06 Май, 2025, 8 Зулқаъда, 1446
06 Май, 2025, 8 Зулқаъда, 1446
Ҳаво йўллари қатнови пайдо бўлмаган, автомобиль транспорти тўла ривожланмаган Усмонлилар империяси даврида Макка-Мадина каби муқаддас ерларга сафар қилиш ўзига яраша машаққатли ва бироз хавфли эди. Ҳижозга борадиган темир йўлнинг қурилиши вазиятни енгиллатарди. Макка ва Дамашқни боғлаш мақсадида қурилган поезд йўли Усмонли умумий темир йўл тармоғининг бир қисми бўлиб, зиёратчилар учун пойтахт Истанбулдан ҳаж ё умрага бориш имконини берарди. Бу сафар йўли сезиларли даражада қисқариб, зиёратчиларга осонлик ва қулайлик туғдирарди.
Мутахассисларнинг фикрича, Истанбулдан Маккага беш кунда етиб олса бўларди.
Ўша пайтларда араб дунёсидаги мусулмон давлатлар ўртасида чегара йўқ эди, шунинг учун ҳам ҳаж зиёратига бориш учун на паспорт, на виза керак эди.
Темир йўл Усмонли салтанатини ҳарбий жиҳатдан мустаҳкамлаш ва Арабистон ярим оролини назорат қилишни ҳам мақсад қилган эди. Давлат аскарларига тўсатдан душман ҳужуми бўлса, Макка ва Мадинага ёрдам кучлари тезда етиб борарди.
Қуйидаги харитада Дамашқдан Маккага борадиган маршрут кўрсатилган. Йирик Усмонли темир йўл тармоғига уланган Ҳижоз темир йўли Султон Абдул Ҳамид II буйруғи билан 1900-йилларда қурилиб бошланди ва 1908 йил сентябрь ойида Мадинага етиб борди.
Мадина темир йўл станциясининг очилиши:
Ҳозирда вокзал музейга айлантирилган:
Темир йўл 1913 йилда расмий равишда фойдаланишга топширилган. Дамашқ биринчи бекат бўлиб, Амман, Ҳайфа ва Қуддус каби йирик шаҳарларда ҳам станциялар қурилди. Йўлдан ҳаж зиёратини адо этувчи зиёратчилар, шунингдек, давлат амалдорлари, савдогарлар ва кенг жамоатчилик фойдаланишган.
Ҳожилар вагоннинг орқасида чойга сув қайнатишади:
Ҳижоз поездининг ички қисми:
Ҳижоз темир йўл поездидаги йўловчилар:
Аммандаги Ҳижаз темир йўл станцияси (Иордания):
Дамашқдаги Ҳижоз темир йўл станцияси (Сурия):
Ҳайфадаги Ҳижоз станцияси (Фаластин):
Афсуски, Ҳижоз темир йўл тармоғи Биринчи жаҳон уруши бошланганлиги сабабли Маккага етиб бормади. Араб қўзғолони пайтида араблар инглизлар билан иттифоқдош бўлиб, Усмонли қўшинларига қўшимча кучлар юборишига йўл қўймаслик учун темир йўл тармоғининг бир қисмини портлатиб юборишди.
Файсал ибн Ҳусайн бошчилигидаги араб исёнчилари темир йўлни портлатди, кейинчалик у Британия ёрдами билан Ироқ қиролига айланди.
Охир-оқибат Усмонли империяси қулагач темир йўл бутунлай ишдан чиқди.
Темир йўл излари ва поезд қисмларини Арабистон чўлларида ҳамон кўриш мумкин.
Пўлатхон Каттаев,
ТИИ Ҳадис ва ислом тарихи фанлари кафедраси
катта ўқитувчиси
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Динимизда баъзи амаллар борки, уларга ҳажнинг савоби берилади. Албатта, ҳеч бир амал ҳаж ибодатининг ўрнини боса олмайди. Лекин Аллоҳнинг раҳмати ва фазли кенг. Ўзининг розилигини топиш имконият ва йўлларини бандаларига осон қилиб қўйган.
1. Масжидга таҳорат олган ҳолда бориш.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Ким фарз намозни ўқиш учун таҳорат олган (пок) ҳолда (масжидга) чиқса, унинг ажри эҳромдаги ҳожининг савобига тенгдир” (Имом Абу Довуд ривояти).
2. Зуҳо намозини ўқиш.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким бомдодни жамоат билан ўқиса, сўнгра қуёш чиққунича Аллоҳни зикр қилиб ўтирса, кейин икки ракат намоз ўқиса, унинг учун ҳаж ва умранинг ажри тўлиқ, тўлиқ, тўлиқ берилади”, дедилар (Имом Термизий ривояти).
3. Ота-онанинг юзига қараш.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Она-отасининг юзига раҳмат билан боққан кишига ҳаж ва умранинг савоби ёзилади”, дедилар. “Кунда минг марта боқса ҳам шундайми?” деб сўрадилар. “Кунда юз минг марта боқса ҳам”, дедилар (Имом Байҳақий ривояти).
4. Илмга интилиш.
Абу Умома розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Кимки эрта билан масжидга фақатгина илм ўргангани ёки ўргатгани борса, унга тўлиқ ҳаж амалининг савоби берилади” (Имом Табароний ривояти).
5. Яхши ният қилиш.
Узун ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар: “....Яна бошқа бир бандага Аллоҳ бойлик ҳам, илм ҳам бермайди, шунга қарамай, агар менда ҳам бойлик бўлганида фалончининг амалини қилардим, дейди. Бас, у ниятига яраша олади...” (Имом Термизий ривояти).
6. Ота-онанинг розилигини топиш.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг олдиларига бир киши келиб: “Ё Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам жиҳодда иштирок этишни истайман, лекин бунга ҳеч қодир бўла олмаяпман”, деди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ундан: “Ота-онангдан бирортаси ҳаётми?” деб сўрадилар.
У: “Онам ҳаёт”, деди.
Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Онанг борасида Аллоҳдан қўрқ (яъни унга яхшилик қил). Шундай қилсанг ҳаж, умра ва жиҳод қилувчи бўласан...” (Имом Байҳақий ривояти).
7. Шом намозини жамоат билан адо этиш.
Уқба ибн Абдулғофир раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Шом намозини жамоат билан ўқиш ҳажга, бомдодни ўқиш эса умра намозига тенгдир”.
8. Қурбон ҳайити намозини адо этиш.
Ибн Ражаб раҳимаҳуллоҳдан ривоят қилинади. Саҳоба Михнаф ибн Сулайм розияллоҳу анҳу айтадилар: “Рамазон ҳайити намозига қатнашнинг ажри (савоби) умранинг ажри билан баробардир. Қурбон ҳайити намозига бориш эса ҳаж савобига тенгдир”.
Даврон НУРМУҲАММАД
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 