Sayt test holatida ishlamoqda!
15 May, 2025   |   17 Zulqa`da, 1446
search icon
Avvalgi sayt
ЎЗ РУ EN AR

Toshkent shahri
Tong
03:29
Quyosh
05:04
Peshin
12:24
Asr
17:24
Shom
19:38
Xufton
21:07
Bismillah
15 May, 2025, 17 Zulqa`da, 1446
Avvalgi sayt
#search
 YouTube

Muhammad sollallohu alayhi vasallam qabrini 540 yil oldin oxirgi ko'rgan inson kim?

10.11.2021   8789   7 min.
Muhammad sollallohu alayhi vasallam qabrini 540 yil oldin oxirgi ko'rgan inson kim?

Payg'ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning yoniga dafn etilgan sahobalar Abu Bakr roziyallohu anhu va Umar ibn Hattob roziyallohu anhudir. Bu joy “Ravzai mutohhara” deb nomladi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning muborak qabrlari joylashgan joy rafiqalari Oisha roziyallohu anhoning uylari edi.

Bugungi kunda “Ravzai mutohhara” Madinadagi Payg'ambar alayhissalom masjidlari, ya'ni Masjidun Nabaviyning ajralmas qismi bo'lib, ziyoratchilar bilan doim gavjum.

Payg'ambar alayhissalom va U zotning ikki sahobasining qabrlari eshik va derazasiz bir nechta devorlar bilan o'ralgan, shuning uchun u erga hech kim to'g'ridan-to'g'ri kirish imkoniga ega emas.

Payg'ambar alayhissalomning qabri Masjidun Nabaviyning janubi-sharqiy qismida joylashgan. Uning shimoliy va janubiy tomonlari 16 metr, g'arbiy va sharqiy tomonlari esa 15 metr.

Ravzai mutohhara atrofidagi ilk devorlar hijriy 678 yilda Zohir Baybars tomonidan qurilgan. Ular yog'ochdan yasalgan va balandligi 3 metr edi. Hijriy 886 (milodiy 1481) yili Payg'ambar alayhissalom masjidida kuchli yong'in chiqadi va yog'och inshootlar vayron bo'ladi. Keyin Sulton Ashraf Kaytbay bu devorlarni bugungi kungacha saqlanib qolgan, biz ko'rib turgan panjaralar bilan almashtiradi.

 

Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning muborak qabrining bir nechta eshiklari bor:

    1. Bobi Tahajjud – Ravzaning shimoliy qismida joylashgan. Muhammad payg'ambar sollallohu alayhi vasallam tahajjud namozini o'qigan mehrob;
    2. Bobi Tavba – Ravzaning janubiy qismida joylashgan;
    3. Bobi Oisha yoki Bobi Vufud – Ravzaning g'arbiy qismida joylashgan. Payg'ambar alayhissalom Madinaga kelgan qabilalar va elchilarni qabul qiladigan joyni belgilovchi ustun yonida joylashgan.
    4. Bobi Fotima – qabrning sharqiy qismidagi Fotima roziyallohu anho uyi tomon olib boruvchi eshik. Bu eshik qabr o'ralgan binoning ichki qismiga kirishingiz mumkin bo'lgan yagona eshikdir. Kirish uchun faqat Saudiya Arabistoni hukumatining ruxsati bilan mumkin.

Qabrning sharqiy tomonida “Salomlashish joyi” deb nomlangan oltin panjarali devor joylashgan. Bu erda ziyoratchilar devordagi maxsus teshiklar orqali ichkari ko'rinmasada nazar tashlab, Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam va u zotning sahobalariga salom berishlari mumkin.

O'rtada keluvchi aylana va kattaroq teshik ortida Muhammad sollallohu alayhi vasallam qabri, undan keyingi ikki aylana teshik Abu Bakr roziyallohu anhu va Umar roziyallohu anhu qabrlarini bildiradi.

Birinchi teshik va qolgan ikkita teshik o'rtasida Bobi Oisha, ya'ni Oisha onamiz o'z uylariga kirib-chiqib yurgan eshik o'rni joylashgan.

