Доктор Мустафо Хон айтадилар: “Бугунги кунимиздаги муаммо бу, мазҳаб имомлари мазҳабни ўзлари тўқиб чиқаришган деган гумон. Ваҳоланки воқеликда Абу Ҳанифа роҳимаҳуллоҳ ўз имоми Ибн Масъуд розияллоҳу анҳуга эргашади.
Имом Молик Ибн Умар ва Ибн Аббос розияллоҳу анҳумоларга эргашади, Имом Шофеъий ҳам ана шу саҳобаларга эргашади. Саҳобаларни Аллоҳ таоло Муҳаммад Мустафо соллоллоҳу алайҳи васаллам етказган омонат ва рисолатни ўз зиммасига олиш ва етказиш учун танлаб олган”[1].
Бирорта инсон инкор қилмасдан уммат жуда узоқ аср мазҳабни маҳкам тутиб келди.
Бирор-бир мазҳабсиз муҳаддис, муфассир ёки усули олимни тарих зар варақларидан топа олмайсан. Байҳақий, Хатиб Бағдодий, Ибн Ҳажар Асқалоний, Ибн Асокир, Ибн Салоҳ, Суютий, Жассос, Байдовий, Заркаший, Ибн Ҳожиб, Ибн Жавзий, Ибнул Ҳумом, Сарахсий, Баздавий, Бағовий, Ғаззолий, Субкий, Широзий, Имом Нававий ва бошқа етук ислом уламоларининг барчаси албатта бирор мазҳабга мансуб ва бир мазҳабни маҳкам ушлаганини кўрасан.
Яфеъий айтадилар: “Ислом тарихига назар ташлаган инсон албатта, тўрт мазҳаб юзага келгандан кейин неча- неча замон ўтсин имомлар-у саркарда ва султонларнинг бир мазҳабни тутганига гувоҳ бўлади”[2].
Мазҳабни инкор қилувчи дин имомлари унинг устида бўлиб турган нарсани инкор қилувчидир ва унга ижмо боғланган нарсага хилоф қилувчидир. Чунки, тўрт мазҳабдан бирини ушлаш лозим эканига ижмо қилинган.
Деҳлавий айтадилар: "Мазҳабни тутиш керак эканига бутун уммат ижмо қилган, хоссатан, бизнинг бу нафслар шаҳватга мойил бўлиб кетган кунларда".
Юқорида мазҳабни ушлаш нега лозим экани борасида бир қанча сабаблар санаб ўтилди, мазҳаблар энг мукаммал суръатда ташкил топди, энди уни тарк этишга ҳеч қандай асосли сабаб йўқдир.
Аллоҳнинг динида эрмак ва ўйин қилишга йўл қўймаслик учун уламолар мутлоқ ижтиҳод эшикларини ёпганлар.
Ибн Салоҳ нақл қилиб айтадилар: "Имом Шофеъийнинг асридан кейин мустақил мужтаҳид топилмади дейишади".
Имом Заҳабий айтадилар: "Ҳозирги кунимизда фақат шу тўрт мазҳабгина қолди, лекин шуни ҳам лозим бўлганидек тушунадиган одамлар саноқлигина, мужтаҳид бўлишни қўявер".
Муҳиддин Мусулмонов - Шўрчи туманидаги "Домла Қосим жомеъ масжиди" имом хатиби
Дўстона ва самимий руҳда ўтган учрашувда Марказ раҳбари Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан юртимизда бунёд этилаётган Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази ҳақида жумладан, Марказ доирасида амалга оширилаётган тадбирлар, барча илмий ва ташкилий ишлар ҳақида маълумот берди.
– Ўзбекистон Ислом илми, фиқҳ ва ҳадис соҳасида юксак меросга эга. Бу заминда машҳур уламолар, буюк фақиҳлар, муҳаддислар, мутафаккирлар ва санъатшунослар етишиб чиққан, – деди Ислом уюшмаси бош котиби. – Ушбу мероснинг Ислом оламидаги аҳамияти ва долзарблигини кўрсатишда Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази муҳим ўрин тутади. Бу юртнинг таниқли ва машҳур алломалари туфайли Ислом цивилизациясининг асл моҳияти хусусан, инсонпарварлик ва бағрикенглик қадриятлари бугунги кунга қадар сақланиб қолган. Мазкур мегалойиҳа бу бой меросни жаҳон ҳамжамиятига танитишда асосий аҳамиятга эга. Биз Бутунжаҳон Ислом уюшмаси номидан ушбу саъй-ҳаракатларни тўлиқ қўллаб-қувватлаймиз. Ўзбекистон Президентининг маданият ва маърифатга қаратган эътибори барча мусулмон мамлакатлар учун намуна бўлади. Марказ билан ҳамкорлик қилишдан бениҳоят мамнунмиз! – дея таъкидлади Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса.
