Жувайрийя бинти Ҳорис
Жувайрийя розияллоҳу анҳонинг отасининг исми: Ҳорис ибн Абу Зирор ибн Ҳабиб ибн Оиз ибн Молик ибн Мусталақдир.
Жувайрийя розияллоҳу анҳо ҳижратдан ўн беш йил олдин (мелодий олти юз саккизинчи йили) туғилдилар.
Жувайрия розияллоҳу анҳо Масофеъ ибн Сафвонинг беваси эди. Унинг эри Масофеъ Исломга ва мўминларга нисбатан энг ашаддий душман эди.
У Мурайсиъ жангида ўлдирилди ва ортида хотини бева қолиб, мусулмонларга асир тушди. У вақтда асир тушган хотинлар ё чўри сифатида сотилар ёки ҳизматкор қилиб олинар эди. Улар асло озод, ҳур хотинлар билан тенглаша олмас эдилар. Улар озодлик каби улуғ неъматдан маҳрум эдилар, фақатгина шартнома асосида пул топиб ёки эгалари уларни пул эвазига сотиб озод қилишлари мумкин эди.
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам бу каби асира аёлларга эҳтиром қилишни ирода этиб, улар билан ҳур, озод хотинларни тенглаштирдилар. Ва шу тариқа Исломнинг олийжаноб, баракали ва хайрли, инсонлар орасида адолат қилгувчи дин эканини амалий тасдиқладилар.
Ривоят қилинишича, Жувайрия розияллоҳу анҳонинг отаси Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига келиб: “Менинг қизимга ўхшаганлар асира бўлмаслиги керак, уни озод қилсангиз”, деди. Шунда Пайғамбар алайҳиссалом унга: “Жувайриянинг ўзидан сўранг, нимани ихтиёр этса, шу бўлур”, дедилар. Отаси хурсанд бўлиб, Жувайрия розияллоҳу анҳонинг фикрини сўраганида, аёл Аллоҳ ва унинг Расулини ихтиёр этганлигини билдирди. Жувайрийя розияллоҳу анҳо ҳижратни бешинчи йили исломни қабул қилдилар. Шундан сўнг Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам Бани Мусталақ қабиласи сардорининт қизи Жувайрия розияллоҳу анҳога ҳижратни бешинчи йили уйландилар.
Дарҳақиқат, саҳобалар Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бу равишларига амалий эргашдилар. Зеро, улар севимли пайғамбарлари қилган бирон ишни тарк қилишмас, у кишининг барча ишларини бажаришар ва барча суннатларига пайдар-пай эргашиб борар эдилар.
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам Жувайрия розияллоҳу анҳога уйланганларидан сўнг мусулмонлар тушундиларки, бу Зоти шариф энди Бани Мусталақ қабиласига куёв бўлдилар. Шу воқеанинг ҳурмати юзасидан қўлларидаги Бани Мусталақ қабиласидан асир тушган барча аёлларни озод қилдилар.
Бани Мусталақ қабиласи бу олийжаноблик ва авфу марҳаматни кўргач, барчаси Аллоҳга ва унинг Пайғамбарига иймон келтиришиб, Исломни қабул қилдилар. Шу тариқа Жувайрия розияллоҳу анҳо ўз қавмига энг кўп хайр ва барака келтирган аёллардан бўлиб қолди.
Жувайрия розияллоҳу анҳо онамиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан бир қанча ҳадисларни ривоят қиганлар. У кишининг ҳадислари саҳиҳ китоблардан ўрин олган.
Ривоят қилинишича, Жувайрия розияллоҳу анҳо мўминларнинг оналари — Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг аёллари ичида энг кўп ибодат қиладиганлардан эди.
Жувайрийя розияллоҳу анҳо ҳижратнинг эллик олтинчи (мелодий олти юз етмиш олтинчи) санасида олтмиш беш ёшларида Мадинаи мунавварада вафот этдилар. Жанозаларини Марвон ибн Ҳакам розияллоҳу анҳу ўқиди. Бақий қабиристонига дафн қилиндилар.
Манбалар асосида
Тожиддинов Абдуссомад
Абдулбосит ўғли тайёрлади
Муҳими қалбдаги нарса, чўнтакдаги эмас
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Бир киши Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга келиб: «Мен қийналган кишиман», деди. Яъни, оч эканини билдирди.