Oltin panjara ustida “Hujurot” surasining 3-oyatini o'qish mumkin:

“Ey mo'minlar, (toki qilgan yaxshi) amallaringiz o'zlaringiz sezmagan hollaringizda behuda-befoyda bo'lib qolmasligi uchun sizlar (payg'ambar bilan so'zlashgan paytlaringizda) ovozlaringizni payg'ambarning ovozidan yuqori ko'tarmanglar va unga bir-birlaringizga ochiq (dag'al so'z) qilgandek ochiq-dag'al so'z qilmanglar!”

Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning muborak qabrlari 2 qismga bo'lingan:

      1. Tashqi qismi: Fotima roziyallohu anhoning uyi joylashgan joy bilan qabrning tashqi devori orasidagi bo'shliq.

Bu joyga faqat yuqori martabali amaldorlar va masjid xodimlari kirishi mumkin, ular bu devorga o'rnatilgan peshtaxtani almashtiradilar, tozalash ishlarini olib boradilar. Va shu joydan ichkariroqqa hech kim kira olmaydilar.

      1. Ichkari tomon – Rasululloh sollallohu alayhi vasallam va u zotning sahobalarining qabrlari joylashgan joy.

Mazkur joy Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning xotini Oisha roziyallohu anhoning xonadonlari bo'lib, bu muqaddas xona ketma-ket uchta devor bilan o'ralgan.

Birinchi devor Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hayotlik chog'larida, Madinaga ko'chib kelganlaridan ko'p o'tmay qurilgan. U 91 hijriy yili Umar ibn Abdulaziz tomonidan Ka'ba qurilgan toshlarga o'xshash toshlar yordamida qayta qurilgan.

Beshburchak shakldagi ikkinchi devor ham Umar ibn Abdulaziz tomonidan qurilgan. Nega to'rtburchak emas, noodatiy beshburchak shaklida qurilgan deyilsa, bu erni Muqaddas Ka'baga o'xshatib qo'ymaslik va uni mo'minlarning sajdagohiga aylantirmaslik uchun shunday qilingan. Beshburchak devor atrofidagi peshtoqli uchinchi devor hijriy 886 yilda qurilgan. Aynan shu devorni ziyoratchilar panjaradagi aylana 3 ta teshik orqali ko'rishlari mumkin.

Ravzai mutohharaning ichki qismida, ya'ni birinchi devorida mutlaqo eshik va deraza yo'q. Hech kim unga kirish huquqiga ega emas.

Qabrning bu qismiga kirib, Payg'ambar alayhissalom va u zotning sahobalarining qabrlarini 540 yil oldin o'z ko'zlari bilan ko'rgan oxirgi odam Masjidi Nabaviyda sodir bo'lgan kuchli yong'indan keyin tozalash ishlari bilan shug'ullangan olim Ali ibn Ahmad Samhudiy edi.

Payg'ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam qabrining sxemasi

 

Payg'ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam qabri (Yashil rangdagisi)

Umar ibn Abdulaziz tomonidan qurilgan beshburchak devor. Darul Madina muzeyi ko'rgazmasi

Tashqi devor va 5 burchakli devor. Darul Madina muzeyi ko'rgazmasi

TII Hadis va islom tarixi fanlari kafedrasi

katta o'qituvchisi Kattayev Po'latxon

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Taloqqa qachon ruxsat etiladi?

14.05.2025   1037   4 min.
Taloqqa qachon ruxsat etiladi?

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Islom shariati taloqni zarurat holatlarida qo‘llaniladigan oxirgi chora sifatida belgilab, uning noto‘g‘ri qo‘llanilishidan ehtiyot bo‘lishni ta’kidlaydi. Asossiz taloq qilish nafaqat oilaviy hayotga, balki jamiyatga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi.

Islomda taloq muhim masala bo‘lib, uni shoshqaloqlik bilan emas, balki o‘ylab amalga oshirish tavsiya etiladi. Qur’onda Alloh subhanahu va taolo bunday marhamat qiladi: “Agar ular orasida nizolashishdan qo‘rqsangiz, unda erning oilasidan bir hakam va ayolning oilasidan bir hakam tayinlang. Agar ular (hakamlar) yarashishni xohlasalar, Alloh ularning orasini totuv qiladi. Albatta, Alloh (hamma narsani) biluvchi va (hamma narsadan) xabardor Zotdir”.

