Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
22 Октябр, 2025   |   30 Рабиъус сони, 1447

Тошкент шаҳри
Бомдод
05:24
Қуёш
06:43
Пешин
12:12
Аср
15:49
Шом
17:36
Хуфтон
18:48
Bismillah
22 Октябр, 2025, 30 Рабиъус сони, 1447

Кумушни олтин деб кўрсатманг!

16.06.2022   1703   5 min.
Кумушни олтин деб кўрсатманг!

 

Мазкур асар муқаддимасида ҳазрат Навоий: “Ҳар кўй ва кўчаларда югурибмен ва олам аҳлидин ҳар навъ элга ўзумни еткурибмен ва яхши-ямоннинг афъолин билибмен ва ямону яхши хислатларин тажриба қилибмен”, деб таъкидлаганлар.

Асар Навоий бобомиз ҳаётининг охирги даври, яъни кексалик даврида муайян ҳаётий тажрибага эга бўлганидан кейин ёзилгани эътиборидан, уни донишмандона кузатишлар маҳсули дейилса, хато бўлмас. “Маҳбуб ул-қулуб”да бирор-бир муносабат ва ҳолат тақозосига кўра, ҳам­маси бўлиб 127 та танбеҳ келтирилади.

“Танбеҳ” сўзи “уйғотиш”, “ишора қилиш”, “огоҳлантириш”, “изоҳлаш” каби бир қан­ча маъноларни англатади. Шундан келиб чиққан ҳолда айтадиган бўлсак, ҳар бир танбеҳ бежиз келтирилмай, кўпроқ буй­руқ ва амр оҳангида айтилади. Бирор иш­­ни қилиш-қилмаслик, унинг оқибати ту­шун­тирилгандан кейин ўқувчи бу ҳақда ўй­ланиб, ўзига тегишли хулосани чиқаради.

Агар бир танбеҳда бир амал яхши дейил­ган бўлса, ўқувчида уни қилишга иштиёқ уйғотилади, аксинча, агар бир амал ёмон дейилган бўлса, ўқувчида ўзига етадиган зиён-зарар ҳақида ўйлаб кўришга имкон берилади. Танбеҳ кўпроқ ўқувчини огоҳликка, бирор ёмон хислат ё иллатдан халос бўлиш, унга яқин бўлмасликка чақиради.

Алишер Навоий бобомизнинг халқона тилда айтилган содда ва пурмаъно танбеҳ­ларининг айримлари халқимиз орасида ҳикматли сўз ёки мақол тусини олган: “Бил­маганни сўраб ўрганган олим, орланиб сў­рамаган ўзига золим”, “Оз-оз ўрганиб доно бўлур, қатра-қатра йиғилиб дарё бўлур”, “Ҳар кимки сўзи ёлғон, ёлғони зоҳир бўлғоч уёлғон”, “Тилга эътиборсиз – элга эътиборсиз”, “Сабр била кўп боғлиғ иш очилур, ишда ошуққон кўп тойилур, кўп тойилғон кўп йиқилур”.

Навоий бобомиз “Кўнгул маҳзанининг қулфи тил ва ул маҳзаннинг калидин сўз бил” деганида, кўнгилни бир хазинага ўхшатса, қулфини тил ва уни очадиган калитни сўз деб келтиради. Теранроқ ўйлаб кўрилса, инсонга яхшилик ҳам, ёмонлик ҳам аслида тилидан етади.

Хусусан, мазкур асарнинг 50-танбеҳида:

“Ҳар кимки сўзи ёлғон, ёлғони зоҳир бўлғоч уёлғон. Ёлғонни чиндек айтқувчи суханвар – кумушни олтун рўкач қилувчи заргар. Ёлғон афсоналарда уйқу келтиргувчи, ёлғончи уйқуда такаллум сургувчи. Ёлғон айтқувчи ғафлатдадур. Сўзнинг аснофи бағоят чўқдур (кўпдур), ёлғон ямонроқ синфи йўқтур”,

дейилади.

Бу танбеҳда ёлғон ёмон иллатлар қа­торида таъкидланиб, ёлғончи худди кумушни олтин деб кўрсатадиган кишига ўхшатилади. Шунингдек, ёлғон сўзлагувчи киши айтаётган ривоят ёки нақл ҳам энсани қотириши ва унда ҳеч қандай қадр-қиймат бўлмаслиги маълум қилинади. Бунга сабаб эса ёлғончи ҳар доим ғофиллиги туфайли айтаётган сўзига жавобгарлик ва масъулиятни ҳис этмайди.

Яна бир танбеҳда: “Чин сўз ёлғонға чул­ғама, чин айта олур тилни ёлғонға булғама. Ёл­ғончи киши эмас. Ёлғон айтмоқ эран (мард)лар иши эмас”, дейилган. Бу танбеҳда ҳам ёлғон сўзлагувчини инсон эмас, ёлғон сўзлаш мардлар иши эмас дейилмоқда. Ёлғон хусусида айтилган танбеҳ ҳақида жиддийроқ ўйлаб кўрилса, дастлаб ёлғон сўз ёқимли, фойдали ва жозибалидек ўзига мафтун этади. Чунки муомала қилинаётган кишини ғафлатда қолдириб, ёлғон боис ўз ишини битириб олиши мумкин. Бироқ бунга одатланиб қолинса, эл назаридан қолиб, унга ҳеч ким ишонмай қўяди. Чунки у олтин деб айтаётган нарса аслида кумуш, шу боис бу ёлғони фош бўлгандан кейин фақат ўзи зарар кўради, аммо бу ёлғонга инсон қандай одатланади десак, бу ҳар бир боланинг ўз оиласида оладиган таълим-тарбияси билан боғлиқ. Агар ота-она ўзи ёлғондан қочиб, боласини ҳам ундан қайтарса, фарзанд воя­га етганда асло ёлғон гап-сўзни тилига олмайди. Мисол учун, ҳозирда интернет ва телефон орқали қанча кишилар ёлғон ва уйдирмаларни эшитади, унга ишонади ва бир-бирига хабар бериб, қимматли вақтини беҳуда ва гуноҳ ишларга зое кеткизади. Айримлар танишлари қўнғироқ қилиб қолса, агар у билан гаплашишни хоҳламаса, болага “уйда йўқ” деб айтишни буюради. Ўзи ҳам ёлғончи бўлади ва боласини ҳам ёлғонга ўргатиб, гуноҳкор қилади. Мана шу ҳолат болалар руҳияти ва маънавий ҳолатига салбий таъсир кўрсатади. Бора-бора бу ёлғон катталашиб, бутун жамиятга тарқалиши мумкин.