Учрашув давомида Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса Ўзбекистонда олиб борилаётган ислоҳотлар хусусан, Ислом цивилизацияси марказининг барча тадбирлари, режалаштирилган турли анжуманларга қизиқиш билдириб, бу борада олиб борилаётган ишларни юксак баҳолади ва мамнуният билан эътироф этди. Ислом цивилизацияси марказининг очилиш маросими қанчалик аҳамиятли эканлигига эса алоҳида тўхталди. Шу ўринда Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида сўзлаган нутқидан қуйидаги иқтибосларни келтирди: “Биз бутун жаҳон жамоатчилигига ислом динининг асл инсонпарварлик моҳиятини етказишни энг муҳим вазифа, деб ҳисоблаймиз. Биз муқаддас динимизни азалий қадриятларимиз мужассамининг ифодаси сифатида беҳад қадрлаймиз. Ислом дини бизни эзгулик ва тинчликка, асл инсоний фазилатларни асраб-авайлашга даъват этади. Ислом цивилизацияси марказининг фаолияти ҳам шу мақсадга хизмат қилади”. Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса Ўзбекистон Президенти томонидан БМТ минбаридан туриб илгари сурилган мазкур улкан ташаббус Бутунжаҳон Ислом уюшмаси номидан қўллаб-қувватлашини таъкидлаб ўтди.
Ислом цивилизацияси маркази раҳбари Ўзбекистон Президенти ташаббуси билан Марказ таркибида Араб-ислом хаттотлик мактабини очиш йўлга қўйилганини маълум қилди. Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса ушбу лойиҳани тўла-тўкис қўллаб-қувватлади:
– Янги Ўзбекистон лойиҳаси бўлмиш бу хаттотлик мактаби орқали Қуръони каримнинг ҳар бир сурасини махсус араб хатида, безаклар билан бойитилган тарзда қўлда кўчириш мақсадга мувофиқ, – дея таклиф қилди Бош котиб, – Ўзбекистондаги бўлажак Араб-ислом хаттотлик мактаби фаолиятини йўлга қўйишда, шунингдек, жаҳон миқёсида машҳур бўлган катта тажрибага эга хаттотларни ушбу марказга жалб этиш, хаттотларнинг иш фаолияти самарали бўлиши учун уларни рағбатлантириш ва умуман мактаб фаолиятини ривожлантиришда астойдил ҳамкорлик қилишга тайёрмиз.
Делегация аъзолари Макка шаҳрида жойлашган Ҳиро маданият даҳаси, Ваҳий музейи, “Бурж ас-саъа” минорасида жойлашган шу номдаги музей, Каъба кисваси учун қирол Абдулазиз мажмуаси ва Мадина шаҳридаги “Бўстон” музейи, Пайғамбаримиз (с.а.в) сийратлари ва Ислом цивилизацияси музейи, Жидда шаҳридаги Ислом санъати музейи ва кутубхонасига ташриф буюрди ва ҳамкорлик бўйича музокаралар олиб борди.
Бундан ташқари, Ислом цивилизацияси маркази делегацияси аъзолари музей ва кутубхоналарга қилган ташрифлари жараёнида Пайғамбаримизнинг фаолият ва турмуш тарзларини ифодаловчи видеолавҳалар Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказига тақдим этилиши масаласини ҳам кўриб чиқишди.
Шунингдек, учрашувда Ўзбекистон Президенти ташаббуси билан Самарқандда янгидан бунёд этилаётган Имом Бухорий мажмуаси зиёратчилари учун қулай шарт-шароитлар яратиш масаласида ҳам фикр алмашилди. Бу борада Саудия Арабистони тажрибасидан фойдаланиш мақсадида Бутунжаҳон Ислом уюшмаси Тадбирлар ва конференциялар бўлими бошлиғи Шокир Салоҳ ал-Адваний билан мулоқот ўтказилди. Мулоқот давомида Ислом уюшмаси вакили бу масалада Саудия Арабистонининг етакчи ташкилотларидан бири “Илм” компанияси кўмак беришини билдирди. Кейинги муҳокамалар видеоконференция шаклида давом эттирилишига келишиб олинди.