Америкалик тарихчи ва журналист Фредерик Стар қаламига мансуб “Йўқолган тамаддун” (Lost Enlightenment) номли ушбу китобда Ўрта Осиё тарихи ва маданиятининг қадим даврлардан Темурийлар давригача бўлган тараққиёти кенг ёритилган.
Айниқса, IX-XII асрларда минтақада кузатилган маданий ва илмий юксалиш жараёнига алоҳида эътибор қаратилган. Ўрта Осиё тарихнинг ҳар бир даврида дунё тамаддунининг бешикларидан бири бўлиб келганига урғу берилган.
Муаллиф ўз асарида Ўрта Осиё цивилизациясининг шаклланиш ва ривожланиш босқичларини чуқур таҳлил қилиб, бу минтақанинг жаҳон илм-фани ва маданиятига қўшган улкан ҳиссасини фактлар асосида очиб берган. Аҳмад Фарғоний, Мусо Хоразмий, Абу Наср Фаробий, Абу Райҳон Беруний, Ибн Сино каби буюк олимларнинг ҳаёти, илмий фаолияти ва маданий мероси хусусида муҳим қарашлар илгари сурилган.
Асар минтақа илм-фани ва маданиятининг муҳим жиҳатларини очиб бериши билан бирга унинг жаҳон тамаддунида тутган ўрнини англашга ҳам ёрдам беради.
Китобни нашрга тайёрлаш жараёнида Ўзбекистоннинг АҚШдаги элчихонаси кўмагида муаллиф билан мулоқот ўтказилиб, расмий нашр учун розилик олинди.
Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот маркази томонидан нашр этиладиган китобни Ўзбекистондаги барча таълим муассасаларига тарқатиш кўзда тутилган.
Таъкидлаш жоизки, “Йўқолган тамаддун” асари илмий жамоатчилик баробарида Ўрта Осиё тарихи ва маданиятига қизиқувчи барча китобхонлар учун муҳим ва фойдали манба сифатида хизмат қилади.
Н.Усмонова, ЎзА
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
1. Уйга кирганингизда болаларингизга салом бериб, пешоналаридан ўпинг. Бу уларда меҳр ва раҳм-шафқат туйғусини ривожлантиришга ёрдам беради.
2. Кўча-куйда қўни-қўшнилар, йўлда ҳайдовчилар билан фақат яхши муомалада бўлинг. Фарзандларингиз ҳамма нарсани диққат билан кузатадилар. Эшитганларини тезда ўзлаштирадилар ва кейин сизга тақлид қиладилар.
3. Ота-онангизга қўнғироқ қилганингизда, фарзандларингизни ҳам шундай қилишга унданг. Ота-онангизни зиёрат қилганингизда, болаларингизни ўзингиз билан олиб боринг. Ота-онангизга ғамхўрлик қилаётганингизни қанчалик кўп кўрсалар, шунчалик кўп сизга ғамхўрлик қилишни ўрганадилар.
4. Машинангизда фарзандларингизни мактабга ёки бирор жойга олиб борар экансиз, уларга ривоят, ҳикоялар айтиб беринг.
5. Ҳар куни битта қисқа ҳадис ўқиб беришга одатланинг. Бу кўп вақт талаб қилмайди, лекин кучли ришталар ва ажойиб хотиралар яратишга катта таъсир қилади.
6. Сочингизни таранг, тишларингизни ювинг ва кийимларингизни энг яхшисини кийинг, ҳатто уйда бўлсангиз ва кун давомида кўчага чиқмасангиз ҳам. Фарзандларингиз тоза ва озода бўлишнинг ташқарига чиқишга алоқаси йўқлигини билишлари керак!
7. Фарзандингизнинг ҳар бир сўзи ёки хатти-ҳаракати учун айбламасликка ва танбеҳ бермасликка ҳаракат қилинг. Баъзан эътибор бермасликни ва ортга ташлашни ўрганинг. Бу уларнинг ўзига бўлган ишончини оширади.
8. Болаларингизнинг хонасига киришдан олдин рухсат сўранг. Бу орқали улар бировнинг хонасига кирмоқчи бўлганларида ҳам худди шундай қилишни ўрганадилар.
9. Агар хато қилган бўлсангиз, фарзандларингиздан кечирим сўранг. Кечирим сўраш уларни камтар ва мулойим бўлишга ўргатади.
10. Уларнинг қараш ёки ҳис-туйғуларини масхара қилманг, ҳатто “ҳазиллашаётган бўлсангиз ҳам”. Бу уларга жуда оғир ботади.
11. Фарзандларингизнинг шахсий ҳаётига ҳурмат кўрсатинг. Бу уларнинг қадр-қиммати ва ўз-ўзини қадрлаши учун муҳимдир.
12. Айтган ҳар бир гапингизни биттада тушунишларини кутманг ва буни талаб ҳам қилманг. Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳеч қачон бундай қилмаганлар. Аммо сабрли ва бардавом бўлинг.
Муҳтарам ота-оналар! Фарзандингиз тарбияси учун жавоб эканингизни унутманг! Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳар бирингиз чўпонсиз ва ҳар бирингиз сурувга масъулсиз (жавобгарсиз)”, деганлар.
Чўпон боқаётган молларига масъул бўлганидек, ҳар бир оила бошлиғи аҳли оиласи учун масъул ва жавобгардир.
Аллоҳ таоло фарзандларимизни ҳидоят йўлида собитқадам қилсин.
Даврон НУРМУҲАММАД