Бобомурод ЭРАЛИЕВ,

Алишер Навоий номидаги

Адабиёт музейи тадқиқотчиси

Алишер Навоийнинг шеърий ва илмий-маънавий дурдоналарида келтирилган ҳар бир сўз ва ибора ҳикматли бўлиб, унинг мағзини чақиш ва маъно-моҳиятига етиш осон эмас. Ахлоқий-таълимий қарашларга бағишланган “Маҳбуб ул-қулуб” асарида таълим-тарбия, одоб-ахлоқ ва гўзал феъл-атворлар қатори инсонда учрайдиган ёмон хислат ва иллатлар ҳақида сўз юритилади ҳамда унинг оқибатида ҳушёр ва огоҳ бўлишга даъват этилади.

 

Мақолалар
Бошқа мақолалар
Янгиликлар

“Муфтий соврини – 2025” мусобақаси мутлақ ғолиби – Қорақалпоғистон жамоаси!

22.10.2025   632   1 min.
“Муфтий соврини – 2025” мусобақаси мутлақ ғолиби – Қорақалпоғистон жамоаси!

Ваниҳоят кутилган финал ўйини бўлиб ўтди. “Муфтий соврини – 2025” мини-футбол мусобақаси якуний учрашувида Наманган вакиллиги ва Қорақалпоғистон мусулмонлари қозиёти жамоалари ўзаро беллашди. Иккала жамоа ҳам ушбу мусобақага жиддий тайёргарлик кўриб келишгани яққол намоён бўлди. Боиси уларнинг саралашлардан муваффақиятли ўтиб, юқори босқичгача етиб келгани ҳам бежис эмас.   

Финал ўйинини таниқли футбол шарҳловчилари Мирзаҳаким Тўхтамирзаев ва Ориф Толипов шарҳлаб борди. 

Мусобақа якунига кўра: 

1-ўрин: Қорақалпоғистон мусулмонлари қозиёти жамоаси; 
2-ўрин: Наманган вакиллиги жамоаси; 
3-ўрин: Самарқанд вакиллиги жамоасига насиб этди.

Муросасиз кечган ўйинни футбол шайдолари олқишлар ила кузатиб боришди. Асосий вақтда жамоалар 4:4 ҳисобида дуранг қайд этишди. Ғолиб жамоа пенальтилар серияси орқали аниқланди. Унда Қорақалпоғистон мусулмонлари қозиёти жамоаси 4:2 ҳисобда мутлақ чемпион бўлишди.  

Мусобақадан сўнг тақдирлаш маросими бўлиб ўтди. Унда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратлари, Дин ишлари бўйича қўмита раиси Содиқжон Тошбоев, Ўзбекистон футбол ассоциацияси биринчи вице-президенти Равшан Эрматов, Ўзбекистон миллий терма жамоаси ёрдамчи мураббийи Темур Кападзе, футбол афсонаси Миржалол Қосимов ва бир гуруҳ мутасаддилар бош кубокни финал ўйини ғолиби Қорақалпоғистон жамоасига тантанали тарзда топширди. 

Шунингдек, ғолиб жамоа аъзоларининг ҳар бирига биринчи ўрин медали ва ноутбук тақдим этилди. 

Наманган жамоасига эса иккинчи ўрин медали ва замонавий телевизор, Самарқанд жамоасига учинчи ўрин медали ва планшет топширилди.

Ҳакамлар, “Энг яхши дарвозабон”, “Энг кўп тўпурар”, “Энг яхши ўйинчи” номинацияларига сазовор бўлган ўйинчиларга ҳам қимматбаҳо совғалар топширилди. Шунингдек, барча ўрин соҳибларига пул мукофотлари ва эсдалик совғалари ҳам тақдим этилди.   

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

“Муфтий соврини – 2025” мусобақаси мутлақ ғолиби – Қорақалпоғистон жамоаси! “Муфтий соврини – 2025” мусобақаси мутлақ ғолиби – Қорақалпоғистон жамоаси! “Муфтий соврини – 2025” мусобақаси мутлақ ғолиби – Қорақалпоғистон жамоаси! “Муфтий соврини – 2025” мусобақаси мутлақ ғолиби – Қорақалпоғистон жамоаси! “Муфтий соврини – 2025” мусобақаси мутлақ ғолиби – Қорақалпоғистон жамоаси! “Муфтий соврини – 2025” мусобақаси мутлақ ғолиби – Қорақалпоғистон жамоаси! “Муфтий соврини – 2025” мусобақаси мутлақ ғолиби – Қорақалпоғистон жамоаси! “Муфтий соврини – 2025” мусобақаси мутлақ ғолиби – Қорақалпоғистон жамоаси! “Муфтий соврини – 2025” мусобақаси мутлақ ғолиби – Қорақалпоғистон жамоаси!
Дунё янгиликлари