Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Ҳидоят элчиси Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга мавжудотлар ичида Аллоҳни энг кўп билувчи ва Унинг буйруқларини бажо келтиришда энг пешқадами бўлганлар. У зот Аллоҳга бандалик қилиш поғонасидан шу даражада юқори кўтарилганки, бу мақомнинг энг чўққисигача етиб, ҳеч қайси мавжудот етиб бора олмаган мартаба ва манзилларни забт этганлар. Яъни, Аллоҳ таоло у зотнинг олдингию кейинги гуноҳларини мағфират қилган.
Лекин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шу даражада бўлишларига қарамасдан тунларини ибодат билан ўтказар, ҳатто намозда кўп тик турганларидан оёқлари шишиб кетар эди. Оиша розияллоҳу анҳо бу ҳолатдан ажабланар эдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эса мулойимлик билан: «Шукр қилувчи банда бўлишни ёқтираман-да!» дер эдилар.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг йиғиларида қўрқинч, дуоларида эса мусибатли инсонларнинг ўтинчлари каби эди.
Абдуллоҳ ибн аш Шахир розияллоҳу анҳу бу ҳақда бундай деган: «Мен Расулуллоҳнинг намоз ўқиётганларини кўрдим. У зотнинг кўкрагидан тегирмон тошининг шовқинига ўхшаш йиғи шовқини эшитилиб турар эди» (Имом Абу Довуд ривояти, 904-ҳадис. Бу саҳиҳ ҳадис).
Мўминлар онаси Оиша розияллоҳу анҳо Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг энг ҳайратланарли ҳолатлари ҳақида бундай ҳикоя қилади: «Тунларнинг бирида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Эй Оиша, менга рухсат беринг, Роббимга ибодат қиламан», дедилар. Мен: «Аллоҳга қасамки, мен сизга яқин (сиз билан бирга) бўлишни ёқтираман ва сизни хурсанд қилган нарсани яхши кўраман», дедим. Сўнг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўринларидан туриб, таҳорат олдилар, сўнг намоз ўқишга киришдилар. У зот тўхтамай йиғладилар, ҳатто этаклари ҳўл бўлди. Сўнг яна тўхтовсиз йиғладилар, ҳатто соқоллари нам бўлди. Сўнг яна тўхтовсиз йиғладилар, ҳатто ер ҳам нам бўлиб кетди. Шунда Билол намозга чақириш учун келди. Билол Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг йиғлаб турганларини кўриб: «Ё Расулуллоҳ! Нима учун йиғлаяпсиз? Ахир, Аллоҳ Сизнинг олдингию кейинги гуноҳларингизни мағфират қилган-ку!», деди. Шунда Расулуллоҳ: «Шукр қилувчи банда бўлмайми?! Зеро, бу кеча менга бир оят нозил бўлди. Бу оятни ўқиб, уни тафаккур қилмаганга вайл бўлсин!», дедилар ва оятни ўқидилар: Аллоҳ таоло Қуръони каримда марҳамат қилади: «Албатта, осмонлару ернинг яратилишида ҳамда кеча ва кундузнинг алмашиб туришида ақл эгалари учун оят(белги)лар бор» (Оли Имрон сураси, 190-оят).
Ибн Ҳиббон ривояти, исноди Имом Муслим шартига кўра.
Эй тавфиқли дўстим! Бу Аллоҳнинг амрини бажо келтиришнинг энг комил кўринишидир. Одам фарзандининг саййиди Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Иллиййинда эканликларини аниқ билсалар-да, бор кучлари ва токати билан Аллоҳнинг розилиги учун ҳаракат қилар, шунчалар умидсиз бўлар, муҳаббат, хавф ва ражони шу қадар гўзал тарзда жамлар эдилар!
Биз-чи?! Биз ибодатларга бепарво бўлиб, кўплаб гуноҳларни содир этамиз ёки шу гуноҳлар атрофида айланиб юрамиз, Аллоҳга бўлган тавозелик ва итоатимиз кам ва заиф ҳолда ҳаёт кечирамиз. Ҳатто ғафлат зулматига ғарқ бўлиб ҳам, Аллоҳнинг мағфиратини умид қиламиз, ўзимизни Унинг макридан омонда деб ўйлаймиз. Ҳатто айрим ҳолатларда шунчалик хатокорлигимизни унутиб, Аллоҳнинг ғазабидан қўрқмаймиз, балки ўзимизни худди жаннатий одамдек тутамиз!