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам хотинларидан бирига овқат сўраб одам юбордилар. «У зотни ҳақ ила жўнатган зотга қасам ичиб айтаманки, уйимда сувдан бошқа ҳеч нарса йўқ!» деди у.
Худди шундай қилиб барча хотинларига овқат сўраб одам жўнатдилар. Уларнинг бари юқоридагидек жавоб берди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бу кеча бу одамни ким меҳмон қилади, Аллоҳ унга раҳм қилсин», дедилар. Шунда ансорлардан бир киши туриб: «Ё Аллоҳнинг Расули! Уни мен меҳмон қиламан», деди. Сўнгра уни уйига олиб кетди. Бориб хотинига бундай деди:
— Бу одам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг меҳмонлари. Унга таом ҳозирла!
Хотин деди:
— Болаларимизнинг овқатидан бошқа овқат йўқ.
Эр деди:
Болаларингни ухлатиб овқатни олиб кел. Меҳмон овқатга қўл узатганида чироқни ўчириб қўй. Биз қоронғида ўзимизни овқат еяётгандек кўрсатамиз. Аммо емаймиз. Меҳмон шунда озгина овқатга тўяди.
Улар шундай қилиб оч ухлашди. Меҳмон тўйди. Эрталаб улар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига боришгач, у зот дедилар:
— Аллоҳ таоло сизнинг ишингиздан ажабланди. Сиз ҳақингизда Қуръон нозил қилди:
«Гарчи ўзларининг ҳожатлари бўлса ҳам (бошқаларни) ўзларидан устун кўрадилар. Ким ўз нафсининг бахиллигидан сақланса, ундай кишилар ҳа, ана ўшалар нажот топгувчилардир» (Ҳашр сураси, 9-оят).
Дунё чархпалакдир. Замон айланиб туради. Бугун пулинг бор. Эртага йўқ, ишинг орқага кетади. Бугун фақирсан, аммо эртага бойиб кетишинг мумкин. Фақирлик айб эмас, бойлик фазилат эмас.
Муҳими қалбдаги нарсадир, чўнтакдаги эмас. Муҳими инсоннинг бойлик ва фақирлик пайтидаги ахлоқидир.
Тасаввур қиляпсизми, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳеч бир аёллари уйидан овқат топилмаяпти! У киши Аллоҳнинг Расули бўлиш билан бирга давлат раҳбари ҳам эдилар. Уйларида сувдан бошқа ҳеч вақо йўғ-а?!
Фақирликни уқубат, бойликни эса мукофот деб ўйлашдан эҳтиёт бўлинг. Дунё бор-йўғи имтиҳон, холос. Имтиҳон саволлари қанчалар қийин бўлмасин, ўтириб қолманг.
Ақлли инсон бошқаларнинг ҳожатини чиқаришга ҳаракат қилади. Уларни қийин аҳволда қолдирмайди. Кишиларга эҳсон қилганингизда улар ўзини айбдор ва нуқсонли санашмасин!
Бемор кишининг фақирлигини билиб қолсангиз, у сўрашидан олдин аҳволидан хабар олишингиз оқилона ишдир. Баъзиларнинг иффати сўрашдан тўсади. Инъомнинг энг афзали инсонларнинг иффатни эҳтиром қилиб, обрўларини муҳофаза қилиб берилган инъомдир!
Эҳсон қилишнинг ҳам одоблари бор. Бир кишига ҳамманинг олдида садақа ёки эҳсон берсангиз, уни хижолатга қўясиз, иффатини жароҳатлайсиз, ожизлигини юзига солгандек бўласиз... Бунақа садақа-эҳсон қилгандан кўра, қилмаганинг афзалдир!
Юқорида келтирилган ансорийнинг одобига боқинг. Овқати озлиги учун хотинига чироқни ўчиришни буюрди. Мақсади меҳмонни хижолат қилмаслик эди. Чироқ ёниб турганида меҳмон овқатнинг камлигини кўриб, уялиб, овқат барчага етиши учун эҳтимол тўйиб ея олмасди.
Кишилардан ноқулайликни кетказиш ҳам уларни хотиржам қилишдир. Хотиржам қилиш эса, ибодатдир!
«Набавий тарбия» китоби асосида тайёрланди