Mazkur oyatdan anglashiladiki, shariatimiz nizolarni hal qilish uchun qadam-baqadam choralar ko‘rishni talab qiladi va darhol taloqqa murojaat qilishdan qaytaradi.

Shu bilan birga shariatimizda taloq erkakning qo‘lida bo‘lganligining hikmati odatda er kishilar oqilona qarorlar qabul qiladilar. Shuning uchun taloq ishi er kishini qo‘liga topshirilgandir. Hidoya kitobida bu borada bunday deyiladi: “Taloq erning qo‘lida bo‘lishi uning oqibatlarni ko‘proq tushunishi va hissiyotlardan uzoqroq bo‘lishi sababli afzalroqdir”.

Asossiz taloq qilishning oilaviy va ijtimoiy zararlarini quyidagicha izohlash mumkin:

Oila barqarorligiga zarar bo‘lishi asossiz taloq qilish oilaviy barqarorlikni yo‘qotishga olib keladi. Bu haqida “Hidoya”da bunday deyiladi:

“Nizo yuz berganida, taloq qilishga faqat dalillar tasdiqlangandan keyin ruxsat beriladi”.

Taloq farzandlarning ruhiy holatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Bolalar uchun ota-onaning birligi hayotiy muhim omildir. "Muxtasar"da bunday ta’kidlanadi:

“Ajralish farzandlar va jamiyat uchun jiddiy zarar keltiradi”.

Ota-onalarning ajralishi jamiyatda yangi muammolarni keltirib chiqaradi. Asossiz taloq orqali bolalarning tarbiyasi buzilishi va oilaviy qadriyatlarning yo‘qotilishi kuzatiladi.

Taloqning iqtisodiy zararlari shuki, ajralish oilaning iqtisodiy barqarorligiga putur yetkazadi. “Inoya”da bu haqda bunday deyiladi: “Taloq oilaning moliyaviy barqarorligini yo‘qotadi”.

Ajrimda ayollarning obro‘siga zarar yetishi turgan gap. Chunki ajralish ko‘pincha jamiyatda noto‘g‘ri tushuniladi. “Hidoya”da bu borada bunday deyiladi: “Ayolni taloq qilish uni odamlar orasida gap-so‘zlarga duchor qiladi”.

Ajrimlarning bolalar tarbiyasiga ta’siri shuki, bolalar kerakli tarbiyadan mahrum bo‘lishi mumkin. “Muxtasar”da bunday deyiladi: “Taloqning salbiy ta’siri bolalar tarbiyasida yaqqol namoyon bo‘ladi”.

Demak taloqni amalga oshirishdan oldin vaziyatni to‘liq baholash va maslahatlashish zarur ishlardan hisoblanar ekan. “Inoya”da bu borada bunday deyiladi: “Er taloq qarorini qabul qilishdan oldin yaxshilab o‘ylab ko‘rishi lozim”.

Shu bilan birga shariatimiz nizolarni hal qilishda bosqichma-bosqich yondashuvni tavsiya etadi: nasihat qilish, vaqtinchalik alohida yashash va hakamlar tayinlash. “Inoyada bu haqda bunday deyiladi: “Taloq faqat yarashish imkonsiz bo‘lgandagina ruxsat etiladi”.

Qolaversa taloqni faqat zarurat holatida amalga oshirish kerak. Taloq faqatgina muhim sabablar mavjud bo‘lgandagina qo‘llanilishi kerak. Shariat ko‘rsatmalariga amal qilish orqali oilani saqlab qolish mumkin. Hamda oilaviy maslahatchilar yordamidan foydalanish ham zarurdir. Nizolarni hal qilish uchun maslahatchilarga murojaat qilish shariatda ma’qullangan amaldir.

Asossiz taloq qilish nafaqat oilaviy hayotga, balki jamiyatga ham salbiy ta’sir qiladi. Islom shariati taloqni zarurat holatida va faqat mas’uliyat bilan qo‘llashni ta’kidlaydi. Bu borada shariatning ko‘rsatmalariga amal qilish oilalarni saqlab qolishda va jamiyatdagi barqarorlikni ta’minlashda muhim ahamiyatga ega.


Shamsiddin BURHONIDDINOV,
Toshkent Islom instituti 4 kurs talabasi.