. Узоқ вақт дарс беради.
Устозлари:
Шогирдлари:
Тошкент ислом институти 4-курс талабаси
Абдус Сомад Абдул Босит
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Саҳобаи киромлар иймону Ислом, шариату тариқат, ахлоқу одоб ва шунга ўхшаш барча керакли нарсаларда ҳар бирлари биз учун муқтадо бўлган ажойиб инсонлар жамоасидир.
Ушбу мавзуга киришдан аввал «саҳоба» ва «фазл» сўзларининг маъноларини яхшилаб ўрганиб олишимиз лозим.
«Саҳоба» сўзи «саҳиба» ўзагидан олинган бўлиб, луғатда «суҳбатдош бўлмоқ» ва «соҳиб бўлмоқ» деган маъноларни англатади.
Истилоҳда эса Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламни мусулмонлик ҳолларида кўрган одамга саҳоба дейилади.
Мусулмон одам Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламни кўрса бўлди, суҳбатлашиб ўтирмаса ҳам саҳоба бўлаверади.
Уламолар бу масалада кўплаб батафсил баёнотлар, турли фикр-мулоҳазаларни келтирганлар. Лекин мазкур тортишувларнинг барчасининг натижаси юқоридаги таърифга бориб тақалади.
«Фазл» сўзи луғатда «зиёда», «ортиқлик», «устунлик» деган маъноларни англатади.
Шундан «Саҳобаларнинг фазли» иборасининг маъносини тушуниб олиш мумкин.
Пайғамбар алайҳиссалом ҳазрати Жобир розияллоҳу анҳуга ва «Байъатир-Ризвон»да иштирок этган бошқа саҳобийларга қарата: «Сизлар ер юзидаги энг яхши одамсизлар», деганлар.
Шунга биноан, ҳар бир мусулмон мазкур бахтиёр шахсларни севиши, ҳурматлаши ва эъзозлаши лозимдир.
Аллоҳ таоло уларга «яқин фатҳ»ни мукофот қилиб берди. Ҳудайбиядан сўнг тезда бутун дунёни фатҳ қилиш бошланди. Икки ойдан кўп вақт ўтмай, биринчи, энг муҳим фатҳлардан бири – Хайбар фатҳи бўлди. Ундан кейин эса навбатдаги фатҳлар кетма-кет содир бўлаверди.
Мусулмонлар Ислом жамиятининг асл мағзини, жавҳарини ташкил этар эдилар. Улар уч қисмдан иборат бўлиб, биринчи қисм пешқадам муҳожирлар эди.
«Биринчи пешқадам муҳожирлар».
Улар Маккаи Мукаррамада ҳеч ким иймонга келмаган пайтда иймонга келган, кофирларнинг озорларига чидаган, уларнинг зулмларига бардош берган улкан саҳобийлардир.
Уламолар: «Ушбу оятда «олий мақом эгалари» деб сифатланаётган муҳожирлар Бадр урушига қадар Маккаи Мукаррамадан Мадинаи Мунавварага ҳижрат қилган саҳобалардир», дейдилар. Чунки улар энг қийин вақтда иймонга келиб, энг қийин вақтда ҳижрат қилган шахслардир. Бадр урушида мусулмонлар ғолиб келиб, Ислом жамияти юзага чиқиб, ўз таянчига эга бўлганидан кейин ҳижрат қилиш ҳам осон бўлиб қолган.
Иккинчи қисм – «ансорийлар», яъни Мадина аҳлларидан биринчи бўлиб Исломга келган, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга «Ақаба»да байъат қилган, дин қардошларини ўз юртлари – Мадинага таклиф этган, маккаликлар ҳижрат қилиб борганларида ўзлари емай, уларга едирган, ўзлари киймай, уларга кийдирган, уйларини, молу мулкларини бўлиб берган, дину диёнатлари учун молу жонларидан кечишга тайёр турган мадиналик пешқадам мусулмонлардир.
Учинчи қисм – «уларга яхшилик билан эргашганлар», яъни пешқадам муҳожир ва ансорийларга яхшилик билан эргашганлардир. Улар васф қилинмиш пешқадам муҳожир ва ансорийлардан кейин, мазкур машҳур воқеалардан кейин мусулмон бўлиб, худди пешқадам мусулмонлар каби ихлосли, ибодатли ва тақводор кишилар бўлганлар. Уларга фақат пешқадамлик, яъни энг қийин дамда сафда бўлмаганликлари етишмайди, холос. Аллоҳ ана шу уч тоифадаги мусулмонларнинг барчасидан «рози бўлди, улар ҳам Аллоҳдан рози бўлдилар».
Банда эришиши мумкин бўлган энг юқори мартаба Аллоҳнинг розилигидир. Зотан, ҳар бир банданинг олий мақсади ҳам мана шу. Банданинг Аллоҳдан розилиги Унинг қадарига ишониши, қазосидан яхшилик кутиши, неъматларига шукр қилиши, бало-офатларига сабр қилишидир.
Аллоҳ улардан рози эканлиги учун: «Уларга остидан анҳорлар оқиб турган жаннатларни… тайёрлаб қўйди».
Улар мазкур жаннатга вақтинчаликка кирмаслар, балки «улар у (ер)ларда абадий мангу қолувчи бўлган ҳолларида».
Аллоҳ таоло улардан рози бўлмаганида, уларни бундай икромга сазовор қилмас эди.
«Ана ўша улкан ютуқдир».
Бундан ортиқ ютуқ бўлиши мумкинми?
Аллоҳ «Ҳашр» сурасида саҳобаи киромларни шундай мадҳ этади:
«Диёрларидан ва мол-мулкларидан жудо қилинган, Аллоҳдан фазл ва розилик умид қиладиган ҳамда Аллоҳга ва Унинг Расулига ёрдам берадиган фақир муҳожирларгадир. Ана ўшалар содиқлардир» (8-оят).
Муҳожирлар аслида маккалик кишилар бўлиб, дину иймон йўлида она юртларини, мол-мулкларини, қариндош-уруғларини ташлаб, Мадинаи Мунавварага ҳижрат қилганлар (кўчиб ўтганлар). Шу сабабли уларнинг кўпчилиги мискин, фақирга айланганлар.
Улар фақатгина Аллоҳ берадиган фазлни деб, Унинг розилигини топамиз, деб бу машаққатларга бўйин эгдилар. Қийин аҳволга қарамасдан, Аллоҳнинг ва Расулининг ишига қўлларидан келган барча ёрдамларини аямадилар. Шунинг учун ҳам Аллоҳ уларни «Иймонларида содиқ кишилар» деб мақтамоқда.
«Ҳадис ва ҳаёт» китобининг 21-жузидан олинди
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа