01 Июн, 2025, 5 Зулҳижжа, 1446
01 Июн, 2025, 5 Зулҳижжа, 1446
Аллоҳ таоло Каломи Қуръони каримнинг бир юз ўн иккинчи сураси “Ихлос” деб аталади. Хўш, “ихлос” атамаси нима маънони беради?
“Ихлос” сўзи аслида, арабча сўз бўлиб, у “холос бўлиш”, “мухлис”, “холис” деган маъноларни англатади. Бу ҳақда “Ўзбек тилининг изоҳли луғати”да:“Ихлос (арабча) – самимийлик, кўнгли очиқлик, берилганлик, мухлислик, эътиқод, чин юракдан, ишонч билан берилиш; астойдил муҳаббат” деб изоҳланади. Истилоҳда эса “Аллоҳ таолога нисбатан холис, содиқ бўлиш, барча амалларни холис Унинг Ўзи учун қилиш” маъносини англатади. Ихлос Ислом динининг асл моҳияти бўлиб, ҳар бир яхши амал унинг устига қурилади. Инсон амалларининг қабул бўлиши ёки бўлмаслиги, унга мукофот ёки жазо берилиши, ўша амалда ихлоснинг мавжуд ёки мавжуд эмаслиги эътибори билан бўлади. Зеро, инсон амаллари суратдир, ихлос эса амалнинг руҳидир.
Қуръони каримнинг 112 сураси номлари жуда кўп. У “Тафрид”,“Нажот”, “Тавҳид”, “Марифа”,“Асос”деб ҳам аталади. Аммо суранинг энг машҳур номи “Ихлос”дир.
“Ихлос” атамасини Қуръони карим сурасига қўйилишини уламолар қуйидагича изоҳлайдилар:
1. Айрим уламолар “Қуръоннинг ўзи учта бўлингани учун: учдан бири ҳукмлар, учдан бири ваъда ва ваъидлар(қайтариқлар), яна учдан бири исм ва сифатлар. “Қул ҳуваллоҳу аҳад” шу уч бўлакнинг бир бўлаги, яъни исм ва сифатлар бўлагидир. Шу маънода бу сура “Ихлос” деб номланади” дейдилар.
2. Баъзи уламолар: “Бу (сура)нинг Қуръоннинг учдан бирига тенглигига сабаб, унда Аллоҳнинг Сомад исми борлиги учун, чунк бошқа сураларда бу исм топилмайди”, дейдилар.
Ихлос сураси Маккада нозил бўлган, 4 оятдан иборат.
Ихлос сураси
1. Қул ҳуваллоҳу аҳад.
2. Аллоҳус-сомад.
3. Лам ялид ва йулад.
4. Ва лам йакуллаҳу куфуван аҳад.
Таржимаси:
1. (Эй Муҳаммад) Айтинг:“У Аллоҳ ягонадир”.
2. Аллоҳ Самад. (эҳтиёжсиз,ҳожатбарор).
3. У туғмаган ва туғилмаган ҳам.
4. Шунингдек. Унинг ҳеч бир тенги йўқдир.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам муборак ҳадисларида “Ихлос” сурасининг кўплаб фазилатларини баён қилганлар. Кимки “Ихлос”сурасини яшаётган манзилида бир марта ўқиса, Аллоҳ таоло унга, оиласига, ҳатто қўни-қўшниларига барака беради. Бу ҳақда ҳадис-шарифда: “Бир киши Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб, камбағаллиги ва ночорлигидан шикоят қилди. Шунда Расуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга: “Қачон манзилингга кирсанг, одам бўлса-бўлмаса, салом бергин, сўнг менга салом йўллагин ва “Қул ҳуваллоҳу аҳад”ни бир марта ўқигин”, дедилар. Ҳалиги киши шундай қилди. Натижада Аллоҳ таоло унга шу даражада ризқ бердики, ҳатто қўшнилари-ю қариндошларига мўл-кўл ёғдирилди (Ҳофиз Абу Мусо Маданий Саҳл ибн Саъддан ривоят қилган).
Агар бир киши ҳар куни “Ихлос” сурасини 50 марта ўқиса, қиёмат куни у жаннатга кириш бахтига муваффақ бўлади. Бу ҳақда ҳадиси-шарифда: “Кимки “Ихлос” сурасини ҳар куни 50 марта ўқиса, қиёмат куни: “Тур, эй Аллоҳни мақтовчи! Жаннатга кир!”дейилади.
“Кимки “Ихлос” сурасини икки юз марта ўқиса, гарданидаги қарздан бошқа эллик йиллик гуноҳлари кечирилади. Бу ҳақда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки “Ихлос” сурасини кунига 200 марта ўқиса. Гарданидаги қарздан бошқа эллик йиллик гуноҳлари ўчирилади” (Имом термизий ривояти).
“Ихлос” сурасини ўқишни яхши кўриш фазилат бўлиб, бу фазилат инсонни жаннат сари етаклайди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бир одам (Ихлос” сурасини назарда тутиб):“Ё Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, мен шу сурани яхши кўраман” деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Уни яхши кўришинг, сени жаннатга етаклайди”, дедилар (Имом Термизий ривояти).
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки ётиб ухламоқчи бўлиб, ўнг томонга қараб ётса, сўнг “Қул ҳуваллоҳу аҳад”ни 100 марта ўқиса, Аллоҳ таоло қиёмат куни унга:“Ўнг тарафдан жаннатга кир” дейди (Имом Термизий ривояти).