Бизнинг бу ҳолатимиз билан: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳолатлари орасида тупроқ билан сурайё юлдузича - ер билан осмонча фарқ бор.
Ё Аллоҳ! Ё Маннон! Ё Карим! Бизларга лутф қил! Бизларни афв эт!
Дарҳақиқат, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Рамазондаги Аллоҳ билан бирга бўлиш ҳолатлари барча мусулмонларга абадий ўрнак бўла оладиган даражада мукаммал бўлган.
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Рамазонда» китоби асосида тайёрланди
Масжиди Набавий Мадина шаҳрида жойлашган бўлиб, Ислом тарихидаги энг муқаддас жойлардан биридир. Масжид Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам томонидан ҳижратнинг биринчи йилида, 622 йили барпо этилган ва мусулмонлар учун Маккадаги Масжидул Ҳаром ва Қуддусдаги Масжидул Ақсодан кейинги учинчи муқаддас масжид ҳисобланади. Масжиди Набавийдаги меҳроблар масжиднинг тарихий ва маънавий аҳамиятини акс эттиради.
Меҳроб – масжидда намоз вақтида имом турадиган ва қиблани кўрсатувчи жой. Масжиди Набавийдаги кенгайтиришлар ва қайта қуриш жараёнларида меҳроблар ўзгариб борган. Масжиднинг дастлабки кўриниши содда шаклда бўлиб, меҳроб ҳам бирор бир нарса билан белгиланмаган. Кейинчалик, Умавийлар, Аббосийлар, Усмонийлар ва Саудийлар даврида меҳроблар нақшинкор санъат намуналари билан безатилди.
1. Пайғамбар меҳроби. Меҳроби Набавий Масжиди Набавийдаги энг муҳим ва асосий меҳробдир. Меҳроб Равзада, Пайғамбар алайҳиссаломнинг қабрлари ва минбарлари орасида жойлашган. Пайғамбар алайҳиссалом даврларида У зот намоз ўқиган жойда бирор белги бўлмаган, 707-710 йилда илк бор Умавий халифаси Валид ибн Абдулмалик томонидан бу жойга биринчи меҳроб ўрнатилган.
Масжидда ҳозирги шаклдаги меҳроб 1482 йилда Мамлук султони Қайтбей томонидан қурилган бўлиб, кейинчалик Усмонлилар ва Саудия подшоҳи Фаҳд даврларида таъмирланган. Меҳроб тилла билан қопланган хаттотлик ёзувлари ва гўзал нақшлар билан безатилган.
2. Усмоний меҳроби. Меҳроби Усмоний ҳозирда кўп фойдаланиладиган асосий меҳроб бўлиб, Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳу даврида 651 йилда масжид кенгайтирилганидан қурилган. Қибла деворининг марказида жойлашган Усмон ибн Аффон меҳроби ўрнида дастлаб белги бўлган.
3. Меҳроби таҳажжуд. Меҳроб Пайғамбар алайҳиссалом таҳажжуд намозини ўқиган жойни билдиради. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тунги намозларини Масжиди Набавийнинг устунларидан бири ёнида ўқир эдилар. Кейинчалик бу устун ёнида меҳроб қурилди, аммо сўнгги йиллардаги қайта таъмирлаш ишларида олиб ташланди ва унинг ўрнига Қуръони карим мусҳафлари учун китоб жавони ўрнатилган.
4. Сулаймоний меҳроби. Меҳроби Сулаймоний Ҳанафий меҳроби деб ҳам номланади. Сулаймоний меҳроби Равзадан ташқарида, Пайғамбар алайҳиссалом минбарларининг ўнг томонида жойлашган. Бу меҳроб ҳанафий мазҳабидагиларнинг намозгоҳи бўлган. 1532 йили Султон Сулаймон I буйруғи билан бунёд этилди.
5. Фотима меҳроби. Фотима роҳияллоҳу анҳо уйлари яқинида, таҳажжуд меҳробининг жанубида, Набий алайҳиссалом ҳужралари атрофида жойлашгани, мақбара ўралгани боис меҳроб кўринмайди.
Пўлатхон Каттаев,
ТИИ Ҳадис ва ислом тарихи фанлари кафедраси катта ўқитувчиси.