Агар бир киши вафот этар чоғида “Ихлос” сурасини ўқиса, қабрда азобланмайди, сирот кўпригидан омон ўтади. Бу ҳақда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким вафот билан ниҳоя топадиган касаллигида “Ихлос” сурасини ўқиса, қабрида фитналанмайди, қабр сиқишидан омонда бўлади ва фаришталар унинг қўлидан тутиб, сирот кўпригидан жаннатга олиб ўтадилар” (Имом Табароний ривояти).
Аллоҳ таоло барчамизни “Ихлос” сурасининг фазилатидан баҳраманд бўлишга муваффақ қилсин!
Р. Акбаров,
ЎМИнинг Қашқадарё вилоятидаги вакиллик ходими.
Аллоҳ таоло Фажр сурасининг илк оятларини “Тонгга қасам! Ва Ўн кечага қасам!” – дея улуғворликка далолат қилувчи мавҳум (накра) сийға билан ниҳоятда қадри баланд бўлган ўн кечага қасамёд қилиш билан бошлаган. Мазкур ўн кечанинг қайси кечалар эканлиги ҳақида муфассирлар икки хил фикр билдирганлар. Биринчиси, рамазон ойининг охирги ўн кечаси бўлса, иккинчи қавлга кўра, бу кечалардан мурод зулҳижжа ойининг аввалги ўн кечасидир. Бу ўринда кеча дейилар экан фақат тунлар эмас, балки, кундуз кунлар ҳам тушунилади.
Бу кунларда улуғ ибодатлар амалга оширилади. Ҳаж ибодатининг ўзаги бўлган Арафада вуқуф қилиш ҳам айнан мана шу кунларнинг ичидадирки, у кунда Аллоҳ таоло бандалари учун шайтонни ғамга ботирадиган даражада беҳисоб раҳмат ва мағфиратларини инъом қилади. Шайтон алайҳиллаъна Арафа кунида кўраётган нарсаларидан, хусусан малоикалар ва Аллоҳнинг раҳматлари мўминлар устига ёғилишидан қаттиқ ғамга ботади. У ҳеч қайси кунда у кундагидек ҳақир ва мағлуб бўлиб кўринмайди.
Ушбу ҳадиси шариф ўз мазмунига кўра зулҳижжа ойининг аввалги ўн кунлигида солиҳ амаллар ва нафл ибодатлар қилиш ниҳоятда фазилатли эканлигига далолат қилади. Нафл рўза ҳам албатта солиҳ амаллар сирасига киради, балки, у солиҳ амалларнинг муқаддимасида туради. Шу боис ҳам уламолар мазкур кунларда бошқа нафл ибодатлар билан бир қаторда рўза тутишни ҳам мустаҳаб амаллардан ҳисоблаганлар.
Гарчи биринчи ҳадиснинг зоҳиридан зулҳижжа ойининг ўн кунида рўза тутишлик тушунилса ҳам, аслида тўққиз кун рўза тутилади. Чунки, ўнинчи куни ҳайит бўлиб, рўза тутишлик ҳаром бўлади. Бунга иккинчи ҳадиснинг мазмуни ҳамда Абу Саид ал-Худрий разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган қуйидаги ҳадис ҳам далолат қилади. «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Фитр куни (яъни Ийдул-Фитр) ва Наҳр куни (яъни Қурбонлик қилинадиган кун – Ийдул-Азҳо куни) рўза тутишдан қайтардилар» (Имом Бухорий ривояти, 1992-ҳадис; Имом Муслим ривояти, 827-ҳадис).
Шу боис, уламолар байрам куни рўза тутишнинг жоиз эмаслигига иттифоқ қилганлар. «Ўн кун» деб тилга олинишининг сабаби эса одатда катта нарсани тилга олиш билан нисбатан кичикроқ нарсани ҳам назарда тутиш ёки яхлитлаб айтиш қоидасига биноандир. Бу ўн кунларнинг асоси, меҳвари, бориб тақаладиган жойи ва хотимаси Ийд куни бўлганлигидан у кунлар Ийд куни билан қўшиб зикр қилинган.
Демак, ҳажда бўлмаганларга зулҳижжанинг аввалги тўққиз кунида рўза тутиш мустаҳаб. Ҳанафий мазҳабига кўра арафа куни рўза тутиш ҳаж қилаётган инсонга қийинчилик туғдирмаса, мустаҳаб. Бордию, у кундаги рўза уни машаққатга соладиган бўлса, арафа кунида рўза тутиш унинг ҳақида макруҳ бўлади.
Мазкур ўн кундан ҳисобланувчи Арафа кунининг рўзаси эса алоҳида фазилатга эга. Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қилиб, дедилар: “Арафа кунининг рўзаси ўзидан аввалги бир йил ва ўзидан кейинги бир йилнинг гуноҳларига каффорат бўлишини Аллоҳдан умид қиламан” (Имом Муслим ва бошқалар ривояти).
Демак, зулҳижжанинг илк ўн кунлигида умуман нафл рўза, қўшимча ибодатлар, Аллоҳнинг зикри, Қуръон тиловати, хайру саховат каби эзгуликларни кўп ва хўп бажариш мустаҳаб бўлса, Арафа кунида бу амаллар янада кучлироқ фазилат касб этади.
Уламолар “фазилатда қай бири кучли: зулҳижжанинг аввалги ўн куними ёки Рамазоннинг охирги ўн кунлигими?”, деган саволга: “зулҳижжанинг ўн куни кундуз кун эътибори билан афзал, рамазоннинг охирги ўн кунлиги эса кечалар эътибори билан афзал, зеро унда қадр туни бор”, дея жавоб берганлар.
Одилхон қори Юнусхон ўғли
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа